Τί σημαίνει «πρόσφυγας»; - Μπενεντέττα Μπέρτι και Εβελίεν Μπόργκμαν

Δες ολόκληρο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/what-does-it-mean-to-be-a-refugee-benedetta-berti-and-evelien-borgman

Κάπου 60 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να σωθούν από πόλεμο, βία και δίωξη. Η πλειοψηφία είναι εσωτερικώς εκτοπισθέντες, που σημαίνει ότι άφησαν τα σπίτια τους, αλλά βρίσκονται ακόμα στη χώρα τους.

Άλλοι, αυτοί που αποκαλούμε «πρόσφυγες» βρήκαν καταφύγιο έξω από τη χώρα τους. Τι σημαίνει, όμως, ο όρος αυτός;

Κείμενο Μπενεντέττα Μπέρτι και Εβελίεν Μπόργκμαν, εικονογράφηση TED-Ed.

Σε όλο τον κόσμο,

περίπου 60 εκατομύρια άνθρωποι έχουν
αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους

για να ξεφύγουν από τον πόλεμο,
τη βία και τις διώξεις.

Η πλειοψηφία είναι εσωτερικώς
εκτοπισθέντες άνθρωποι,

δηλαδή έχουν αφήσει τα σπίτια τους,
αλλά ζουν ακόμα στη χώρα τους.

Άλλοι έχουν περάσει τα σύνορα και
αναζήτησαν καταφύγιο σε άλλες χώρες.

Αυτούς συνήθως τους αποκαλούμε πρόσφυγες.

Αλλά τι ακριβώς σημαίνει ο όρος αυτός;

Πρόσφυγες υπάρχουν στον κόσμο
εδώ και χιλιετίες,

αλλά ο μοντέρνος ορισμός
συντάχθηκε το 1951,

στη σύμβαση του ΟΗΕ
για το ζήτημα των προσφύγων,

με αφορμή τις μαζικές διώξεις
του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ορίζει ως πρόσφυγα, κάποιον που ζει
εκτός της χώρας καταγωγής του,

και δεν μπορεί να γυρίσει στην πατρίδα του

εξαιτίας βάσιμων φόβων ότι θα διωχθεί.

Δίωξη που συμβαίνει λόγω της φυλής του,
της θρησκείας, της εθνικότητας του,

της ένταξής του σε κάποια κοινωνική ομάδα,
ή των πολιτικών του φρονημάτων,

και σχετίζεται συχνά
με τον πόλεμο και τη βία.

Σήμερα, οι μισοί πρόσφυγες του κόσμου
είναι παιδιά,

κάποια από αυτά ασυνόδευτα,

κάτι που τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα
στην παιδική εργασία

ή την σεξουαλική εκμετάλλευση.

Η ιστορία κάθε πρόσφυγα είναι διαφορετική,

και πολλοί κάνουν επικίνδυνα ταξίδια
με αβέβαιη κατάληξη.

Αλλά πριν περάσουμε στα ταξίδια αυτά,

ας ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα.

Υπάρχει σύγχυση σχετικά με την διαφορά

μεταξύ των όρων
«μετανάστης» και «πρόσφυγας».

«Μετανάστες» είναι συνήθως εκείνοι
που αφήνουν τη χώρα τους

για λόγους που δεν σχετίζονται
με την δίωξη,

όπως το να αναζητήσουν καλύτερες
οικονομικές ευκαιρίες,

ή να φύγουν από άγονη περιοχή
προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι
που άφησαν την πατρίδα τους

εξαιτίας φυσικών καταστροφών,

πείνας, και άλλων δεινών,

αλλά το διεθνές δίκαιο, καλώς ή κακώς,

αναγνωρίζει ως πρόσφυγες μόνο όσους
διαφεύγουν από συγκρούσεις και τη βία.

Τι συμβαίνει λοιπόν όταν κάποιος
διαφεύγει από τη χώρα του;

Τα ταξίδια των προσφύγων
είναι συνήθως μακρινά και δύσκολα,

με περιορισμένη πρόσβαση
σε στέγη, νερό ή φαγητό.

Εφόσον η αναχώρηση μπορεί
να είναι ξαφνική και αναπάντεχη

πολλά προσωπικά αντικείμενα
αφήνονται πίσω,

και αυτοί που ξεφεύγουν από πολέμους
συνήθως δεν έχουν τα κατάλληλα χαρτιά,

όπως βίζες, ώστε να εισέλθουν
νόμιμα σε άλλες χώρες.

