< Return to Video

Yağ nedir? - George Zaidan

  • 0:14 - 0:16
    Zeytinyağı %100 yağdır
  • 0:16 - 0:17
    içinde başka hiçbir şey yoktur.
  • 0:17 - 0:18
    Pankek karışımının içinde ise
  • 0:18 - 0:20
    %11 oranında yağ bulunur.
  • 0:20 - 0:23
    Fakat zeytinyağı size iyi gelirken,
  • 0:23 - 0:25
    pankek karışımı iyi gelmez.
  • 0:25 - 0:26
    Peki, neden?
  • 0:28 - 0:28
    Görünen o ki
  • 0:28 - 0:30
    yediğimiz yağ miktarı
  • 0:30 - 0:31
    kilomuzu,
  • 0:31 - 0:31
    kolestrolümüzü
  • 0:31 - 0:33
    ya da kalp hastalığı riskini
  • 0:33 - 0:36
    yediğimiz yağın türü kadar etkilemez.
  • 0:36 - 0:37
    Biraz geriye saralım:
  • 0:37 - 0:39
    Yağ nedir?
  • 0:39 - 0:41
    Yağlı bir balık olan somonun
  • 0:41 - 0:42
    içine bakacak olursak
  • 0:42 - 0:43
    organları
  • 0:43 - 0:44
    ve dokuları geçip
  • 0:44 - 0:45
    hücrelere geldiğimizde
  • 0:45 - 0:48
    trigliserit isimli moleküllerden
    oluşan şeyi görürüz
  • 0:48 - 0:51
    yani yağ olarak adlandırdığımız şeyi
  • 0:51 - 0:53
    ve bunların hepsi birbirine benzemez.
  • 0:53 - 0:54
    İşte size bir örnek.
  • 0:54 - 0:56
    Soldaki üç karbon, gliserindir.
  • 0:56 - 0:57
    Siz bunu, molekülün geri kalanını
  • 0:57 - 1:00
    bir arada tutan omurga
    olarak düşünebilirsiniz.
  • 1:00 - 1:01
    Sağdaki üç uzun zincir
  • 1:01 - 1:02
    yağ asitleri olarak adlandırılır.
  • 1:02 - 1:06
    İşte bu zincirlerin yapılarındaki
    anlaşılması güç olan farklılıklar
  • 1:06 - 1:07
    bu yağın, örneğin
  • 1:07 - 1:09
    katı mı sıvı mı olacağını;
  • 1:09 - 1:11
    hızlıca bozulup bozulmayacağını
  • 1:11 - 1:15
    ve en önemlisi, sizin için ne kadar iyi
    veya kötü olacağını belirler.
  • 1:15 - 1:17
    Bu farklılıkların bazılarına
    bir göz atalım.
  • 1:17 - 1:18
    Bunlardan biri uzunluk.
  • 1:18 - 1:20
    Yağ asitleri kısa veya uzun olabilir.
  • 1:20 - 1:22
    Daha önemli bir diğer fark ise
  • 1:22 - 1:24
    karbon atomları arasındaki bağın türüdür.
  • 1:24 - 1:27
    Bazı yağ asitleri sadece tek bağ içerir.
  • 1:27 - 1:30
    Diğerleri ise hem tek hem çift bağ içerir.
  • 1:30 - 1:32
    Sadece tek bağ içeren yağ asitleri
  • 1:32 - 1:33
    doymuş yağ olarak,
  • 1:33 - 1:35
    bir veya daha fazla çift bağ içerenler ise
  • 1:35 - 1:37
    doymamış yağ olarak adlandırılır.
  • 1:37 - 1:39
    Yani, çoğu doymamış yağ
    sizin için faydalıyken
  • 1:39 - 1:42
    doymuş yağ fazlasıyla zararlıdır.
  • 1:42 - 1:45
    Doymuş yağ hakkında
    söylenecekler burada biterken,
  • 1:45 - 1:47
    doymamış yağlar hakkında
    hâlâ söylenecek şeyler var.
  • 1:47 - 1:49
    Bu moleküllerdeki çift bağlar
  • 1:49 - 1:51
    tuhaf bir özelliğe sahiptir;
  • 1:51 - 1:52
    kaskatıdır.
  • 1:52 - 1:54
    Bu sebeple her çift bağı
  • 1:54 - 1:56
    birleştirmenin iki yolu vardır.
  • 1:56 - 1:57
    İlki şöyle,
  • 1:57 - 1:59
    her iki hidrojenin
  • 1:59 - 2:01
    ve her iki karbonun
    aynı tarafta olması.
  • 2:01 - 2:03
    İkincisi ise,
  • 2:03 - 2:04
    hidrojenlerin ve karbonların
  • 2:04 - 2:07
    çift bağın tam zıt tarafında olmasıyla.
  • 2:07 - 2:08
    Bu moleküllerin her ikisi de
  • 2:08 - 2:11
    kesinlikle aynı yapı taşlarından oluşsa da
  • 2:11 - 2:13
    birbirlerinden tamamen
    farklı olan iki maddedir
  • 2:13 - 2:17
    ve vücudumuzda
    tamamen farklı etki gösterirler.
  • 2:17 - 2:19
    Soldaki yapı Latince CIS
    olarak adlandırılır,
  • 2:19 - 2:20
    muhtemelen bunu hiç duymadınız.
  • 2:20 - 2:22
    Sağdakine ise Latince TRANS denir,
  • 2:22 - 2:25
    trans yağları muhtemelen
    daha önce duymuşsunuzdur.
  • 2:25 - 2:26
    Bunlar bozulmaz,
  • 2:26 - 2:28
    kızartma sırasında daha istikrarlıdır
  • 2:28 - 2:30
    ve diğer yağların aksine
  • 2:30 - 2:32
    gıdaların yapısını değiştirebilir.
