< Return to Video

جەمسەری باکوور بەرامبەر جەمسەری - کامیل سیمان

  • 0:07 - 0:08
    لەسەر هەسارەکەمان،
  • 0:08 - 0:10
    دوو ناوچەی جەمسەریمان هەیە:
  • 0:10 - 0:11
    ئارتیک، کە ناوی لە
  • 0:11 - 0:13
    ئارتیکۆکانی یۆنانی لە باکوور
  • 0:13 - 0:15
    وە جەمسەری
  • 0:15 - 0:16
    لە ئانتارکتیکۆ،
  • 0:16 - 0:18
    بەرامبەر باکور.
  • 0:18 - 0:20
    بەڵام رێگایەکی ئاسانتر هەیە
    بۆ بیرکەوتنەوەیان
  • 0:20 - 0:22
    ئەگەر تەنها بیرت بێت چی دەوریان دراوە.
  • 0:22 - 0:26
    جەمسەری باکوور، لە باکوری
    گۆی زەوی هەسارەکەمان،
  • 0:26 - 0:29
    زەریایەک بە تەواوی بە خاک دەورە دراوە.
  • 0:29 - 0:31
    لەو دیو جیهانەوە،
  • 0:31 - 0:32
    جەمسەری کیشوەرێکە
  • 0:32 - 0:35
    بە تەواوی چواردەوری زەریاکە دراوە.
  • 0:35 - 0:38
    کەواتە، جەمسەری جەمسەری
    ورچەکانی هەیە بەڵام پەنگوین نییە،
  • 0:38 - 0:41
    جەمسەری پەنگوینیان هەیە
    بەڵام ورچێکی جەمسەری نییە.
  • 0:41 - 0:44
    با سەرەتا باسی ئارکتیکی بکەین.
  • 0:44 - 0:47
    ناوچەی جەمسەری باکوور بریتییە
    لەزەریایەکی بەرینی داپۆشراو بەسەهۆڵ
  • 0:47 - 0:50
    بە چواردەوری دا بە بێ داری یوور.
  • 0:50 - 0:51
    دەکرێت ناوچەکە پێناسە بکرێت
  • 0:51 - 0:53
    وەک ناوچەکەی نێوان بازنەی جەمسەری باکوور
  • 0:53 - 0:55
    وە جەمسەری باکور.
  • 0:55 - 0:56
    ئەگەرلەجەمسەری باکووردا وەستابایت،
  • 0:56 - 0:59
    لە هەموو شوێنێک کە سەیرت دەکرد،
    بە هەموو ئاراستەیەک،
  • 0:59 - 1:00
    باشور دەبێت.
  • 1:00 - 1:01
    بەڵام وەستان لەجەمسەری باکور
  • 1:01 - 1:03
    قورسە بۆ ماوەیەکی زۆر
  • 1:03 - 1:05
    چونکە لە ناوەڕاستی زەریایەک،
  • 1:05 - 1:08
    بە بەردەوامی دەیگۆڕن، بەستەڵەکەی
    دەریای بەستوو.
  • 1:08 - 1:11
    ئەگەر لە جەمسەری باکوورەوە
    بکەویتە ناو ئاوەوە،
  • 1:11 - 1:16
    دەچیتە ناو ئاوەوە کە١٣،٩٨٠ پێ قوڵە.
  • 1:16 - 1:18
    لەسەروو ئاوەکەوە، تێکڕای پلەی گەرمی زستان
  • 1:18 - 1:22
    دەکرێت بە پلەی سەدی -٤٠نزم بێت،
  • 1:22 - 1:23
    وە ساردترین پلەی گەرمی تۆمارکراو
  • 1:23 - 1:28
    نزیکەی ٦٨پلەی سەدی دەبێت.
  • 1:28 - 1:29
    سەرەڕای ئەم بارودۆخە سەختە،
  • 1:29 - 1:32
    مرۆڤ ناوچەی ئاوەدان لە جەمسەری باکوور
  • 1:32 - 1:34
    هەزاران ساڵە.