Επίσης, οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι
μπορεί να τους εμποδίζουν

να ταξιδέψουν
με τους συνηθισμένους τρόπους.

Έτσι συνήθως ταξιδεύουν μόνο
από τη στεριά και τη θάλασσα,

και ίσως χρειαστεί να εμπιστευτούν
τη ζωή τους σε λαθρέμπορους

για να τους περάσουν από τα σύνορα.

Κάποιοι αναζητούν την ασφάλεια
με τις οικογένειές τους,

ενώ άλλοι φεύγουν μόνοι τους
αφήνοντας πίσω τους αγαπημένους τους

με την ελπίδα
να τους ξαναβρούν στο μέλλον.

Αυτός ο αποχωρισμός μπορεί να είναι
τραυματικός και αβάσταχτα μακρύς.

Πάνω από τους μισούς πρόσφυγες
στον κόσμο ζουν σε πόλεις,

ενώ, κάποιες φορές, η πρώτη στάση
είναι κάποιος καταυλισμός προσφύγων,

που συνήθως διοικεί

η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ
για τους πρόσφυγες,

ή οι τοπικές κυβερνήσεις.

Οι καταυλισμοί είναι προσωρινές κατασκευές
που προσφέρουν καταφύγιο

μέχρι οι πρόσφυγες να γυρίσουν
με ασφάλεια στη χώρα τους,

να ενταχθούν στη χώρα υποδοχής,

ή να επανεγκατασταθούν
σε κάποια άλλη χώρα.

Ωστόσο οι ευκαιρίες επανεγκατάστασης και
μόνιμης ένταξης είναι συχνά περιορισμένες.

Έτσι πολλοί πρόσφυγες αναγκάζονται
να παραμένουν σε καταυλισμούς για χρόνια

ακόμα και δεκαετίες.

Το πρώτο νομικό βήμα
για έναν εκτοπισθέντα σε μια νέα χώρα

είναι να κάνει αίτηση ασύλου.

Σε αυτή τη φάση θεωρείται
άτομο που έχει αιτηθεί άσυλο

και δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως πρόσφυγας
μέχρι να γίνει δεκτή η αίτηση.

Αν και όλες σχεδόν οι χώρες συμφωνούν
σε έναν γενικό ορισμό του πρόσφυγα,

κάθε χώρα υποδοχής είναι υπεύθυνη
να εξετάζει όλες τις αιτήσεις ασύλου

και να αποφασίζει αν αναγνωρίζει
το καθεστώς του πρόσφυγα στους αιτούντες.

Τα κριτήρια διαφέρουν σημαντικά
από χώρα σε χώρα.

Οι χώρες υποδοχής έχουν κάποια καθήκοντα

απέναντι σε ανθρώπους που έχουν
αναγνωριστεί ως πρόσφυγες,

όπως η εξασφάλιση ενός ελάχιστου προτύπου
μεταχείρισης και μη διάκρισης.

Η πιο βασική υποχρέωση
απέναντι σε έναν πρόσφυγα

είναι η μη επαναπροώθηση,

μια αρχή που δεν επιτρέπει σε ένα κράτος

να στείλει ένα άτομο σε μία χώρα
όπου απειλείται η ζωή και η ελευθερία του.

Στην πραγματικότητα, όμως,

οι πρόσφυγες πέφτουν συχνά θύματα
ασυνέπειας και διακρίσεων.

Αναγκάζονται να ξαναχτίζουν τις ζωές τους

αντιμέτωποι με την ξενοφοβία
και τον ρατσισμό.

Συχνά δεν τους επιτρέπεται να εργαστούν,

και είναι εξ ολοκλήρου εξαρτημένοι
από ανθρωπιστική βοήθεια.

Επιπλέον, πολλά παιδιά προσφύγων
δεν πάνε σχολείο

εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδοτήσεων
για εκπαιδευτικά προγράμματα.

Αν ανατρέξετε στην ιστορία
της οικογένειάς σας,

είναι πιθανό να ανακαλύψετε
ότι κάποια στιγμή,

οι πρόγονοί σας αναγκάστηκαν
να αφήσουν την πατρίδα τους,

για να ξεφύγουν είτε από πόλεμο,
είτε από διακρίσεις και διώξεις.

Καλό θα ήταν να θυμόμαστε
εκείνες τις ιστορίες

όταν ακούμε για πρόσφυγες
που εκτοπίζονται σήμερα,

ψάχνοντας μια νέα πατρίδα.