< Return to Video

İnsan evrimi hızlanıyor mu yavaşlıyor mu? - Laurence Hurst

  • 0:07 - 0:13
    Tibet yüksek platosu,
    denizin 4500 metre üstünde
  • 0:13 - 0:17
    altında bulunan %60 oksijen ile bulunur.
  • 0:17 - 0:21
    Ziyaretçiler ve yeni yerleşimciler
    irtifa hastalığı ile uğraşırken
  • 0:21 - 0:25
    yerli Tibetliler dağlarda koşuştururlardı.
  • 0:25 - 0:28
    Bu yetenek yalnızca
    çalışma ve pratikten değil,
  • 0:28 - 0:31
    birkaç genin oksijenden
    en iyi şekilde yararlanması için de
  • 0:31 - 0:35
    değişime uğramasından kaynaklanır.
  • 0:35 - 0:38
    Bu farklılıklar
    doğumdan itibaren bellidir,
  • 0:38 - 0:42
    Tibetli bebekler
    ortalama olarak daha kilolu,
  • 0:42 - 0:44
    daha fazla oksijen doyumlu
  • 0:44 - 0:49
    ve bu çevrede doğan tüm bebeklere nazaran
    hayatta kalmaya daha eğilimli doğarlar.
  • 0:49 - 0:53
    Bu genetik değişikliklerin
    son 3.000 yıl önceden evrildiği
  • 0:53 - 0:57
    ve hâlâ devam ettiği tahmin ediliyor.
  • 0:57 - 0:59
    Çok uzun süre önceymiş gibi gelse de
  • 0:59 - 1:06
    bu bir insan topluluğunda gelişmiş
    en hızlı adaptasyon olabilir.
  • 1:06 - 1:09
    İnsan evriminin tamamlanmadığı aşikâr
  • 1:09 - 1:11
    fakat diğer güncel değişiklikler nedir?
  • 1:11 - 1:17
    Teknolojik ve bilimsel yeniliklerimiz
    evrimimizi etkileyecek mi?
  • 1:17 - 1:19
    Geçmiş birkaç bin yılda,
  • 1:19 - 1:23
    birçok genetik adaptasyon
    kendi yerel çevresine göre evrim geçirdi.
  • 1:23 - 1:30
    Siberya'daki ve kutuplardaki insanlar
    eşsizce aşırı soğuklara adapte oldular.
  • 1:30 - 1:32
    Donmaya karşı daha dirençlidirler
  • 1:32 - 1:35
    ve ellerini sıfırın altındaki havalarda
  • 1:35 - 1:39
    birçok insandan daha uzun süre
    kullanmaya devam edebilirler.
  • 1:39 - 1:42
    Sıcaklık koruyuculuğunu arttıran
    daha yüksek bir metabolik hız için
  • 1:42 - 1:45
    bir seçilim geçirdiler.
  • 1:45 - 1:49
    Daha güneyde, Güneydoğu Asya'daki
    Bajaulu insanlar
  • 1:49 - 1:54
    70 metre dalabiliyor
    ve dipte yaklaşık 15 dakika kalabiliyor.
  • 1:54 - 1:58
    Binlerce yıldır göçebe olarak
    denizde yaşayan avcılar;
  • 1:58 - 2:01
    oksijen deposu görevi gören,
  • 2:01 - 2:05
    denizin altında uzun süre
    kalmalarını sağlayan
  • 2:05 - 2:09
    ve genetik olarak alışılmadık derecede
    büyük dalaklarında,
  • 2:09 - 2:13
    foklarınkine benzeyen
    bir adaptasyon geçirdiler.
  • 2:14 - 2:16
    Karşılaştırıldığında banal görülse de
  • 2:16 - 2:20
    süt içebilme yetisi de
    başka bir adaptasyon örneğidir.
  • 2:20 - 2:23
    Tüm memeliler annelerinin sütünü
    bebekken içebilir.
  • 2:23 - 2:28
    Sütten kesildiklerinde
    sütü hazmeden genleri işlev dışı kalır.
  • 2:28 - 2:33
    Fakat Aşağı Sahra Afrika, Orta Doğu
    ve Kuzeybatı Avrupa'daki
  • 2:33 - 2:39
    inekleri sütü için kullanan
    insan toplulukları son 7000 - 8000 yılda
  • 2:39 - 2:44
    bu süt geninin devre dışı kalmayan
    DNA varyasyonlarının arttığına şahit oldu.
  • 2:44 - 2:47
    En azından Avrupa'da süt içmek
  • 2:47 - 2:51
    kuzeyde doğal D vitamini kaynağı
    güneş ışığı azalırken
  • 2:51 - 2:56
    insanlara kalsiyum kaynağı
    vermiş olabilir.
  • 2:57 - 2:59
    Her zaman açıkça olmasa da
    bütün bu değişiklikler
  • 2:59 - 3:04
    insanın üreme çağına kadar
    hayatta kalma şansını artıran şeydir.
  • 3:04 - 3:06
    Bu doğal seçilimi belirleyen şey,
  • 3:06 - 3:10
    bütün bu evrimsel değişimler,
