ალგებრის წარმოშობა

ამ ვიდეოში გესაუბრები ალგებრის საწყისებზე

თვითონ სიტყვა 'ალგებრა' მომდინარეობს
ამ წიგნიდან, რომლის ერთ-ერთ გვერდსაც

ახლა უყურებთ, მისი სათაური დაახლოებით
ასე ჟღერს:

"ძირითადი გამოთვლების წიგნი წონასწორობისა
და შევსების მეშვეობით"

ის დაწერა ბაღდადში მცხოვრებმა სპარსმა
მათემატიკოსმა მერვე ან მეცხრე საუკუნეში,

მგონი ზუსტი თარიღი 820 წელია.

ალგებრა არის არაბული სიტყვა და ნიშნავს
აღდგენას ან შევსებას.

ის ალგებრას უკავშირებდა ერთ ძალიან
კონკრეტულ ოპერაციას:

კონკრეტულად, ტოლობის ერთი მხრიდან რაღაც
ელემენტის აღებას და მეორე მხარეს გადატანას

ეს ამ გვერდზეც ჩანს

დაუკვირდი სიტყვას Al-Kitab.
Kitab ნიშნავს წიგნს,

al-mukhtasar ნიშნავს 'ძირითადს',

hisab ნიშნავს გამოთვლას,

al-gabr კი მნიშვნელოვანია, ეს არის
სიტყვა 'ალგებრას' ფესვი

და ეს სიტყვა ნიშნავს 'შევსებას',
'შესრულებას.

al muqabala კი ნიშნავს
ბალანსს, წონასწორობას.

ამიტომ, წიგნის სათაურის თარგმანი
დაახლოებით ასე ჟღერს:

"ძირითადი გამოთვლების წიგნი შევსების და
წონასწორობის მეშვეობით"

სწორედ ეს არის სიტყვა 'ალგებრას' წყარო.

ეს ძალიან მნიშვნელოვანი წიგნია.
არამხოლოდ იმიტომ, რომ სიტყვა ''ალგებრა''

პირველად აქ გვხვდება, არამედ იმიტომაც,
რომ ალგებრამ სწორედ ამ წიგნში შეითვისა

მისი თანამედროვე იდეების, თვისებების
და მახასიათებლების უმრავლესობა.

მაგალითად ტოლობის წონასწორობის იდეა,
აბსტრაქტული განტოლების იდეა.

თუმცა ალ-ქუარისმი არ იყო პირველი,
ის ცხოვრობდა ბაღდადში.

ზოგადად, ეს ქალაქი ხშირად გვხვდება
ალგებრას ისტორიაში.

ის ცხოვრობდა ამ ქალაქში
მერვე-მეცხრე საუკუნეში.

მოდი დავხაზავ დროის წრფეს,
აქ აღვნიშნავ ქრისტეს შობას.

ამ პერიოდიდან მოყოლებულ დროს მოვიხსენიებთ
როგორც 'ქრისტეს შობიდან', ხოლო

ლათინურად ამას აღვნიშნავთ ასე - AD.

ხოლო ამ პერიოდამდე დროს მოვიხსენიებთ,
როგორც 'ქრისტეს შობამდე'.

ეს არის ქრისტეს შობიდან 1 000 წელი, ეს კი
ქრისტეს შობიდან 2 000 წელი.

ჩვენ სადღაც ამ მომენტში ვიმყოფებით.

ეს არის ქრისტეს შობამდე 1 000 წელი,
ეს - ქრისტეს შობამდე 2 000 წელი.

რომ გამოგვეკვლია,ალგებრის პირველ ნაკვალევს
ძალიან ადრინდელ ხალხთანაც მივაგნებდით,

თუმცა ალგებრის იდეების შესწავლის პირველი
ისტორიული წყაროები მოდის

უძველესი ბაბილონიდან და თარიღდება
დაახლოებით ქრისტეს შობამდე 2 000 წლით,

ანუ აი აი ამ მომენტში.

ჩვენ შემოგვრჩა ქვის ფირფიტები, რომლებზეც
ასახულია ალგებრის ზოგიერთი პრინციპი

ისინი რიცხვებსაც სხვანაირად გამოსახავდნენ
და, ზოგადად, სხვანაირი სიმბოლოები ჰქონდათ,

თუმცა აშკარაა, რომ ისინი
ალგებრაზე მუშაობდნენ.

ეს ხდებოდა მსოფლიოს ამ ნაწილში,
ბაბილონი აქ იყო განთავსებული.

მთელ ამ რეგიონს ერქვა მესოპოტამია,
ეს ბერძნულად ნიშნავს "ორ მდინარეს შორის".

ეს იყო ადამიანის მიერ ალგებრის შესწავლის
სულ პირველი, ჩვენთვის ცნობილი მცდელობა.

ერთ-ერთი ყველაზე დიდი წვლილი ალგებრაში
მიუძღვის ბაბილონს, 2000 წლის წინ.

შემდეგ კი გადავდივართ სადღაც აქ,
დაახლოებით 200-300 წლებში ქ. შ-დან.

ამ დროს ალექსანდრიაში
ცხოვრობდა ერთი ბერძენი.

ეს საბერძნეთია, აი აქ.

ალექსანდრია აქ არის, ეს ქალაქი იმ დროს
რომის იმპერიიაში შედიოდა.

ამ ადამიანს კი ერქვა დიოფანტე,

მას ზოგიერთი 'ალგებრის მამად' მიიჩნევს.

ხალხი დაობს თუ ვის უნდა მიანიჭონ ეს
ტიტული, დიოფანტეს თუ ალ-ქუარიზმის.

ალ-ქუარიზმი იყო პირველი, ვინც საუბრობდა
განტოლების წონასწორობაზე და

მათემატიკაზე უფრო ზუსტად საუბრობდა.

დიოფანტე კი უფრო კონკრეტულ
ამოცანებზე იყო დაფიქრებული.

თუმცა ორივეს ბაბილონელებმა დაასწრეს,
მაგრამ ყველამ შეიტანა თავისი წვლილი

ალგებრის განვითარებაში,
ისინი ერთმანეთს არ ბაძავდნენ.

თუმცა ბევრი, განსაკუთრებით
დასავლელი ისტორიკოსები

ალგებრის შექმნას დიოფანტეს უკავშირებენ,

სხვები ალ-ქუარისმის მიიჩნევენ ალგებრის
მამად, მან დიდი წვლილი შეიტანა ალგებრაში.

ქრისტეს შობიდან 600 წელს კიდევ ერთი
ცნობილი მათემატიკოსი ცხოვრობდა.

ეს იყო ინდოეთში მცხოვრები
ბრაჰმან გუპტა.

ზუსტად არ ვიცი სად ცხოვრობდა, თუმცა
ინდოეთი აი აქ მდებარეობს.

შემდეგ კი გამოჩნდა ალ-ქუარისმი,
რომელიც დროის აი ამ მომენტში ჩნდება.

სწორედ მას ეკუთვნის
სახელ 'ალგებრის' შემოღება,

რაც არაბულად აღდგენას ნიშნავს.

ზოგი ადამიანი მას
ალგებრის მამადაც მიიჩნევს.

თუ ერთადერთი არა, ის ალგებრის
ერთ-ერთი მამა ნამდვილად არის,

რადგან მან ალგებრაზე,
როგორც რაღაც აბსტრაქტულზე,

და არა რაიმე კონკრეტულ ამოცანაზე,
დაიწყო ფიქრი.

თანამედროვე მათემატიკოსებიც
ასე უყურებენ ამ სფეროს.