WEBVTT

00:00:01.611 --> 00:00:03.861
Gen ekspressiyasının tənzimlənməsi
transkripsiyanın

00:00:03.861 --> 00:00:06.969
başlanğıcından zülalın transkripsiyadan
sonrakı modifikasiyası

00:00:06.969 --> 00:00:10.377
arasındakı müddətin hər anında
və prosesin

00:00:10.377 --> 00:00:13.078
hər anında dəyişdirilə

00:00:13.078 --> 00:00:15.895
bilər.

00:00:15.895 --> 00:00:19.454
Hüceyrənin çox yönlü olmasına və
adaptasiya bacariğına sahib olmasına

00:00:19.454 --> 00:00:21.604
kömək edən bu fərqli mərhələləri

00:00:21.604 --> 00:00:25.078
tənzimləyə bilmək qabiliyyətidir,

00:00:25.078 --> 00:00:28.429
buna görə hüceyrə enerjisini
yalnız ehtiyac olduğu zaman

00:00:28.429 --> 00:00:31.581
uyğun zülalları ekspressiya etmək
üçün istifadə edir.

00:00:31.581 --> 00:00:33.612
Və ya hüceyrəni mümkün qədər
az enerji sərf

00:00:33.612 --> 00:00:35.395
etmək istəyən tənbəl bir insan

00:00:35.395 --> 00:00:37.877
olaraq da düşünə bilərsiniz.

00:00:37.877 --> 00:00:40.304
Beləliklə, genin ekspressiyasının
başlanğıcından başlayaraq,

00:00:40.304 --> 00:00:42.512
DNT və xromatin tənzimlənməsi ilə əlaqədar

00:00:42.512 --> 00:00:47.105
gen tənzimləməsindən danışaq.

00:00:47.536 --> 00:00:49.611
Gəlin DNT-nin quruluşundan danışaq.

00:00:49.611 --> 00:00:52.742
DNT xromosomların içinə xromatid
şəklində paketlənir,

00:00:52.742 --> 00:00:57.596
super spirallı DNT olaraq da bilinir.

00:00:57.596 --> 00:01:00.395
Xromatin DNT, histon zülallar və histon

00:01:00.395 --> 00:01:03.835
histon olmayan zülallardan təşkil olunub.

00:01:03.835 --> 00:01:06.504
Xromatində nukleosom adlanan
təkrarlanan

00:01:06.504 --> 00:01:09.844
vahidlər var, bu ikiqat zəncirin

00:01:09.844 --> 00:01:14.661
146 əsas cütündən təşkil olunub,
8 histondan ibarət özəyin

00:01:14.661 --> 00:01:18.827
ətrafına sarılır.

00:01:18.827 --> 00:01:21.753
Səkkiz səkkiz histon quruluşunda
bilməli olduğunuz

00:01:21.753 --> 00:01:25.170
dörd müxtəlif histon növü var.

00:01:25.170 --> 00:01:31.545
Onlar H2A, H2B, H3 və H4 adlandırılır,

00:01:31.545 --> 00:01:34.012
bu, sadəcə onlara verilmiş
nomenklaturadır.

00:01:34.012 --> 00:01:37.969
İndi, asetilləşmə bu histon zülallarının
amin terminalında histon asetiltransferaza

00:01:37.969 --> 00:01:40.961
adlandırılan enzim vasitəsilə

00:01:40.961 --> 00:01:43.174
baş verir,

00:01:43.174 --> 00:01:46.495
bu enzimi HAT olaraq qısaldacam.

00:01:46.495 --> 00:01:49.754
Bu geri dönəbilən modifikasiyadır,

00:01:49.754 --> 00:01:52.836
histonların asetilləşməsi başqa bir enzim
tərəfindən tənzimlənir,

00:01:52.836 --> 00:01:56.128
bu enzim asetil qruplarını
kənarlaşdırır və

00:01:56.128 --> 00:02:01.690
histon deasetilaza və ya HDAC
adlandırılır.

00:02:01.690 --> 00:02:04.611
Histonların asetilləşməsi xromatin
strukturundakı

00:02:04.611 --> 00:02:07.739
qıvrımların açılmasına səbəb olur və

00:02:07.739 --> 00:02:10.928
bu transkripsiya mexanizmlərinin 
genin ekspressiyası üçün

00:02:10.928 --> 00:02:13.345
xromatinə girişini təmin edir.

00:02:13.345 --> 00:02:17.309
Bunun əks tərəfində isə
histon deasetilləşməsi

00:02:17.309 --> 00:02:20.544
xromatinin sıx və ya qapalı bir
quruluşa sahib olmasını təmin edir

00:02:20.544 --> 00:02:23.262
və bu, daha genlərin az transkripsiyası
deməkdir.

00:02:23.262 --> 00:02:25.015
Gen ekspressiyasını tənzimləyən
bu modifikasilalar

00:02:25.015 --> 00:02:27.077
irsi olduqda,

00:02:27.077 --> 00:02:30.900
onlara epigenetik tənzimləmə deyilir.

00:02:30.900 --> 00:02:33.656
Gen ekspressiyası və DNT-yə gəldikdə,

00:02:33.656 --> 00:02:35.388
siz təməl olaraq DNT-ni

00:02:35.388 --> 00:02:37.983
iki kateqoriyaya ayıra bilərsiniz,

00:02:37.983 --> 00:02:41.994
sıx yığılmış və traskripsiya cəhətdən
qeyri-aktiv olan DNT

00:02:41.994 --> 00:02:45.327
heteroxromatin və daha az sıx olan,
transkripsiya cəhətdən aktiv DNT

00:02:45.327 --> 00:02:49.637
isə euxromatin adlandırılır.

