-
Een historische erfenis die bijna heel Afrika deelt, is die van de kolonisatie: grote Europese rijken die binnenkomen,
-
willekeurige grenzen trekken en de inheemse Afrikanen uitbuiten in hun streven naar continentale dominantie.
-
En ja, als de kaart er in de jaren 1900 zo uitzag, is het moeilijk om niet aan die imperialistische taferelen te denken.
-
Maar zoals met de meeste dingen in Afrika, verhullen grote karakteriseringen veel complexere realiteiten.
-
Er zijn talloze hoeken van de kaart waar de relatie tussen autochtoon en nieuwkomer veel complexer was,
-
en weinig plaatsen waar die dynamiek grotere langetermijngevolgen had dan Zuid-Afrika.
-
De zuidkant van het continent, waar in de afgelopen eeuwen een verbazingwekkend druk web van verhalen is ontstaan,
-
is een uitstekend voorbeeld van hoe Afrikanen de teugels van hun verhaal in handen hebben genomen
-
en weer overgenomen. Nu, voordat ik nog meer tijd besteed aan pontificating in deze intro,
-
heb ik nog heel wat terrein te bestrijken, dus let's do some history!
-
Herkenbare menselijke nederzettingen in zuidelijk Afrika zijn ongeveer een half miljoen jaar oud,
-
met een anatomisch moderne Homo Sapiens die ongeveer 200.000 jaar geleden evolueerde,
-
tijdens het middelste stenen tijdperk.
-
Uiteindelijk, en we praten hier over menselijke evolutie dus dat is een lange "uiteindelijk",
-
was er wat nieuwe technologie in de stad, want in de eerste of tweede eeuw voor Christus
-
kwam de landbouw in zuidelijk Afrika, en in de vroege eeuwen na Christus kwam ijzerbewerking!
-
In het zuidwesten domesticeerden semi-nomadische veehouders vee en verbouwden kleine planten,
-
terwijl in het oosten grotere en meer permanente nederzettingen ontstonden
-
na de komst van de Bantoevolkeren uit Centraal-Afrika.
-
Deze groepen brachten de handige kennis van het maken en gebruiken van ijzer mee,
-
wat de landbouw aanzienlijk vergemakkelijkte
-
en hun stedelijke nederzettingen hielp honderden mensen in leven te houden.
-
In de middeleeuwen waren het er enkele duizenden,
-
toen het Mapungubwe koninkrijk in de Limpopo vallei in de jaren 1100 en 1200 een enorm handelscentrum werd,
-
met sterke banden met handelscentra aan de kust van de Indische Oceaan.
-
Mapungubwe en de Limpopo-vallei vielen later onder de paraplu van Groot Zimbabwe,
-
maar dat is een verhaal voor een andere keer.
-
Tegen het midden van het tweede millennium bevatte zuidelijk Afrika dus
-
verschillende etnische en linguïstische groepen...
-
maar die diversiteit was van weinig belang voor de Europeanen
-
die in de volgende eeuwen naar Afrika zouden trekken.
-
In 1487 staken Portugese zeelieden zuidelijk Afrika over naar de Indische Oceaan,
-
en de volgende anderhalve eeuw behandelden ze de zuidkust gewoon als een rustplaats.
-
Niet zo na 1652, toen de Nederlanders officieel Kaapkolonie stichtten en aan een veel grotere operatie begonnen.
-
Vanuit hun haven in de Tafelbaai dreven zij handel in Europese en Aziatische goederen
-
met de plaatselijke Khoekhoe-bevolking om proviand te verkrijgen voor passerende zeelieden.
-
De haven was voornamelijk gebouwd voor gebruik door de Nederlandse Oost-Indische Compagnie,
-
maar stond tegen betaling ook open voor buitenlandse schepen.
-
Om dit zakenmodel te maximaliseren, waagden de kolonisten zich buiten de Tafelbaai
-
om een deel van de landbouw zelf te doen. Gemakkelijk verdient.
-
Het probleem was dat de Khoekhoe enigszins nomadisch waren
-
en zich net als de vroege veehouders in de regio per seizoen verplaatsten.
-
Maar als Nederlandse boeren op een mooi stuk land stuitten dat op dat moment niet bezet was,
-
gingen ze ervan uit dat het "vinders houden" was.
-
Toen de Khoekhoe hen beleefd lieten weten dat het land in feite van hen was,
-
herzagen de Nederlanders hun oorspronkelijke verklaring in "veroveraars houden"
-
en voerden tussen 1659 en 1677 twee oorlogen om hun claim te doen gelden.
