1
00:00:06,931 --> 00:00:09,452
Những con kiến đào vàng khổng lồ,

2
00:00:09,452 --> 00:00:14,181
một ông vua nóng nảy ra lệnh 
rằng biển cả phải bị đánh 300 lần,

3
00:00:14,181 --> 00:00:18,802
và một chú cá heo cứu 
một nhà thơ nổi tiếng khỏi chết đuối.

4
00:00:18,802 --> 00:00:22,762
Đây chỉ là một vài trong 
"Những Truyện Lịch sử của Herodotus,"

5
00:00:22,762 --> 00:00:26,431
một nhà văn Hi Lạp cổ đại 
từ thế kỉ thứ năm trước Công nguyên.

6
00:00:26,431 --> 00:00:29,043
Không phải tất cả các sự kiện
trong sách đều xảy ra

7
00:00:29,043 --> 00:00:31,253
như những gì Herodotus miêu tả,

8
00:00:31,253 --> 00:00:35,703
nhưng công trình này 
đã cải cách việc ghi chép quá khứ.

9
00:00:35,703 --> 00:00:39,952
Trước Herodotus, quá khứ được liệt kê 
như một danh sách các sự kiện

10
00:00:39,952 --> 00:00:42,934
với ít hoặc không có 
sự lí giải nguyên nhân

11
00:00:42,934 --> 00:00:47,003
ngoài việc chấp nhận
chúng là ý của chúa trời.

12
00:00:47,003 --> 00:00:50,383
Muốn hiểu sâu hơn, có lí hơn,

13
00:00:50,383 --> 00:00:52,993
Herodotus đã dùng cách tiếp cận mới:

14
00:00:52,993 --> 00:00:57,505
nhìn vào các sự kiện từ hai mặt
để hiểu lí do của chúng.

15
00:00:57,505 --> 00:01:01,195
Dù là người Hi Lạp, 
quê của Herodotus Halicarnassus,

16
00:01:01,195 --> 00:01:03,874
là nơi từng thuộc về Đế chế Ba Tư.

17
00:01:03,874 --> 00:01:07,663
Ông lớn lên giữa hàng loạt xung đột
giữa người Ba Tư quyền lực

18
00:01:07,663 --> 00:01:09,665
và người Hi Lạp yếu thế,

19
00:01:09,665 --> 00:01:13,575
và quyết định tìm ra tất cả điều 
ông có thể về chủ đề này.

20
00:01:13,575 --> 00:01:15,754
Qua lời kể của Herodotus, 


21
00:01:15,754 --> 00:01:18,784
Chiến tranh Ba Tư 
bắt đầu năm 499 trước Công nguyên

22
00:01:18,784 --> 00:01:24,258
khi người Athens tham gia bạo động Hi Lạp
dưới quyền kiểm soát của Ba Tư.

23
00:01:24,258 --> 00:01:30,609
Năm 490, vua Ba Tư, Darius, 
gửi quân đến Athen để trả thù.

24
00:01:30,609 --> 00:01:35,880
Trong Trận đánh Marathon, 
người Athen bất ngờ chiến thắng.

25
00:01:35,880 --> 00:01:40,556
Mười năm sau, người Ba Tư quay lại 
với ý định xâm chiếm toàn Hi Lạp

26
00:01:40,556 --> 00:01:44,333
dưới sự chỉ đạo 
của con trai Darius, Xerxes.

27
00:01:44,333 --> 00:01:47,294
Theo Herodotus, khi Xerxes đến nơi,

28
00:01:47,294 --> 00:01:52,182
đội binh triệu quân của ông, thoạt tiên,
bị đẩy lùi bởi đạo quân Hi Lạp

29
00:01:52,182 --> 00:01:56,641
gồm 300 người Spartan
ở vùng núi Thermopylae.

30
00:01:56,641 --> 00:01:58,850
Cái giá đắt của phe Spartan là

31
00:01:58,850 --> 00:02:02,458
rất nhiều người Spartan
và vua của họ, Leonidas, bị giết.

32
00:02:02,458 --> 00:02:07,909
Trận thua oai hùng này đã từ đó 
truyền cảm hứng cho những người thấp kém.

33
00:02:07,909 --> 00:02:11,665
Vài tuần sau, hải quân Hi Lạp
đã lừa hạm đội Ba Tư

34
00:02:11,665 --> 00:02:15,336
vào đánh nhau 
ở vùng biển nông hẹp gần Athen.

35
00:02:15,336 --> 00:02:19,995
Quân Ba Tư thất bại và vua Xerxes
"một đi không trở lại."

36
00:02:19,995 --> 00:02:24,192
Để giải thích cách các cuộc chiến nổ ra 
và vì sao người Hi Lạp thắng trận,

37
00:02:24,192 --> 00:02:27,950
Herodotus cóp nhặt những câu chuyện
trên toàn vùng Địa Trung Hải.

38
00:02:27,950 --> 00:02:31,736
Ông ghi lại những chiến thắng
của cả người Hi Lạp và người ngoài Hi Lạp

39
00:02:31,736 --> 00:02:34,920
trước khi chúng biến mất 
khỏi dòng thời gian.

