-
Gen ekspressiyasının tənzimlənməsi
transkripsiyanın
-
başlanğıcından zülalın transkripsiyadan
sonrakı modifikasiyası
-
arasındakı müddətin hər anında
və prosesin
-
hər anında dəyişdirilə
-
bilər.
-
Hüceyrənin çox yönlü olmasına və
adaptasiya bacariğına sahib olmasına
-
kömək edən bu fərqli mərhələləri
-
tənzimləyə bilmək qabiliyyətidir,
-
buna görə hüceyrə enerjisini
yalnız ehtiyac olduğu zaman
-
uyğun zülalları ekspressiya etmək
üçün istifadə edir.
-
Və ya hüceyrəni mümkün qədər
az enerji sərf
-
etmək istəyən tənbəl bir insan
-
olaraq da düşünə bilərsiniz.
-
Beləliklə, genin ekspressiyasının
başlanğıcından başlayaraq,
-
DNT və xromatin tənzimlənməsi ilə əlaqədar
-
gen tənzimləməsindən danışaq.
-
Gəlin DNT-nin quruluşundan danışaq.
-
DNT xromosomların içinə xromatid
şəklində paketlənir,
-
super spirallı DNT olaraq da bilinir.
-
Xromatin DNT, histon zülallar və histon
-
histon olmayan zülallardan təşkil olunub.
-
Xromatində nukleosom adlanan
təkrarlanan
-
vahidlər var, bu ikiqat zəncirin
-
146 əsas cütündən təşkil olunub,
8 histondan ibarət özəyin
-
ətrafına sarılır.
-
Səkkiz səkkiz histon quruluşunda
bilməli olduğunuz
-
dörd müxtəlif histon növü var.
-
Onlar H2A, H2B, H3 və H4 adlandırılır,
-
bu, sadəcə onlara verilmiş
nomenklaturadır.
-
İndi, asetilləşmə bu histon zülallarının
amin terminalında histon asetiltransferaza
-
adlandırılan enzim vasitəsilə
-
baş verir,
-
bu enzimi HAT olaraq qısaldacam.
-
Bu geri dönəbilən modifikasiyadır,
-
histonların asetilləşməsi başqa bir enzim
tərəfindən tənzimlənir,
-
bu enzim asetil qruplarını
kənarlaşdırır və
-
histon deasetilaza və ya HDAC
adlandırılır.
-
Histonların asetilləşməsi xromatin
strukturundakı
-
qıvrımların açılmasına səbəb olur və
-
bu transkripsiya mexanizmlərinin
genin ekspressiyası üçün
-
xromatinə girişini təmin edir.
-
Bunun əks tərəfində isə
histon deasetilləşməsi
-
xromatinin sıx və ya qapalı bir
quruluşa sahib olmasını təmin edir
-
və bu, daha genlərin az transkripsiyası
deməkdir.
-
Gen ekspressiyasını tənzimləyən
bu modifikasilalar
-
irsi olduqda,
-
onlara epigenetik tənzimləmə deyilir.
-
Gen ekspressiyası və DNT-yə gəldikdə,
-
siz təməl olaraq DNT-ni
-
iki kateqoriyaya ayıra bilərsiniz,
-
sıx yığılmış və traskripsiya cəhətdən
qeyri-aktiv olan DNT
-
heteroxromatin və daha az sıx olan,
transkripsiya cəhətdən aktiv DNT
-
isə euxromatin adlandırılır.
-
Mən heteroxromatini sıx bir şəkildə
yığılmış və qış yuxusuna hazır heyvan
-
kimi düşünməyi sevirəm, heteroxromatin
və heyvan ikisi də
-
H ilə başlayır, qış üçün
-
mağaralarına sığınmış bir dəstə
-
ayı kimi,
-
euxromatin isə qollarını açaraq
transkripsiya
-
mexanizmini transkripsiya
-
olunmaq üçün gözləyirlər.
-
Histon deasetilləşməsini DNT
tənzimlənmə mexanizminin başqa növü olan
-
DNT metilləşməsi ilə birləşdirildiyini
-
tez-tez görürsünüz
-
Bu, genin susdurulması adlanan
-
bir prosesdə baş verir.
-
Bu genlərin transkripsiyasının
-
qarşısını almağın daimi yoludur.
-
DNT-nin metilləşməsində
DNT-nin sitozin
-
nukleotidlərinə metil
transferaza adlandırılan
-
enzim tərəfindən üç hidrogenli karbon
-
olan bir metil qrupu əlavə edilir.
-
Və bu tipik olaraq CpG adacıqları
-
adlandırılan sitozinlə zəngin
ardıcıllıqlarda baş verir.
-
p hərfi sitozin və
-
quaninin birləşdiyini göstərir.
-
DNT metilləşməsi genin ekspressiyasını
-
davamlı şəkildə dəyişdirir və
-
bu, hüceyrələrin bölünüb, embrional
kök hüceyrələrindən
-
spesifik toxumalara differensasiya
etdikdə meydana gəlir.
-
Və bu, normal inkişaf üçün
zəruridir
-
və genomik imprinting və x-xromosom
inaktivasiyası ilə əlaqəlidir,
-
amma bu başqa diskussiyanın
-
mövzusudur.
-
Qeyri-normal DNT metilləşməsi
-
kanserogenezdə və ya şişin
-
inkişafında rol oynayır,
beləcə, siz DNT metilləşməsinin
-
normal fəaliyyətinin hüceyrələrimiz
üçün necə kritik tənzimlənmə mexanizmi
-
olduğunu görə bilərsiniz.
-
İndi DNT metilləşməsi genlərin
transkripsiyasına
-
iki yolla təsir edə bilər.
-
Birincisi, DNT metilləşməsi özü
genə transkripsiya
-
zülallarının birləşməsinə fiziki
-
olaraq mane ola bilir.
-
İkinci və nisbətən daha önəmlisi,
-
metilləşmiş DNT metil cpg
bağlayan domen zülalları olaraq
-
bilinən, qısaca MBD adlanan zülalları bağlaya
-
bilir.
-
MBD zülalları daha sonra lokusda
və ya xromosomdakı
-
müəyyən bir yerdə histon deasetilaza
və başqa xromatini
-
yenidən quran zülalları işə salır
-
və bu, histonları dəyişdirərək,
əsasən
-
transkripsiyada səssiz olan,
-
sıxlaşdırılmış və qeyri-aktiv
-
heteroxromatin əmələ gətirir.
Khan Academy