-
Dit zou een trend zetten, want de Boeren trokken verder landinwaarts met de specifieke bedoeling te blijven.
-
De toevallige invoer van pokken in 1713 trof de Khoekhoe bijzonder hard
-
en vergrootte de opening voor de Boeren aanzienlijk.
-
Eind 1700 werden de Khoehoe niet op grote schaal tot slaaf gemaakt
-
of geëxporteerd zoals de West-Afrikanen voor de handel in de Atlantische Driehoek,
-
maar ze werden wel degelijk onderdrukt tot een slaafse arbeidersklasse.
-
Er waren wel slaven in de Kaapkolonie, maar geen Zuid-Afrikanen.
-
Nederlandse zeelieden hadden slaven geïmporteerd uit de Indische Oceaan, meestal moslims,
-
wat het raciale klassensysteem nog meer stratificeerde. Houd dat in gedachten, want het zal later opduiken.
-
Maar al snel zouden zelfs de Nederlanders niet meer aan de top van de piramide staan,
-
door wat Europese geopolitieke slapstick (het is een Napoleon-ding)
-
resulteerde dat Groot-Brittannië de Kaapkolonie voor zichzelf annexeerde in het begin van de 19e eeuw,
-
en hun eigen kolonisten naar Port Elizabeth stuurde in 1820. Ze stuurden ook belastinginners en schaften de slavernij af,
-
en dit is waar de koloniale dynamiek vreemd begint te worden -
-
omdat de Boeren al anderhalve eeuw in zuidelijk Afrika woonden,
-
in die tijd hadden ze Fransen en Duitsers opgenomen en nu, naast Nederlandse kolonisten,
-
beschouwden ze zichzelf als Afrikaners, een lokale bevolking die, na de komst van de Britten,
-
nu werd onderdrukt door vreemde indringers. Dat, mijn vrienden, is een geweldige uitwijking.
-
Maar het was hun ernst, dus kozen ze voor de niet ongebruikelijke strategie van "wegrennen van Brittannië",
-
waarbij ze halverwege de jaren 1830 de Kaapkolonie verlieten om naar het noordoosten te trekken
-
en begin jaren 1850 de Oranje Vrystaat en de Zuid-Afrikaansche Republiek op te richten.
-
Zoals we eerder opmerkten, was dit land erg bewoond,
-
dus laten we naar het oosten gaan om te zien wat de Bantoe-groepen deden. Heel veel.
-
Sinds de late jaren 1700 veranderde de hele structuur en demografie van hun samenlevingen.
-
Met nieuwe benaderingen van militarisering consolideerden kleine staten zich onder sterkere koningen tot grote staten
-
en confederaties om beter te kunnen concurreren voor de handel in de Indische Oceaan.
-
Verreweg de grootste speler in dit proces was het Zoeloekoninkrijk onder leiding van Shaka.
-
Tot groot genoegen van biografen overal, was Shaka een ingewikkeld en ongewoon personage.
-
Op jonge leeftijd verbannen uit de koninklijke familie en vreselijk behandeld door zijn leeftijdsgenoten,
-
kwam hij vastberaden terug, soms grenzend aan wreedheid, hij is nooit getrouwd of had geen erkende kinderen,
-
en zijn meest vertrouwde adviseur was zijn moeder. Goede zoon!
-
Op jonge leeftijd bewees Shaka zich als krijger voor de naburige Mthethwa confederatie,
-
en met hun steun werd hij leider van de Zoeloes na de dood van zijn vader in 1816.
-
En toen de Mtethwa koning twee jaar later stierf, werd Shaka de dominante speler in die confederatie.
-
De Zoeloes breidden zich snel uit door hard te vechten
-
en veroverde koninkrijken op te nemen in de nieuwe Zoeloe-staat.
-
Toch waren velen geen fan, en migreerden weg van het conflict,
-
wat leidde tot een enorme demografische herverdeling,
-
waarbij sommige ontheemde groepen zoals de Lozi en Ngoni bijna 1000 mijl naar het noorden trokken.
-
Maar Shaka zou het succes van zijn koninkrijk op langere termijn niet meemaken,
-
want hij werd in 1828 vermoord door een van zijn halfbroers.
-
Toch bleef het Zoeloekoninkrijk sterk, en kwam in het midden van de jaren 1850 de Afrikaner Voortrekkers tegen.