  • 1:34 - 1:37
    ژیان لەباکوور ئەو زیندەوەرانە
    دەگرێتەوە کە لە سەهۆڵەکەدا دەژین،
  • 1:37 - 1:39
    زوپلانکتۆن و فیتۆپلانکتۆن،
  • 1:39 - 1:41
    ماسی و مادە دەریاییەکان،
  • 1:41 - 1:42
    باڵندەکان،
  • 1:42 - 1:42
    ئاژەڵی زەوی،
  • 1:42 - 1:43
    ڕووەک،
  • 1:43 - 1:45
    وە کۆمەڵگا مرۆییەکان.
  • 1:45 - 1:47
    باشە ئەی جەمسەری جەمسەری؟
  • 1:47 - 1:50
    جەمسەری جەمسەری باشوری کیشوەری زەوییە،
  • 1:50 - 1:53
    و جەمسەری باشووری جوگرافی تێدایە
  • 1:53 - 1:56
    پێنجەم گەورەترین کیشوەری ئەم هەسارەیە
  • 1:56 - 1:58
    نزیکەی دوو هێندەی ئوسترالیا.
  • 1:58 - 2:01
    نزیکەی٩٨% ی ئەنئارکتسا بە سەهۆڵ داپۆشراوە
  • 2:01 - 2:04
    بەلایەنی کەمەوە یەک میل لە ئەستووری.
  • 2:04 - 2:07
    مەرجەکان لە جەمسەری هەندێک لە ئەوپەڕی
  • 2:07 - 2:08
    لە هەموو جیهاندا.
  • 2:08 - 2:10
    بە تێکڕا، ئەوە ساردترینە،
  • 2:10 - 2:11
    بایترین
  • 2:11 - 2:12
    وشکترین کیشوەر
  • 2:12 - 2:14
    وە بەرزترین بەرزبوونی تێکڕای هەیە
  • 2:14 - 2:16
    لە هەموو کیشوەرەکان.
  • 2:16 - 2:19
    لەوانەیە وا بیربکەیتەوە کە بەفر
    دەبارێت هەموو کات لە پۆلس،
  • 2:19 - 2:21
    بەڵام جەمسەری جەمسەرەکان زۆر وشکن،
  • 2:21 - 2:22
    بە بیابانێک دادەنرێن
  • 2:22 - 2:23
    لەگەڵ بارانی ساڵانە
  • 2:23 - 2:26
    تەنها ٢٠٠ملیمەتر بەدرێژایی کەنارەکە
  • 2:26 - 2:28
    وە زۆر کەمتر لە ناو خاکی
  • 2:28 - 2:29
    پلەی گەرمی لە جەمسەری جەمسەری
  • 2:29 - 2:33
    گەیشتووەتە -٨٩پلەی سەدی.
  • 2:33 - 2:35
    چونکە زۆر قورسە و قورسە،
  • 2:35 - 2:38
    هیچ دانیشتوانێکی هەمیشەیی
    مرۆڤ لە جەمسەری جەمسەری نیە،
  • 2:38 - 2:40
    بەڵام لە هەر شوێنێک لە ١٠٠٠بۆ ٥٠٠٠کەس
  • 2:40 - 2:42
    بەدرێژایی ساڵ لە تەنیشتی
  • 2:42 - 2:45
    لە وێستگەکانی توێژینەوە کە
    بڵاوبوبونەوە لە کیشوەرەکە.
  • 2:45 - 2:48
    تەنانەت زۆرترین گیانلەبەریش
    بۆ مانەوە شەڕ دەکات،
  • 2:48 - 2:51
    وە تەنها زیندەوەرە ساردەکان
    لەوێ ڕزگاریان دەبێت،
  • 2:51 - 2:53
    لە نێویاندا چەندین جۆری قەراگە،
  • 2:53 - 2:54
    ئاژەڵەکان،
  • 2:54 - 2:55
    بەکتریا،
  • 2:55 - 2:56
    فەنجی،
  • 2:56 - 2:57
    ڕووەکەکان،
  • 2:57 - 2:58
    وە پرۆتیستا.
  • 3:00 - 3:03
    بەڵام بۆچی ئانتارکتیکا
    ساردترە لە ئامۆزای باکووری؟
  • 3:03 - 3:04
    باشە، سەرەتا، زۆربەی کیشوەرەکە
  • 3:04 - 3:07
    زیاتر لە سێ کیلۆمەتر لە ئاستی دەریاوە،
  • 3:07 - 3:09
    پلەی گەرمیش بە بەرزبوونەوە کەم دەبێتەوە.
