< Return to Video

Tek bir insan hakkı dünyayı değiştirebilir mi?

  • 0:01 - 0:03
    14 yaşındayken
  • 0:03 - 0:08
    ailem Etiyopyalı küçük kardeşlerimi
    evlat edinme sürecindeydi.
  • 0:08 - 0:10
    Bir gün annem sordu:
  • 0:10 - 0:12
    ''Doğum günleri hangi gün olsun?''
  • 0:13 - 0:16
    ''Doğdukları gün, tabii ki?''
  • 0:16 - 0:18
    Çok saçma bir soru.
  • 0:18 - 0:20
    Sonra annem dedi ki,
  • 0:20 - 0:21
    ''Bak, Kristen,
  • 0:21 - 0:23
    iki kardeşinin de doğum belgesi yok,
  • 0:23 - 0:26
    doğum günlerini nasıl bulabiliriz?''
  • 0:27 - 0:28
    Aklım almadı.
  • 0:28 - 0:31
    20 yıl geçti ve hâlâ
    bunun üzerinde çalışıyorum;
  • 0:31 - 0:35
    fark şu ki kardeşlerimin
    doğum belgeleri gizemini çözmek yerine
  • 0:35 - 0:37
    bu sorunu küresel olarak ele alıyorum.
  • 0:37 - 0:41
    Doğum belgesinin uluslararası
    gelişimle ilgisi ne peki?
  • 0:41 - 0:45
    Bunu cevaplamak için
    asıl gelişim konusuna dönmemiz lazım,
  • 0:45 - 0:46
    insan hakları konusuna.
  • 0:46 - 0:50
    1948'de, İnsan Hakları
    Evrensel Beyannamesi'nde
  • 0:50 - 0:53
    ilk defa tüm dünyada herkes için geçerli
  • 0:53 - 0:58
    temel insan hak ve onurları belirlendi:
  • 0:59 - 1:03
    Madde 6:
    Hukuk kişiliğinin tanınması hakkı.
  • 1:03 - 1:05
    Veya yasal bir kimlik.
  • 1:05 - 1:07
    Çocuklar için bu bir doğum belgesi.
  • 1:07 - 1:10
    Bu evrensel bir insan hakkı
    olmasına rağmen
  • 1:10 - 1:15
    bugün bir milyar insanın
    var olduklarına dair kayıt yok;
  • 1:15 - 1:18
    bu da zamanımızın en büyük
    insan hakları ihlallerinden biri demek
  • 1:19 - 1:21
    ama kimsenin bu konudan haberi yok gibi.
  • 1:22 - 1:25
    Yoksulluk ve açlıkla yüz yüzeyken
  • 1:25 - 1:29
    insanların yasal bir kimliklerinin olması
    çok da önemli değil gibi görünüyor
  • 1:29 - 1:31
    ama aslında önemli.
  • 1:31 - 1:33
    Kariyerimin başındayken
  • 1:33 - 1:37
    Mumbai'de bir gecekondu topluluğunda
    bir sosyal hizmet uzmanıyla çalışıyordum
  • 1:37 - 1:39
    ve küçük bir kızın işlemlerini yapıyorduk,
  • 1:40 - 1:44
    bebekken çocuk felci geçirmişti
    ve belden aşağısı felç olmuştu.
  • 1:44 - 1:46
    Evine vardığımızda
  • 1:46 - 1:48
    onu yerde bulduk.
  • 1:48 - 1:51
    Bacakları ciddi şekilde
    yaralı ve enfekteydi,
  • 1:51 - 1:53
    besinsiz kalmıştı,
  • 1:53 - 1:55
    hiç okula gitmemişti
  • 1:55 - 2:00
    ve hayatının büyük bölümünü bu küçük,
    karanlık odaya mahkûm geçirmişti.
  • 2:01 - 2:05
    Oradan ayrılırken sosyal hizmet
    uzmanına ne yapılacağını sordum,
  • 2:05 - 2:08
    ''İlk işimiz doğum belgesi
    tanzim etmek'' dedi.
