Ngôn ngữ của lời nói dối — Noah Zandan

Bản đầy đủ: http://ed.ted.com/lessons/the-language-of-lying-noah-zandan

Chúng ta nghe ở bất cứ nơi đâu từ 10 đến 200 lời nói dối mỗi ngày. Và bất chấp việc chúng ta dành rất nhiều thời gian để phát hiện chúng qua việc theo dõi sự thay đổi sinh lý của người nói, phương pháp này vẫn không đủ độ tin cậy. Có cách tiếp cận nào trực tiếp hơn không? Noah Zandan dùng những ví dụ nổi tiếng để minh họa cho việc chúng ta có thể dùng khoa học truyền thông để phân tích lời nói dối.
Lesson by Noah Zandan, animation by The Moving Company Animation Studio.

"Xin lỗi, điện thoại tôi hết pin."

"Tôi không sao cả. Tôi ổn."

"Những luận điệu đó
hoàn toàn vô căn cứ."

"Công ty không biết
về bất cứ hành vi sai trật nào"

"Anh yêu em."

Chúng ta nghe ở bất cứ đâu
từ 10 đến 200 lời nói dối mỗi ngày,

và chúng ta dành phần lớn lịch sử
để tìm những cách phát hiện chúng,

từ những hình thức tra tấn thời trung cổ
cho đến những máy dò,

kiểm tra huyết áp và hơi thở,
phân tích mức độ căng thẳng giọng nói,

theo dõi cử động mắt, quét sóng não,

và cả những máy điện não đồ 400 pound.

Nhưng bất chấp việc máy móc
được sử dụng,

phần lớn đều bị lừa
nếu có đủ thời gian chuẩn bị,

và không có loại nào có đủ độ tin cậy
để sử dụng tại tòa.

Nhưng, nếu như vấn đề
không nằm ở công nghệ,

mà có lẽ ở lời nói dối
tạo ra sự thay đổi sinh học?

Sẽ ra sao nếu chúng ta
tiếp cận một cách trực tiếp hơn,

sử dụng khoa học truyền thông
để phân tích chính lời nói dối?

Ở mức độ tâm lý học, chúng ta nói dối để
vẽ nên bức tranh tốt đẹp hơn về bản thân,

kết nối khả năng tưởng tượng của chúng ta
với người chúng ta mơ ước trở thành

hơn là bản thân hiện tại.

Nhưng trong khi bộ não đang bận mơ tưởng,
nó để lộ ra rất nhiều dấu hiệu.

Khả năng lý trí chỉ điều khiển khoảng
5% biểu hiện nhận thức.

bao gồm giao tiếp,

trong khi 95% còn lại xảy ra
cách vô thức,

và dựa trên tài liệu
kiểm định thực tế,

những câu chuyên dựa trên
kinh nghiệm tưởng tượng

có chât lượng khác với
những chuyện dựa trên kinh nghiệm thực tế.

Điều đó gợi ý rằng tạo ra một câu chuyện
giả về chủ đề cá nhân

dẫn đến việc một khuôn mẫu ngôn ngữ khác
được sử dụng. .

Một công nghệ được gọi là
phân tích ngôn ngữ

góp phần giúp xác định
4 mẫu thường gặp

trong ngôn ngữ tiềm thức của lời nói dối,

Đầu tiên, người ta ít nói về chính mình,
khi tạo ra một lời nói dối.

Họ viết hoặc nói nhiều hơn về người khác,
thường dùng đến ngôi thứ ba

để tạo khoảng cách và phân biệt
họ với lời nói dối của họ,

nghe có vẻ càng giả tạo hơn:

"Tuyệt đối không có party nào
đã được tố chức trong nhà cả"

hay "Tôi không có tổ chức tiệc ở đây,"

Thứ hai, lời nói dối
có khuynh hướng phủ định,

vì trong tiềm thức,
họ cảm thấy có lỗi vì nói dối.

Ví dụ, một lời nói dối có dạng như,

"Xin lỗi, chiếc điện thoại ngu ngốc
của tôi hết pin. Tôi ghét điều đó."

Thứ ba, lời nói dối giải thích sự kiện
bằng một cụm từ đơn giản

trong khi bộ não chúng ta cố
để tạo nên một lời nói dối phức tạp.

Phán xét và đánh giá

là những thứ phức tạp
đối với bộ não để xử lý.