  • 3:09 - 3:12
    بۆیە لوتکەی چیاکان بەفریان لەسەر دەبارێت.
  • 3:12 - 3:14
    دووەم،ئەوەت لە بیرە کە جەمسەری باکوور
  • 3:14 - 3:16
    بەڕاستی زەریایەکی بەستوویە.
  • 3:16 - 3:18
    ئاوی ناو زەریاکە لە ژێرەوە
  • 3:18 - 3:21
    گەرمترە لە زەوی بەستوو لە جەمسەری جەمسەری،
  • 3:21 - 3:24
    وە ئەو گەرمییە دەگوازرێنەوە
    بۆ ناو بەستەڵەکی سەهۆڵەکە.
  • 3:24 - 3:26
    ڕێگەلە پلەی گەرمادەگرێت
    لەناوچەکانی جەمسەری باکوور
  • 3:26 - 3:27
    لە گەیشتن بە ئەوپەڕی
  • 3:27 - 3:31
    نمونەیی لە ڕووی زەویی جەمسەری.
  • 3:31 - 3:35
    سێیەم، وەرزەکان پیلان دژی جەمسەری.
  • 3:35 - 3:37
    لە کاتی هەڵکردنی تەمووزدا،
  • 3:37 - 3:39
    کاتێک زەوی لەت لەت دەبێت و دوور هی خۆرە،
  • 3:39 - 3:42
    هەروەها زستانی لە جەمسەری جەمسەری،
  • 3:42 - 3:43
    کە دوو جار لە سەرما دەتاشی
  • 3:43 - 3:45
    بۆ جەمسەری باشوور.
  • 3:45 - 3:47
    بەڵام سەرەڕای ئەوەی کە بێ میوان بوو،
  • 3:47 - 3:49
    جەمسەری باکوور و باشوور هۆکارێکی گەورەن
  • 3:49 - 3:51
    بۆچی هەسارەکەمان بەم شێوەیەیە.
  • 3:51 - 3:53
    هەردوو هەرێمی جەمسەریمان
  • 3:53 - 3:55
    کە زۆر گرنگن لە کۆنترۆڵکردنی ئاووهەوادا.
  • 3:55 - 3:57
    یارمەتی مامناوەندی پلەی گەرمایان دا
  • 3:57 - 3:59
    لە ناوچە میزاجیەکانمان
  • 3:59 - 4:00
    وە کەش و هەوایەکی جێگیرمان پێ بدە.
  • 4:00 - 4:02
    وەک بەفری دەریا لەجەمسەری باکوور کەم دەبێت
  • 4:02 - 4:05
    بەهۆی گۆڕانی کەش و هەوا و گەرمبوونی زەوی،
  • 4:05 - 4:06
    کەش و هەوا لە سەرانسەری جیهاندا
  • 4:06 - 4:08
    زیاتر ناسەقامگیر تر دەبێت.
Title:
جەمسەری باکوور بەرامبەر جەمسەری - کامیل سیمان
Speaker:
کامیل سیمان
Description:

لەم بەستەرە بینەری تەواوی ڤیدیۆکە بە:
View full lesson: http://ed.ted.com/lessons/the-arctic-vs-the-antarctic-camille-seaman
چۆن دەتوانیت دوو جەمسەرەکە لەیەک جیابکەیتەوە؟ پەنگوینەکان لە کوێن؟ ئەی ورچەکان؟ جەمسەری باکوور دەکەوێتە ناو بەشی بەشی باکووری زەریای جەمسەری قوڵەوە ، لەکاتێکدا جەمسەری باکوور لەناوەڕاستی جەمسەری سەهۆڵدا دەپێکێت کە لەجەمسەری جەمسەری سەهۆڵدا داپۆشراوە . کامیل سیمان باسی ئەوە دەکات کە چۆن خەڵکی ڕاپەریو و زیندەوەرەکان ڕێگایان دۆزیوەتەوە بۆ مانەوە لە دەوری هەردوو جەمسەرەکە سەرەڕای پلەی گەرمییە ساردەکان.
ده رسێک له لایه ن کامیل سیمان ئه نیمه یشن له لایه ن ستۆدیۆی پرۆڤینسیا.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:25

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.