  • 2:32 - 2:34
    Ayrıca sağlığınız için de
    korkunç derecede zararlıdır
  • 2:34 - 2:36
    doymuş yağdan çok daha kötü,
  • 2:36 - 2:38
    teknik olarak
  • 2:38 - 2:40
    bir tür doymamış yağ olsalar bile.
  • 2:40 - 2:41
    Evet, çılgınca biliyorum
  • 2:41 - 2:43
    ama vücudunuz bir molekülün
  • 2:43 - 2:45
    kâğıt üzerinde
    neye benzediğini umursamaz.
  • 2:45 - 2:47
    Önemli olan tek şey üç boyutlu şekildir.
  • 2:47 - 2:48
    Bu şekil molekülün nereye uyup
  • 2:48 - 2:49
    nereye uymadığını
  • 2:49 - 2:51
    ve nasıl etkileşime geçtiğini gösterir.
  • 2:51 - 2:52
    Peki, bir yiyeceğin içinde
  • 2:52 - 2:54
    trans yağ olup olmadığını
    nasıl anlarsınız?
  • 2:54 - 2:55
    Bunu bilmenin tek kesin yolu
  • 2:55 - 2:56
    kelimelerden geçiyor;
  • 2:56 - 2:59
    içindekiler kısmındaki
    "kısmen hidrojenize" kelimelerinden.
  • 2:59 - 3:03
    Besin etiketlerinin veya reklamların
    sizi aldatmasına izin vermeyin.
  • 3:03 - 3:06
    Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi
    üreticilerin ürünlerinde
  • 3:06 - 3:08
    "0" gram trans yağ
    bulunduğunu yazmaları için
  • 3:08 - 3:10
    hak talebinde bulunmalarına izin verir,
  • 3:10 - 3:13
    ürünlerin içinde porsiyon başına
    yarım gram trans yağ olsa bile.
  • 3:13 - 3:15
    Ama bir porsiyonun
    ne kadar küçük olacağına dair
  • 3:15 - 3:16
    kesin bir kural yok
  • 3:16 - 3:19
    bu da anahtar kelimelere
    bakmamız gerektiği anlamına geliyor,
  • 3:19 - 3:20
    kısmen hidrojenize
  • 3:20 - 3:23
    çünkü trans yağlar
  • 3:23 - 3:26
    doymamış yağları kısmen
    hidrojenize ederek elde edilir.
  • 3:26 - 3:29
    Şimdi zeytinyağı ve pankek
    karışımına geri dönelim.
  • 3:29 - 3:32
    Zeytinyağı %100 yağdır.
  • 3:32 - 3:34
    Pankek karışımı sadece
    %11 oranında yağ içerir.
  • 3:34 - 3:37
    Ancak zeytinyağı
    bilhassa doymamış yağdır
  • 3:37 - 3:40
    ve hiç trans yağ içermez.
  • 3:40 - 3:42
    Öte yandan
    pankek karışımının içindeki yağın
  • 3:42 - 3:45
    yarısından fazlası
    doymuş veya trans yağdır.
  • 3:45 - 3:47
    Yani, zeytinyağının içinde
    pankek karşımındakinden
  • 3:47 - 3:49
    on kat daha fazla yağ olmasına rağmen
  • 3:49 - 3:51
    sizin için sağlıklıdır
  • 3:51 - 3:53
    oysa pankek karışımı sağlıklı değildir.
  • 3:53 - 3:55
    Burada pankek karışımına
    çamur atmaya çalışmıyorum.
  • 3:55 - 3:56
    Bu tip yağlara sahip olan
  • 3:56 - 3:57
    pek çok yiyecek var.
  • 3:57 - 3:58
    Mesele şu:
  • 3:58 - 4:00
    Yediğiniz yağın miktarı değil
  • 4:00 - 4:02
    türü önemlidir.
  • 4:02 - 4:05
    Belli bir yağı sağlıklı
    veya sağlıksız yapan şey
  • 4:05 - 4:07
    onun yapısıdır.
Title:
Yağ nedir? - George Zaidan
Speaker:
George Zaidan
Description:

Tüm dersi görmek için: http://ed.ted.com/lessons/what-is-fat-george-zaidan

Bir rivayete göre, yağ kötüdür. Aslında olay bundan farklıdır. Yediğiniz yağın miktarından çok onun türü sağlığınıza etki eder. George Zaidan, yağı oluşturan çeşitli molekülleri yani trigliseritleri ve tükettiğiniz yağların türünün nasıl anlaşılacağını inceliyor.

Dersi veren: George Zaidan, Animasyon: Igor Coric.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:22
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for What is fat?
Figen Ergürbüz accepted Turkish subtitles for What is fat?
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for What is fat?
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for What is fat?
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for What is fat?
Önder Vatan edited Turkish subtitles for What is fat?
Önder Vatan edited Turkish subtitles for What is fat?
Önder Vatan edited Turkish subtitles for What is fat?
Show all

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.