00:02:49.637 --> 00:02:52.228
Mən heteroxromatini sıx bir şəkildə
yığılmış və qış yuxusuna hazır heyvan

00:02:52.228 --> 00:02:56.062
kimi düşünməyi sevirəm, heteroxromatin 
və heyvan ikisi də

00:02:56.062 --> 00:02:58.978
H ilə başlayır, qış üçün

00:02:58.978 --> 00:03:00.595
mağaralarına sığınmış bir dəstə

00:03:00.595 --> 00:03:02.716
ayı kimi,

00:03:02.716 --> 00:03:04.661
euxromatin isə qollarını açaraq
transkripsiya

00:03:04.661 --> 00:03:06.128
mexanizmini transkripsiya

00:03:06.128 --> 00:03:09.428
olunmaq üçün gözləyirlər.

00:03:09.428 --> 00:03:12.817
Histon deasetilləşməsini DNT
tənzimlənmə mexanizminin başqa növü olan

00:03:12.817 --> 00:03:16.145
DNT metilləşməsi ilə birləşdirildiyini

00:03:16.145 --> 00:03:18.038
tez-tez görürsünüz

00:03:18.038 --> 00:03:20.533
Bu, genin susdurulması adlanan

00:03:20.533 --> 00:03:24.645
bir prosesdə baş verir.

00:03:24.645 --> 00:03:27.428
Bu genlərin transkripsiyasının

00:03:27.428 --> 00:03:30.512
qarşısını almağın daimi yoludur.

00:03:30.512 --> 00:03:32.953
DNT-nin metilləşməsində
DNT-nin sitozin

00:03:32.953 --> 00:03:36.695
nukleotidlərinə metil
transferaza adlandırılan

00:03:36.695 --> 00:03:39.928
enzim tərəfindən üç hidrogenli karbon

00:03:39.928 --> 00:03:44.544
olan bir metil qrupu əlavə edilir.

00:03:44.544 --> 00:03:46.027
Və bu tipik olaraq CpG adacıqları

00:03:46.027 --> 00:03:49.991
adlandırılan sitozinlə zəngin
ardıcıllıqlarda baş verir.

00:03:49.991 --> 00:03:53.428
p hərfi sitozin və

00:03:53.428 --> 00:03:56.512
quaninin birləşdiyini göstərir.

00:03:56.512 --> 00:03:58.534
DNT metilləşməsi genin ekspressiyasını

00:03:58.534 --> 00:04:00.355
davamlı şəkildə dəyişdirir və

00:04:00.355 --> 00:04:03.178
bu, hüceyrələrin bölünüb, embrional
kök hüceyrələrindən

00:04:03.178 --> 00:04:07.544
spesifik toxumalara differensasiya
etdikdə meydana gəlir.

00:04:07.544 --> 00:04:10.661
Və bu, normal inkişaf üçün
zəruridir

00:04:10.661 --> 00:04:13.911
və genomik imprinting və x-xromosom
inaktivasiyası ilə əlaqəlidir,

00:04:13.911 --> 00:04:17.395
amma bu başqa diskussiyanın

00:04:17.395 --> 00:04:19.428
mövzusudur.

00:04:19.428 --> 00:04:21.712
Qeyri-normal DNT metilləşməsi

00:04:21.712 --> 00:04:25.077
kanserogenezdə və ya şişin

00:04:25.077 --> 00:04:28.044
inkişafında rol oynayır,
beləcə, siz DNT metilləşməsinin

00:04:28.044 --> 00:04:30.968
normal fəaliyyətinin hüceyrələrimiz
üçün necə kritik tənzimlənmə mexanizmi

00:04:30.968 --> 00:04:35.691
olduğunu görə bilərsiniz.

00:04:36.062 --> 00:04:37.848
İndi DNT metilləşməsi genlərin
transkripsiyasına

00:04:37.848 --> 00:04:40.461
iki yolla təsir edə bilər.

00:04:40.461 --> 00:04:42.646
Birincisi, DNT metilləşməsi özü
genə transkripsiya

00:04:42.646 --> 00:04:44.524
zülallarının birləşməsinə fiziki

00:04:44.524 --> 00:04:47.895
olaraq mane ola bilir.

00:04:47.895 --> 00:04:50.552
İkinci və nisbətən daha önəmlisi,

00:04:50.552 --> 00:04:53.794
metilləşmiş DNT metil cpg
bağlayan domen zülalları olaraq

00:04:53.794 --> 00:04:56.513
bilinən, qısaca MBD adlanan zülalları bağlaya

00:04:56.513 --> 00:04:59.032
bilir.

00:04:59.032 --> 00:05:01.952
MBD zülalları daha sonra lokusda
və ya xromosomdakı

00:05:01.952 --> 00:05:05.589
müəyyən bir yerdə histon deasetilaza
və başqa xromatini

00:05:05.589 --> 00:05:08.689
yenidən quran zülalları işə salır

00:05:08.689 --> 00:05:11.189
və bu, histonları dəyişdirərək,
əsasən

00:05:11.189 --> 00:05:14.203
transkripsiyada səssiz olan,

00:05:14.203 --> 00:05:17.178
sıxlaşdırılmış və qeyri-aktiv

00:05:17.178 --> 00:05:20.203
heteroxromatin əmələ gətirir.