Một tổng thống Mỹ đã có
một tuyên bố nổi tiếng:

"Tôi không có mối quan hệ tình cảm nào
với cô ta."

Và cuối cùng, trong khi lời nói dối
cố để miêu tả đơn giản,

nó lại có khuynh hướng sử dụng câu dài
và cấu trúc phức tạp,

chèn thêm những từ không cần thiết

và không thích hợp nhưng nghe có vẻ
có căn cứ để thêm vào lời nói dối.

Một tổng thống bị cáo buộc khác tuyên bố:

"Tôi có thể khẳng định dứt khoát rằng,
cuộc điều tra đã chỉ ra

không một nhân viên Nhà Trắng nào,

không một ai đang làm việc ở hiện tại

bị dính líu đến vụ tai nạn kì lạ này."

Chúng ta hãy áp dụng phân tích ngôn ngữ
vào một vài ví dụ nổi tiếng.

Nhà vô địch 7 lần của Tour de France,
Lance Amstrong.

Khi so sánh một bài phỏng vấn năm 2005,

trong đó anh ta phủ nhận việc sử dụng
chất kích thích

với một bài năm 2013,
mà anh ta thừa nhận,

anh ta sử dụng thêm các đại từ
tăng gần 3/4 lần.

Chú ý sự tương phản của 2 câu nói sau đây.

Một: "OK, bạn biết đó, một gã ở Pháp,
trong một phòng thí nghiệm tại Paris

mở mẫu thử của bạn ra, là Jean-Francis,
và gã kiểm tra nó.

Và rồi bạn nhận một cú điện từ báo chí
và nói rằng:

"Chúng tôi tìm thấy EPO
gấp 6 lần cho phép."

Hai: "Tôi đánh mất mình qua chuyện đó.

Tôi chắc rằng cũng có người
không thể điều khiển được nó,

và dĩ nhiên tôi cũng không thể,

và tôi đã từng điều khiển được mọi thứ
trong cuộc sống của mình.

Tôi điều khiển mọi tác động
của cuộc sống mình."

Trong lời phủ nhận của mình,
Armstrong miêu tả một hoàn cảnh giả định

tập trung vào một đối tượng khác,

và hoàn cảnh đó
hoàn toàn không liên quan đến bản thân,

Trong lời thú nhận,
anh ta làm chủ tình thế của mình,

đào sâu cảm xúc và động cơ cá nhân.

Nhưng việc sử dụng đại từ nhân xưng
chỉ là một dấu hiệu của nói dối.

Hãy cùng xem xét một ví dụ
từ vị thượng nghị sĩ tiền nhiệm

và ứng cử viên tổng thống Mỹ John Edwards:

"Tôi chỉ biết người cha trên danh nghĩa
đã nói trước công chúng rằng

ông ta là cha của đứa bé.

Tôi cũng không bị ràng buộc bởi bất cứ
văn bản

yêu cầu hay hỗ trợ chi trả
dưới bất cứ hình thức nào

cho mẹ hay cha của đứa bé."

Không chỉ dùng một cách diễn tả dài dòng
để nói rằng "Đó không phải con tôi"

mà Edward còn không hề
gọi tên của những người khác,

thay vào đó là "đứa trẻ",
"người phụ nữ", và "cha trên danh nghĩa"

Bây giờ hãy xem những lời
khi ông ta thừa nhận mối quan hệ cha con:

"Tôi là cha của Quinn.

Tôi sẽ làm mọi thứ để nuôi nó

với tình yêu và sự hỗ trợ mà
con đáng được nhận."

Câu nói ngắn gọn và trực tiếp,

gọi tên của đứa bé và xác nhận
vai trò của ông ta trên cuộc đời bé.

Vậy làm sao để áp dụng kĩ thuật
phảt hiện nói dối này vào đời sống?

Đầu tiên, hãy nhớ rằng có rất nhiều
lời nói dối mà chúng ta gặp hàng ngày

và ít khi chúng trở nên nghiêm trọng
như trong các ví dụ và đôi lúc là vô hại

nhưng cũng thật thú vị
khi phát hiện được các manh mối,

như là việc liên hệ bản thân,
dùng câu phủ định,

giải thích sơ sài
và các câu rối rắm.

Nó sẽ giúp bạn tránh khỏi việc
đánh giá quá cao một cổ phiếu,

một sản phẩm không hiệu quả,
hay ngay cả một mối quan hệ tồi.