40
00:02:34,920 --> 00:02:37,845
"Những Truyện Lịch sử" mở đầu 
bằng câu nói nổi tiếng:

41
00:02:37,845 --> 00:02:41,792
"Herodotus, từ Halicarnassus, trình bày
những cuộc điều tra của ông."

42
00:02:41,792 --> 00:02:44,428
Bằng cách định hình 
quyển sách thành "cuộc điều tra,"

43
00:02:44,428 --> 00:02:47,621
Herodotus cho phép nó chứa
nhiều câu chuyện khác nhau,

44
00:02:47,621 --> 00:02:50,233
một số nghiêm túc, 
một số khác thì không.

45
00:02:50,233 --> 00:02:53,390
Ông ghi lại những cuộc tranh luận nội bộ 
của tòa án Ba Tư,

46
00:02:53,390 --> 00:02:56,489
cả những truyện về rắn bay Ai Cập

47
00:02:56,489 --> 00:03:00,222
và những lời khuyên thiết thực 
về cách bắt cá sấu.

48
00:03:00,222 --> 00:03:03,939
Người Hi Lạp gọi phương pháp 
nghiên cứu này là "phân tích mổ xẻ,"

49
00:03:03,939 --> 00:03:06,549
nghĩa là "tự tìm hiểu."

50
00:03:06,549 --> 00:03:09,364
Herodotus là tác giả đầu tiên 
tìm hiểu quá khứ

51
00:03:09,364 --> 00:03:12,737
bằng cách kết hợp 
các loại bằng chứng tìm được:

52
00:03:12,737 --> 00:03:15,665
opsis, nghĩa là chứng kiến bằng mắt

53
00:03:15,665 --> 00:03:17,485
akoe, là nghe kể lại,

54
00:03:17,485 --> 00:03:20,178
và ta legomena, truyền thống.

55
00:03:20,178 --> 00:03:22,890
Ông, sau đó, dùng gnome, 
nghĩa là lập luận,

56
00:03:22,890 --> 00:03:26,435
để đi tới kết luận 
về những gì thực sự xảy ra.

57
00:03:26,435 --> 00:03:30,045
Nhiều độc giả đầu tiên của quyển sách này
thực ra là người nghe.

58
00:03:30,045 --> 00:03:33,409
"Những Truyện Lịch sử" ban đầu 
được chia làm 28 phần,

59
00:03:33,409 --> 00:03:37,089
mỗi phần mất bốn giờ 
để đọc thành tiếng.

60
00:03:37,089 --> 00:03:40,853
Khi người Hi Lạp có
tầm ảnh hưởng và quyền lực hơn,

61
00:03:40,853 --> 00:03:43,798
tác phẩm của Herodotus 
và khái niệm lịch sử

62
00:03:43,798 --> 00:03:46,018
được lan truyền khắp Địa Trung Hải.

63
00:03:46,018 --> 00:03:50,026
Là một nhà sử gia đúng nghĩa đầu tiên,
Herodotus không hoàn hảo.

64
00:03:50,026 --> 00:03:53,246
Thỉnh thoảng, ông thiên vị 
người Hi Lạp hơn người Ba Tư

65
00:03:53,246 --> 00:03:57,025
và chóng tin vào một số câu chuyện
được nghe,

66
00:03:57,025 --> 00:03:59,121
gây ra việc thiếu chính xác.

67
00:03:59,121 --> 00:04:01,862
Tuy nhiên, bằng chứng 
hiện đại đã giải thích

68
00:04:01,862 --> 00:04:04,950
một số tuyên bố quá mạnh mẽ của ông.

69
00:04:04,950 --> 00:04:08,742
Ví dụ, ở Himalaya có một loài sóc

70
00:04:08,742 --> 00:04:11,638
lan tỏa bụi vàng lúc đào bới.

71
00:04:11,638 --> 00:04:16,828
Từ Ba Tư cổ đại để tả loài sóc này
khá giống với từ để tả kiến,

72
00:04:16,828 --> 00:04:21,728
nên Herodotus có thể đã rơi vào 
sai lầm trong dịch thuật.

73
00:04:21,728 --> 00:04:25,691
Tóm lại, với một người viết 
theo phong cách hoàn toàn mới,

74
00:04:25,691 --> 00:04:28,159
Herodotus đã làm rất tốt.

75
00:04:28,159 --> 00:04:32,838
Lịch sử, cho đến tận ngày nay,
vẫn luôn chịu những thiên vị

76
00:04:32,838 --> 00:04:35,239
và sai lầm của các sử gia.

77
00:04:35,239 --> 00:04:39,509
Chính nhờ phương pháp và sự sáng tạo này, 
vài trăm năm sau,

78
00:04:39,509 --> 00:04:42,861
Herodotus đã được tác giả La Mã cổ Cicero
phong danh hiệu

79
00:04:42,861 --> 00:04:46,120
"Cha đẻ của Lịch sử."