  • 2:08 - 2:09
    Biraz afalladım.
  • 2:09 - 2:13
    Dedim ki ''Yaşayacak güvenli
    bir yer ve okula gidebilmesi için
  • 2:13 - 2:15
    sosyal yardım sağlamamız gerekmiyor mu?''
  • 2:15 - 2:19
    ''Kesinlikle,'' dedi, ''bu yüzden
    bir doğum belgesi çıkarmamız lazım.''
  • 2:19 - 2:21
    Anlayacağınız,
    yasal bir kimlik olmadan
  • 2:21 - 2:23
    devlet tarafından
    birey olarak tanınmıyorsunuz.
  • 2:23 - 2:28
    Resmî olarak var olmayan biri
    devlet hizmetlerinden yararlanamıyor,
  • 2:28 - 2:32
    devlet de yalnızca bildiği sayıda
    insana hizmet sağlayabiliyor.
  • 2:32 - 2:37
    Bu yüzden insanlar, temel rutin aşı
    hizmetleri gibi şeylerden yararlanamıyor.
  • 2:38 - 2:43
    Yasal kimlikleri olmayan insanlar
    hesaba katılmıyor ve korunmuyor.
  • 2:43 - 2:48
    Bu insanlar en ötekileştirilmiş
    toplumların en yoksul bireyleri arasında.
  • 2:48 - 2:50
    İnsan kaçakçılığı mağdurları.
  • 2:50 - 2:54
    İnsan kaçakçıları,
    eğer kurbanların kimlikleri yoksa
  • 2:54 - 2:57
    onları bulmanın
    imkânsıza yakın olduğunu biliyor.
  • 2:57 - 3:01
    Bunlar ayrıca istismar mağdurları;
    çocuk evliliği ve çocuk işçiliği gibi.
  • 3:01 - 3:05
    Doğum belgesi olmadan bir çocuğun
    hâlâ çocuk olduğunu nasıl kanıtlarsınız?
  • 3:06 - 3:07
    Vatansızlar;
  • 3:07 - 3:09
    doğum belgeleri
    anne babanızın kim olduğunu
  • 3:09 - 3:11
    ve nerede doğduğunuzu gösteriyor,
  • 3:11 - 3:14
    vatandaşlık elde etmek için
    gereken iki ana faktör.
  • 3:15 - 3:18
    Dünyada yasal kimliği olmayan
    bir milyar insandan
  • 3:18 - 3:22
    büyük çoğunluk, doğumda
    hiç kaydı yapılmamış çocuklar.
  • 3:22 - 3:24
    En az gelişmiş ülkelerde,
  • 3:24 - 3:28
    Yüzde 60'tan daha fazla doğum
    hiç kaydedilmiş.
  • 3:28 - 3:32
    17 Sahraaltı Afrika ülkesinde
    yapılan bir çalışma
  • 3:32 - 3:35
    çocukların yüzde 80'inin
    doğum belgesi olmadığını gösterdi.
  • 3:36 - 3:40
    Uluslararası doğum kaydına
    geçememiş ülkeler arasından
  • 3:41 - 3:45
    26 ülkede, sağlık sigortası için
    bir doğum belgesi şart,
  • 3:45 - 3:47
    buna aşılar da dâhil.
  • 3:48 - 3:53
    37 ülkede, yoksullara yapılan
    sosyal destek için gerekli.
  • 3:55 - 4:02
    59 ülkede, bir çocuğun okula kaydı
    veya okulu bitirebilmesi için gerekli.
  • 4:03 - 4:07
    Doğum belgesi genellikle yasal bir kimlik;
  • 4:07 - 4:09
    milli kimlik kartınız veya pasaport gibi.
  • 4:09 - 4:13
    Oy vermek, bir SIM kart almak
    veya banka hesabı açmak için
  • 4:13 - 4:16
    yasal bir kimliğinizin olması
    neredeyse her ülkede gerekli.