-
En dit is waar onze twee plotlijnen samenkomen, en het resulterende grensgebied tussen Afrikaner
-
en Britten en Zoeloe en andere Bantu groepen is, whoo! Complex.
-
Deze grens zag, zoals vele andere, zowel handel en culturele uitwisseling als conflict,
-
met allianties die werden gevormd en beëindigd op basis van pure omstandigheden.
-
Dus ook al was de kaart in de jaren 1800 al een groot dambord,
-
het is belangrijk op te merken dat zelfs binnen al die staten een dynamische spelersgroep was -
-
de zuidelijke kusten werden niet zomaar "Oeps, allemaal Britten!" nadat ze landinwaarts begonnen op te rukken.
-
Veel van de opgenomen groepen konden min of meer op dezelfde voet doorgaan,
-
zoals de Basotho in de Drakensbergen, die na de veroveringen van de Zoeloes een verbond hadden gesloten
-
en in 1868 een autonoom Brits Protectoraat werden.
-
De Zoeloes waren echter niet van plan dat aanbod aan te nemen,
-
en gaven er de voorkeur aan iedereen die hun land wilde binnendringen een pak slaag te geven.
-
Helaas zag Groot-Brittannië dat als een uitdaging. In 1879 vielen zij Zoeloeland binnen,
-
maar leden een felle nederlaag bij Isandlwana, waarbij ze ⅔ van hun soldaten verloren
-
en "Zoeloe" onmiddellijk tot een wereldwijd synoniem voor moed en kracht tegen koloniale agressie maakten,
-
waarbij zelfs het Britse leger hen met een soort gevreesde eerbied bejegende.
-
Later dat jaar keerde Engeland terug met vijf keer zoveel soldaten en liet absoluut niets aan het toeval over.
-
Tegen de zomer waren de Zoeloes verslagen, hun koninkrijk verdeeld en de laatste grote Bantoe-staat veroverd.
-
Het laatste obstakel om het subcontinent te domineren waren de Boeren in het noorden,
-
die net de letterlijk wereldschokkende ontdekking van diamanten en goud hadden gedaan
-
in de Oranje Vrijstaat en Transvaal. Dus, natuurlijk, deed Groot-Brittannië het schietgrage gegraai.
-
Eerst mislukt in 1881, en dan succesvol in 1902, met de hulp van een half miljoen soldaten uit het hele rijk.
-
In 1910 werden de verschillende Britse kolonies gereorganiseerd in de Unie van Zuid-Afrika,
-
en die verspilde geen tijd met het herstructureren van de mijnen voor een optimale efficiëntie.
-
Wat begon als een simpele resource-rush ontwikkelde zich nu
-
tot een sterk georganiseerde en uiteindelijk natiebepalende industrie,
-
waarbij geen stukje Zuid-Afrika onaangetast bleef door de gevolgen van de mijnbouw.
-
De bijna onvoorstelbare macht van deze mijnbouwondernemingen
-
was grotendeels een product van controle: over de uitgaande aanvoer van diamanten zodat de prijzen hoog bleven,
-
en over de lonen, de werkruimte en zelfs de levensomstandigheden van de mijnwerkers
-
die alles groeven en veredelden.
-
Dit was vooral moeilijk voor Zuid-Afrikanen met een donkere huidskleur van buiten de chique stadscentra,
-
die hun plattelandsgezinnen verlieten om gevaarlijk, arbeidsintensief goudmijnwerk te doen
-
voor een extreem laag loon, omdat zelfs dat nog de beste optie was.
-
En het was waarschijnlijk moeilijker voor de vrouwen,
-
die voor het hele gezin moesten zorgen en de landbouw moesten bedrijven.
-
Begin 1900 was Zuid-Afrika zeker niet subtiel bezig met de ongelijke verdeling van land,
-
de welig tierende loondiscriminatie of het blanke monopolie op de politieke macht.
-
Dit was geen slavernij, maar wel een zeer stevig systeem van discriminatie,
-
dat de geschiedenis heeft leren kennen als Apartheid.
-
Deze openlijk blank-supremacistische ideologie werd officieel beleid
-
nadat de Afrikaner Nationalistische Partij de verkiezingen van 1948 had gewonnen,
-
maar de economische, sociale en politieke mechanismen die de Apartheid mogelijk maakten,
-
waren al hard aan het werk in de decennia daarvoor.
-
Wat hier veranderde was hun intensiteit, en het rigide wettelijke kader dat dit systeem permanent moest maken.
