1
00:00:01,611 --> 00:00:03,861
Gen ekspressiyasının tənzimlənməsi
transkripsiyanın

2
00:00:03,861 --> 00:00:06,969
başlanğıcından zülalın transkripsiyadan
sonrakı modifikasiyası

3
00:00:06,969 --> 00:00:10,377
arasındakı müddətin hər anında
və prosesin

4
00:00:10,377 --> 00:00:13,078
hər anında dəyişdirilə

5
00:00:13,078 --> 00:00:15,895
bilər.

6
00:00:15,895 --> 00:00:19,454
Hüceyrənin çox yönlü olmasına və
adaptasiya bacariğına sahib olmasına

7
00:00:19,454 --> 00:00:21,604
kömək edən bu fərqli mərhələləri

8
00:00:21,604 --> 00:00:25,078
tənzimləyə bilmək qabiliyyətidir,

9
00:00:25,078 --> 00:00:28,429
buna görə hüceyrə enerjisini
yalnız ehtiyac olduğu zaman

10
00:00:28,429 --> 00:00:31,581
uyğun zülalları ekspressiya etmək
üçün istifadə edir.

11
00:00:31,581 --> 00:00:33,612
Və ya hüceyrəni mümkün qədər
az enerji sərf

12
00:00:33,612 --> 00:00:35,395
etmək istəyən tənbəl bir insan

13
00:00:35,395 --> 00:00:37,877
olaraq da düşünə bilərsiniz.

14
00:00:37,877 --> 00:00:40,304
Beləliklə, genin ekspressiyasının
başlanğıcından başlayaraq,

15
00:00:40,304 --> 00:00:42,512
DNT və xromatin tənzimlənməsi ilə əlaqədar

16
00:00:42,512 --> 00:00:47,105
gen tənzimləməsindən danışaq.

17
00:00:47,536 --> 00:00:49,611
Gəlin DNT-nin quruluşundan danışaq.

18
00:00:49,611 --> 00:00:52,742
DNT xromosomların içinə xromatid
şəklində paketlənir,

19
00:00:52,742 --> 00:00:57,596
super spirallı DNT olaraq da bilinir.

20
00:00:57,596 --> 00:01:00,395
Xromatin DNT, histon zülallar və histon

21
00:01:00,395 --> 00:01:03,835
histon olmayan zülallardan təşkil olunub.

22
00:01:03,835 --> 00:01:06,504
Xromatində nukleosom adlanan
təkrarlanan

23
00:01:06,504 --> 00:01:09,844
vahidlər var, bu ikiqat zəncirin

24
00:01:09,844 --> 00:01:14,661
146 əsas cütündən təşkil olunub,
8 histondan ibarət özəyin

25
00:01:14,661 --> 00:01:18,827
ətrafına sarılır.

26
00:01:18,827 --> 00:01:21,753
Səkkiz səkkiz histon quruluşunda
bilməli olduğunuz

27
00:01:21,753 --> 00:01:25,170
dörd müxtəlif histon növü var.

28
00:01:25,170 --> 00:01:31,545
Onlar H2A, H2B, H3 və H4 adlandırılır,

29
00:01:31,545 --> 00:01:34,012
bu, sadəcə onlara verilmiş
nomenklaturadır.

30
00:01:34,012 --> 00:01:37,969
İndi, asetilləşmə bu histon zülallarının
amin terminalında histon asetiltransferaza

31
00:01:37,969 --> 00:01:40,961
adlandırılan enzim vasitəsilə

32
00:01:40,961 --> 00:01:43,174
baş verir,

33
00:01:43,174 --> 00:01:46,495
bu enzimi HAT olaraq qısaldacam.

34
00:01:46,495 --> 00:01:49,754
Bu geri dönəbilən modifikasiyadır,

35
00:01:49,754 --> 00:01:52,836
histonların asetilləşməsi başqa bir enzim
tərəfindən tənzimlənir,

36
00:01:52,836 --> 00:01:56,128
bu enzim asetil qruplarını
kənarlaşdırır və

37
00:01:56,128 --> 00:02:01,690
histon deasetilaza və ya HDAC
adlandırılır.

38
00:02:01,690 --> 00:02:04,611
Histonların asetilləşməsi xromatin
strukturundakı

39
00:02:04,611 --> 00:02:07,739
qıvrımların açılmasına səbəb olur və

40
00:02:07,739 --> 00:02:10,928
bu transkripsiya mexanizmlərinin 
genin ekspressiyası üçün

41
00:02:10,928 --> 00:02:13,345
xromatinə girişini təmin edir.

42
00:02:13,345 --> 00:02:17,309
Bunun əks tərəfində isə
histon deasetilləşməsi

43
00:02:17,309 --> 00:02:20,544
xromatinin sıx və ya qapalı bir
quruluşa sahib olmasını təmin edir

44
00:02:20,544 --> 00:02:23,262
və bu, daha genlərin az transkripsiyası
deməkdir.

45
00:02:23,262 --> 00:02:25,015
Gen ekspressiyasını tənzimləyən
bu modifikasilalar

46
00:02:25,015 --> 00:02:27,077
irsi olduqda,

47
00:02:27,077 --> 00:02:30,900
onlara epigenetik tənzimləmə deyilir.

48
00:02:30,900 --> 00:02:33,656
Gen ekspressiyası və DNT-yə gəldikdə,

49
00:02:33,656 --> 00:02:35,388
siz təməl olaraq DNT-ni

50
00:02:35,388 --> 00:02:37,983
iki kateqoriyaya ayıra bilərsiniz,

51
00:02:37,983 --> 00:02:41,994
sıx yığılmış və traskripsiya cəhətdən
qeyri-aktiv olan DNT

52
00:02:41,994 --> 00:02:45,327
heteroxromatin və daha az sıx olan,
transkripsiya cəhətdən aktiv DNT

53
00:02:45,327 --> 00:02:49,637
isə euxromatin adlandırılır.