    doğal seleksiyonun arkasındaki güçtür.
  • 3:10 - 3:16
    Modern tıp, genlerimiz bizi öldürebilecek
    bulaşıcı hastalıklarla birleştiğinde
  • 3:16 - 3:21
    bizi canlı tutarak
    bu seçici baskıları ortadan kaldırır.
  • 3:21 - 3:25
    Antibiyotikler, aşılar, temiz su
    ve iyi bir sağlık koruması
  • 3:25 - 3:29
    genlerin arasındaki
    farklılıkları önemsiz kılar.
  • 3:29 - 3:33
    Benzer bir şekilde, çocukluk kanserini
    tedavi edebilme yetimiz
  • 3:33 - 3:35
    iltihaplı apandisi ameliyetla almak
  • 3:36 - 3:40
    ve annesi hayati tehlikesi olan bir
    hamilelik süreci geçiren
  • 3:40 - 3:41
    çocukların doğumu,
  • 3:41 - 3:44
    bunların hepsi daha fazla insanın
    üreme çağına kadar
  • 3:44 - 3:48
    hayatta kalabilmesini sağlayarak
    seçilimi durdurur.
  • 3:48 - 3:53
    Fakat dünyadaki her bir insan
    modern tıbba erişim sağlasa da
  • 3:53 - 3:55
    bu durum insan evriminin
    sonu olduğu anlamına gelmez.
  • 3:55 - 4:00
    Bunun sebebi, doğal seçilimin yanı sıra
    evrimin diğer yönlerinin de olmasıdır.
  • 4:00 - 4:06
    Modern tıp, doğal seçilime konu olabilecek
    genetik varyasyonu
  • 4:06 - 4:10
    genetik sürüklenmeye bağlar.
  • 4:10 - 4:15
    Genetik sürüklenme ile genetik farklar
    popülasyonda rastgele değişebilir.
  • 4:15 - 4:20
    Bir genetik seviyede modern tıp,
    çeşitliliği artırabilir
  • 4:20 - 4:25
    çünkü zararlı mutasyonlar
    insanları öldürmediği için elenmez.
  • 4:25 - 4:28
    Fakat bu çeşitlilik, insanlar arasında
  • 4:28 - 4:32
    gözlenebilir ya da fenotipik farklılıklara
    dönüşmeyebilir.
  • 4:33 - 4:37
    Araştırmacılar aynı zamanda
    epigenetik modifikasyonlar ile
  • 4:37 - 4:38
    genetik adaptasyonların
  • 4:38 - 4:42
    belirli bir çevrede çabucak
    ortaya çıkıp çıkamayacağını araştırıyor.
  • 4:42 - 4:48
    Genlerin kendileri değil, belli genlerin
    ortaya çıkma zamanı değiştiriliyor.
  • 4:48 - 4:52
    Bu değişiklikler hayat boyu olabilir
  • 4:52 - 4:54
    hatta yeni doğacak yavruya geçebilir
  • 4:54 - 4:57
    fakat şu ana kadar araştırmacılar
    epigenetik modifikasyonların
  • 4:57 - 5:02
    jenerasyonlar boyunca sürüp
    popülasyonlar arasında süren
  • 5:02 - 5:06
    değişikliklere sebep olduğu
    konusunda çelişkideler.
  • 5:07 - 5:10
    İnsan evrimine karşı
    diğer katkıcılar da olabilir.
  • 5:10 - 5:14
    Modern tıp ve teknoloji en hızlı
    ve en yeni doğal seçilim değişiklikleriyle
  • 5:14 - 5:17
    karşılaştırılınca bile oldukça yenidir.
  • 5:17 - 5:19
    Bu yüzden yalnızca zaman
  • 5:19 - 5:23
    şimdiki hâlimizin geleceğimizi
    nasıl etkileyebileceğini söyleyebilir.
Title:
İnsan evrimi hızlanıyor mu yavaşlıyor mu? - Laurence Hurst
Speaker:
Laurence Hurst
Description:

Tüm konuşma için: https://ed.ted.com/lessons/is-human-evolution-speeding-up-or-slowing-down-laurence-hurst

Geçen 3.000 yılda, birçok popülasyon yerel yaşam alanlarına genetik adaptasyon sağladı. Siberya ve Yüksek Arktikler'deki insanlar aşırı soğuklara karşı hayatta kalmaya eşsiz bir şekilde adapte oldu. Bajau'daki insanlar ise suyun 70 metre derinine dalıp yaklaşık 15 dakika orada kalabiliyor. Peki ya diğer son değişiklikler nelerdir? Teknolojik yeniliklerimizin evrimimize bir etkisi olacak mı? Laurence Hurst araştırıyor.

Konuşma: Laurence Hurst , Yönetmen: Philip Piaget & Rikke Planeta.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:25

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.