-
Interetnische huwelijken waren verboden, scholen leerden mensen van kleur dat ze inferieur waren aan blanken,
-
mensen met een donkere huidskleur hadden speciale toestemming nodig om ergens heen te gaan,
-
en alle denkbare openbare en particuliere voorzieningen waren gesegregeerd tot aan de trap toe!
-
Terwijl ze mensen van kleur macht, middelen of de mogelijkheid om van het openbare leven te genieten ontnam,
-
wist de Nationalistische Partij dat ze gekleurde arbeidskrachten nodig had
-
om de economie in stand te houden - dus toen gekleurde burgerrechten- en arbeidersgroepen dit inzagen
-
en campagne begonnen te voeren tegen de Apartheid, reageerde de regering wreed:
-
ze verbood het Afrikaans Nationaal Congres, arresteerde hun politieke en paramilitaire leiders,
-
schoot op menigten demonstranten in Sharpeville en Soweto en vermoordde de prominente activist Steve Biko in 1977.
-
Biko was geliefd bij de Zuid-Afrikanen vanwege zijn leiderschap in de Black Consciousness Movement,
-
die de Apartheidsfout dat mensen met een donkere huidskleur inherent minder waren, aan diggelen sloeg.
-
Na zijn activisme en zijn moord waren Zuid-Afrikanen van kleur terecht woedend,
-
maar zagen ook in dat Biko gelijk had dat het zo niet hoefde, en sommige Afrikaners merkten dat ook.
-
In de jaren tachtig stonden de regering en de economie onder druk
-
door aanhoudende burgerlijke onrust en paramilitaire acties,
-
de groeiende kracht van vakbonden voor mensen met een donkere huidskleur,
-
wijdverbreide sympathie in het buitenland en gerichte internationale economische sancties.
-
Entree Nelson Mandela. Nou ja, niet echt "entree", hij zat sinds 1962 gevangen,
-
maar terwijl hij nog steeds gevangen zat, cultiveerde hij potentiële hervormers binnen de Nationale Partij,
-
op zoek om plooibare Afrikaners ervan te overtuigen dit gebroken systeem los te laten en iets nieuws op te bouwen.
-
In 1990 werd F.W. de Klerk president, en hij en Mandela onderhandelden over een reeks hervormingen,
-
zoals de legalisering van alle politieke partijen, de vrijlating van politieke gevangenen
-
en de eerste multiraciale verkiezingen in Zuid-Afrika -
-
die in 1994 door een pas bevrijde Mandela met een grote meerderheid werden gewonnen.
-
Hij voltooide de Klerk's proces van ontmanteling van de Apartheid
-
en zette Zuid-Afrika op koers naar een trotse multiraciale democratie.
-
Bijna drie decennia later is er nog veel werk aan de winkel,
-
maar nu institutioneel racisme niet langer een officieel beleid is, is het mogelijk dat werk te doen.
-
Zoals de meeste plaatsen op het Afrikaanse continent
-
heeft Zuid-Afrika de afgelopen eeuwen een absolute wringer doorgemaakt - tussen migratie, handel,
-
ziekte, kolonisatie, convergentie, uitbuiting, onderdrukking, verzet en bevrijding.
-
En alle etnische en culturele groepen die Zuid-Afrika hun thuis noemen speelden een integrale rol,
-
en het is al mijn grote spijt dat ik ze niet allemaal in deze video heb kunnen bespreken.
-
Maar deze grote diversiteit is een echte schat die elk beetje onderzoek beloont met een nieuw perspectief op dit verhaal,
-
en het is de reden dat Zuid-Afrika zijn bijnaam " De Regenboognatie " zo verdient.
-
Hartelijk dank voor het kijken! Zoals ik hopelijk heb laten zien, is deze geschiedenis op zichzelf al fascinerend,
-
maar als Amerikaan was het verhaal vooral intrigerend omdat er zoveel directe vergelijkings- en contrastpunten zijn
-
tussen de Amerikaanse en Zuid-Afrikaanse verhalen. Maar dat is een deel van de vreugde van Black History Month!
-
Alles leren op één gebied kan andere aspecten van de wereldwijde zwarte ervaring belichten.
-
En om deze video te gebruiken als springplank voor jou om meer te ontdekken over de Black History,
-
heb ik in de beschrijving hieronder een aantal leuke bronnen gelinkt. Ik hoop echt dat je ze bekijkt.