54
00:02:49,637 --> 00:02:52,228
Mən heteroxromatini sıx bir şəkildə
yığılmış və qış yuxusuna hazır heyvan

55
00:02:52,228 --> 00:02:56,062
kimi düşünməyi sevirəm, heteroxromatin 
və heyvan ikisi də

56
00:02:56,062 --> 00:02:58,978
H ilə başlayır, qış üçün

57
00:02:58,978 --> 00:03:00,595
mağaralarına sığınmış bir dəstə

58
00:03:00,595 --> 00:03:02,716
ayı kimi,

59
00:03:02,716 --> 00:03:04,661
euxromatin isə qollarını açaraq
transkripsiya

60
00:03:04,661 --> 00:03:06,128
mexanizmini transkripsiya

61
00:03:06,128 --> 00:03:09,428
olunmaq üçün gözləyirlər.

62
00:03:09,428 --> 00:03:12,817
Histon deasetilləşməsini DNT
tənzimlənmə mexanizminin başqa növü olan

63
00:03:12,817 --> 00:03:16,145
DNT metilləşməsi ilə birləşdirildiyini

64
00:03:16,145 --> 00:03:18,038
tez-tez görürsünüz

65
00:03:18,038 --> 00:03:20,533
Bu, genin susdurulması adlanan

66
00:03:20,533 --> 00:03:24,645
bir prosesdə baş verir.

67
00:03:24,645 --> 00:03:27,428
Bu genlərin transkripsiyasının

68
00:03:27,428 --> 00:03:30,512
qarşısını almağın daimi yoludur.

69
00:03:30,512 --> 00:03:32,953
DNT-nin metilləşməsində
DNT-nin sitozin

70
00:03:32,953 --> 00:03:36,695
nukleotidlərinə metil
transferaza adlandırılan

71
00:03:36,695 --> 00:03:39,928
enzim tərəfindən üç hidrogenli karbon

72
00:03:39,928 --> 00:03:44,544
olan bir metil qrupu əlavə edilir.

73
00:03:44,544 --> 00:03:46,027
Və bu tipik olaraq CpG adacıqları

74
00:03:46,027 --> 00:03:49,991
adlandırılan sitozinlə zəngin
ardıcıllıqlarda baş verir.

75
00:03:49,991 --> 00:03:53,428
p hərfi sitozin və

76
00:03:53,428 --> 00:03:56,512
quaninin birləşdiyini göstərir.

77
00:03:56,512 --> 00:03:58,534
DNT metilləşməsi genin ekspressiyasını

78
00:03:58,534 --> 00:04:00,355
davamlı şəkildə dəyişdirir və

79
00:04:00,355 --> 00:04:03,178
bu, hüceyrələrin bölünüb, embrional
kök hüceyrələrindən

80
00:04:03,178 --> 00:04:07,544
spesifik toxumalara differensasiya
etdikdə meydana gəlir.

81
00:04:07,544 --> 00:04:10,661
Və bu, normal inkişaf üçün
zəruridir

82
00:04:10,661 --> 00:04:13,911
və genomik imprinting və x-xromosom
inaktivasiyası ilə əlaqəlidir,

83
00:04:13,911 --> 00:04:17,395
amma bu başqa diskussiyanın

84
00:04:17,395 --> 00:04:19,428
mövzusudur.

85
00:04:19,428 --> 00:04:21,712
Qeyri-normal DNT metilləşməsi

86
00:04:21,712 --> 00:04:25,077
kanserogenezdə və ya şişin

87
00:04:25,077 --> 00:04:28,044
inkişafında rol oynayır,
beləcə, siz DNT metilləşməsinin

88
00:04:28,044 --> 00:04:30,968
normal fəaliyyətinin hüceyrələrimiz
üçün necə kritik tənzimlənmə mexanizmi

89
00:04:30,968 --> 00:04:35,691
olduğunu görə bilərsiniz.

90
00:04:36,062 --> 00:04:37,848
İndi DNT metilləşməsi genlərin
transkripsiyasına

91
00:04:37,848 --> 00:04:40,461
iki yolla təsir edə bilər.

92
00:04:40,461 --> 00:04:42,646
Birincisi, DNT metilləşməsi özü
genə transkripsiya

93
00:04:42,646 --> 00:04:44,524
zülallarının birləşməsinə fiziki

94
00:04:44,524 --> 00:04:47,895
olaraq mane ola bilir.

95
00:04:47,895 --> 00:04:50,552
İkinci və nisbətən daha önəmlisi,

96
00:04:50,552 --> 00:04:53,794
metilləşmiş DNT metil cpg
bağlayan domen zülalları olaraq

97
00:04:53,794 --> 00:04:56,513
bilinən, qısaca MBD adlanan zülalları bağlaya

98
00:04:56,513 --> 00:04:59,032
bilir.

99
00:04:59,032 --> 00:05:01,952
MBD zülalları daha sonra lokusda
və ya xromosomdakı

100
00:05:01,952 --> 00:05:05,589
müəyyən bir yerdə histon deasetilaza
və başqa xromatini

101
00:05:05,589 --> 00:05:08,689
yenidən quran zülalları işə salır

102
00:05:08,689 --> 00:05:11,189
və bu, histonları dəyişdirərək,
əsasən

103
00:05:11,189 --> 00:05:14,203
transkripsiyada səssiz olan,

104
00:05:14,203 --> 00:05:17,178
sıxlaşdırılmış və qeyri-aktiv

105
00:05:17,178 --> 00:05:20,203
heteroxromatin əmələ gətirir.