  • 4:16 - 4:20
    Hatta banka hesabı olmayan
    1,7 milyar insanın
  • 4:20 - 4:23
    yüzde 20'sinin, yasal kimlik belgesi
    olmadığı için hesabı yok.
  • 4:24 - 4:28
    Bu bir milyar vakanın
    ne kadar ciddi olduğunu anlamak için
  • 4:28 - 4:29
    uzman olmanıza gerek yok.
  • 4:30 - 4:32
    Nitekim kanıtlar da öyle gösteriyor ki
  • 4:32 - 4:35
    geniş çapta doğum kaydının geliştirilmesi
  • 4:35 - 4:37
    gelişmişlik düzeyiyle aynı doğrultuda,
  • 4:37 - 4:38
    yoksulluğun azalmasından,
  • 4:38 - 4:41
    daha iyi sağlık, beslenme, eğitim,
  • 4:41 - 4:42
    ekonomik ilerleme,
  • 4:43 - 4:45
    güvenli ve düzenli göçe kadar.
  • 4:47 - 4:51
    2015 yılında dünya liderleri
    bir araya geldi
  • 4:51 - 4:55
    ve tüm insanlar için
    insan haklarını savunacaklarını,
  • 4:55 - 4:57
    kimseyi göz ardı etmeyerek
  • 4:57 - 5:01
    yoksulluğa, açlığa ve eşitsizliğe
    son vereceklerine söz verdiler.
  • 5:01 - 5:06
    Ama bu insanların kim
    ve nerede olduklarını bilmiyorlarsa
  • 5:06 - 5:11
    nasıl insan haklarını savunup
    kimsenin göz ardı edilmediğini bilecekler?
  • 5:14 - 5:16
    Peki ülkeler bu konuda ne yapabilir?
  • 5:16 - 5:18
    Bunun için herkese uygun bir çözüm yok
  • 5:18 - 5:20
    çünkü her ülkenin durumu kendine özel.
  • 5:20 - 5:24
    Ancak her sisteme uygulanacak
    beş kanıtlanmış yöntem var.
  • 5:25 - 5:27
    Bir: Mesafeyi kısaltın.
  • 5:27 - 5:29
    İki: Maliyeti kaldırın.
  • 5:29 - 5:31
    Üç: Süreci kolaylaştırın.
  • 5:31 - 5:33
    Dört: Ayrımcılığı kaldırın.
  • 5:33 - 5:35
    Beş: Talebi artırın.
  • 5:35 - 5:38
    Cinsiyet ayrımcılığı hâlâ gizli bir sorun
  • 5:39 - 5:41
    çünkü istatistiklere göre
  • 5:41 - 5:43
    kız ve erkeklerin doğum kaydı
    oranlarında bir fark yok.
  • 5:43 - 5:45
    Ama ayrımcılık çocuğa karşı değil,
  • 5:45 - 5:47
    anneye karşı.
  • 5:47 - 5:50
    Angola, bir çocuğun
    nüfus kaydının yapılması için
  • 5:50 - 5:54
    babanın ismini soran veya orada
    bulunmasını şart koşan 35 ülkeden biri.
  • 5:54 - 5:57
    Yani babanın bilinmediği,
    isteksiz olduğu
  • 5:57 - 6:00
    veya babalığı kabul edemediği durumlarda
  • 6:00 - 6:05
    annelerin yasal olarak kendi çocuklarının
    nüfus kaydını yapması engelleniyor.
  • 6:05 - 6:08
    Bunun için Angola bir yasa geçirdi,
  • 6:08 - 6:11
    annelerin tek ebeveyn olarak
    çocuklarını kaydettirmelerine izin verdi.
  • 6:12 - 6:14
    2012 yılında Tanzanya'da
  • 6:14 - 6:17
    çocukların yalnızca %13'ünün
    doğum belgesi vardı.
  • 6:18 - 6:20
    Devlet de yeni bir sistem geliştirdi.
  • 6:21 - 6:26
    Mevcut alt yapılarda
    nüfus müdürlükleri açtılar,
  • 6:26 - 6:30
    toplum sağlık merkezleri
    ve sağlık kuruluşları gibi.
  • 6:30 - 6:33
    İhtiyaç sahibi insanlara
    bu hizmetleri yakınlaştırdılar.
  • 6:33 - 6:34
    Ücreti kaldırdılar.
  • 6:35 - 6:38
    Süreci kolaylaştırdılar
    ve otomatize ettiler,
  • 6:38 - 6:40
    böylece doğum belgesi
    hemen orada çıkarılabiliyordu.
  • 6:41 - 6:44
    Talebi artırmak için bir kamu
    farkındalık kampanyası başlattılar,
  • 6:44 - 6:46
    insanlara yeni bir süreç
    olduğunu duyurdular
  • 6:46 - 6:50
    ve çocuklarının nüfus kaydını
    yaptırmanın önemine dikkat çektiler.
  • 6:51 - 6:54
    Yeni sistemin uygulandığı
    bölgelerde birkaç yıl içinde,
  • 6:54 - 6:57
    çocukların yüzde 83'ünün
    artık doğum belgesi oldu
  • 6:57 - 7:00
    ve şu an bunu ulusal çapta
    uygulama sürecindeler.
  • 7:01 - 7:03
    Peki siz ne yapabilirsiniz?
  • 7:04 - 7:07
    Ben hepimizin insanlığımızla
    birbirimize bağlı olduğuna inanıyorum.
  • 7:07 - 7:10
    Aynı dünyada yaşıyor,
    aynı havayı soluyoruz.
  • 7:10 - 7:14
    Hiçbirimiz dünyaya gelmeyi
    veya dünyaya geliş koşullarımızı seçmedik
  • 7:14 - 7:16
    ama nasıl yaşadığımızı seçiyoruz.
  • 7:17 - 7:20
    Bir farkındalık veya şefkat anı
  • 7:20 - 7:24
    bir insanı harekete geçirdiğinde
    değişim olur.
  • 7:24 - 7:25
    Biz de toplu hâlde harekete geçerek
  • 7:25 - 7:29
    değişimin en güçlü öncüleri olabiliriz.
  • 7:29 - 7:33
    Harekete geçmemenin maliyeti
    korunamayan çocuklarsa,
  • 7:33 - 7:36
    aşıları yapılmayan, okula gidemeyen,
  • 7:36 - 7:40
    büyüdüklerinde iş bulamayan
    veya oy veremeyen,
  • 7:40 - 7:45
    yoksulluk, ayrım ve görünmezlik
    döngüsünde sıkışmış çocuklarsa
  • 7:45 - 7:50
    bu sorunu karanlıktan çıkarıp
    ışığa tutmak bize düşüyor.
  • 7:51 - 7:54
    Çünkü her gün dünyayı değiştirme
    fırsatını elde edemiyorsunuz
  • 7:54 - 7:56
    ama bugün,
  • 7:56 - 7:57
    fırsat elinizde.
  • 7:58 - 7:59
    Teşekkürler.
  • 7:59 - 8:01
    (Alkışlar)
Title:
Tek bir insan hakkı dünyayı değiştirebilir mi?
Speaker:
Kristen Wenz
Description:

Dünya üzerinde çoğu çocuk olan bir milyardan fazla insanın doğum belgesi yok. Yasal kimlik uzmanı Kristen Wenz'e göre pek çok ülkede bu insanlar, sağlık ve eğitim gibi yaşamsal hizmetlerden yararlanamayacaklar. Bu sorunun niçin zamanımızın en büyük insan hakları ihlallerinden biri olduğunu anlatıyor ve herkesin nüfus kaydı yaptırıp korunabilmesi için gereken beş stratejiyi paylaşıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:14

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.