چرا فاشیسم این قدر وسوسه‌برانگیز است -- و چطور ممکن است اطلاعات شما به آن قدرت بدهد

در گفتگویی عمیق درباره تکنولوژی و قدرت، نویسنده و تاریخ‌دان یووال نوح هراری تفاوت مهم فاشیسم و ملی‌گرایی را شرح می‌دهد -- و تقویت اطلاعات ما چه معنایی برای آینده دموکراسی دارد. هراری که به صورت هولوگرام زنده از تل‌آویو ظاهر شده است، هشدار می‌دهد که بزرگترین خطری که اکنون دموکراسی آزاد را تهدید می‌کند این است که انقلاب در فناوری اطلاعات باعث می‌شود حکومت‌های استبدادی ظرفیت و بازده بیشتری در کنترل داشته باشند. هراری می‌گوید، «دشمنان دموکراسی آزاد احساس ترس و نفرت و غرور ما را هک می‌کنند، و بعد از این احساسات برای دوقطبی ساختن و نابود کردن استفاده می‌کنند، این مسئولیت همه ماست که نقاط ضعف خود را بشناسیم و اطمینان حاصل کنیم که به سلاح تبدیل نخواهند شد.» (و در ادامه مصاحبه کوتاهی با نگهبان TED کریس اندرسون)

سلام به همه.

کمی خندهدار است، چون نوشته بودم
که انسانها دیجیتالی خواهند شد،

اما فکر نمیکردم اینقدر سریع اتفاق بیفتد

و برای خودم اتفاق بیفتد.

اما من اینجا هستم،
به صورت یک آواتار دیجیتالی،

و شما هم که هستید، پس شروع میکنیم.

و بیایید با یک سوال شروع کنیم.

امروز چند نفر اینجا فاشیست هستند؟

(خنده)

خوب، گفتن آن کمی دشوار است،

چون یادمان رفته که فاشیسم چیست.

امروز مردم از عبارت «فاشیست»

بعنوان نوعی سوءاستفاده کلی
استفاده میکنند.

یا اینکه آنها فاشیسم را
با ملیگرایی اشتباه میگیرند.

خوب پس بیایید چند دقیقه
وقت بگذاریم و معنای فاشیسم،

و تفاوت آن با ملیگرایی را مشخص کنیم.

گونههای ملایمتر ملیگرایی
در میان خیراندیشترین

انسانها وجود داشته است.

ملتها اجتماع میلیونها غریبه هستند

که یکدیگر را نمیشناسند.

برای مثال، من هشت میلیون نفری را

که شهروندی اسرائیل را با آنها
شریک هستم نمیشناسم.

اما با تشکر از ملیگرایی،

همه ما میتوانیم به یکدیگر اهمیت بدهیم
و به شکلی موثر همکاری کنیم.

این خیلی خوب است.

بعضی افراد، مثل جان لنون،
تصور میکنند بدون ملیگرایی،

دنیا بهشتی پر از صلح و آرامش خواهد بود.

اما بیشتر این احتمال میرود

که بدون ملیگرایی،
در آشوبی قبیلهای زندگی میکردیم.

اگر امروز به خوشبختترین
و آرامترین کشورهای دنیا نگاه کنید،

کشورهایی مثل سوئد و سوئیس و ژاپن،

خواهید دید که آنها احساس
ملیگرایی بسیار قدرتمندی دارند.

در مقابل، کشورهایی که فاقد
حس ملیگرایی پرقدرت هستند،

مثل کنگو و سومالی و افغانستان،

به خشونت و فقر متمایل شدهاند.

پس فاشیسم چیست،
و چه فرقی با ملیگرایی دارد؟

خوب، ملیگرایی به من میگوید
که ملت من یکتا است،

و من تعهدات بخصوصی به ملتم دارم.

فاشیسم، در مقابل، به من میگوید
که ملت من برترین است،

و من به آن تعهدات انحصاری دارم.

نیازی نیست که به کسی
یا چیزی غیر از ملتم اهمیت بدهم.

معمولاً، البته، مردم چندین هویت دارند

و به گروههای متفاوتی وفادار هستند.

برای مثال، من میتوانم
یک میهنپرست خوب و وفادار به کشورم باشم،

و در عین حال، به خانوادهام،

محلهام، تخصصم،

انسانیت واحد،

و حقیقت و زیبایی هم وفادار باشم.

البته، وقتی هویتها
و وفاداریهای متفاوتی دارم،

گاهی تناقض و پیچیدگی به وجود میآید.

اما، خوب، چه کسی تا به حال
به شما گفته که زندگی آسان است؟

زندگی پیچیده است.

با آن کنار بیایید.

فاشیسم وقتی اتفاق میافتد که مردم
سعی کنند پیچیدگیها را نادیده بگیرند

تا زندگی را برای خودشان خیلی آسان کنند.

فاشیسم غیر از هویت ملی،
تمام هویتها را انکار میکند

و اصرار میکند که من
تنها به ملت خودم متعهد هستم.

اگر ملت من بخواهد
که خانوادهام را قربانی کنم،

پس خانوادهام را قربانی خواهم کرد.

اگر ملت از من بخواهد
که میلیونها نفر را بکشم،

پس میلیونها نفر را خواهم کشت.

و اگر ملت من از من بخواهد
که به حقیقت و زیبایی خیانت کنم،

پس باید به حقیقت و زیبایی خیانت کنم.

برای مثال، یک فاشیست
هنر را چطور ارزیابی میکند؟

یک فاشیست چطور تصمیم میگیرد
که یک فیلم خوب است یا بد؟

خوب، این خیلی، خیلی، خیلی ساده است.

واقعاً فقط یک معیار وجود دارد:

اگر فیلم در خدمت منافع ملت باشد،

فیلم خوبی است؛

اگر فیلم در خدمت منافع ملت نباشد،

فیلم بدی است.

همین.

به همین صورت، یک فاشیست چطور تصمیم میگیرد
چه چیزهایی باید در مدرسه آموزش داده شوند؟

دوباره، خیلی ساده است.

فقط یک معیار وجود دارد:

به بچهها چیزهایی را آموزش میدهید
که در خدمت منافع ملت هستند.

حقیقت ذرهای اهمیت ندارد.

حال، وقایع دهشتناک
جنگ جهانی دوم و هولوکاست

عواقب فجیع این طرز فکر را
به ما یادآور میشوند.

اما معمولاً، وقتی درباره
معایب فاشیسم صحبت میکنیم،

این کار را به شکلی غیر موثر انجام میدهیم،

زیرا تمایل داریم فاشیسم را
هیولایی خوفناک تصور کنیم،

بدون اینکه واقعاً توضیح بدهیم
چه چیز آن این قدر فریبا است.

کمی شبیه این فیلمهای
هالیوودی است که آدم بدها را --

ولدمورت یا سائرون یا دارت ویدر --

کریه و خبیث و بیرحم نمایش میدهند.

آنها حتی نسبت به حامیانِ
خودشان هم بیرحم هستند.

وقتی این فیلمها را میبینم،
هیچ وقت نمیفهمم --

چرا هرگز کسی باید به دنباله روی
از خزنده چندشآوری مثل ولدمورت وسوسه شود؟

مشکل شخصیت بد در زندگی واقعی این است،

که بد لزوماً زشت به نظر نمیآید.

میتواند بسیار زیبا باشد.

مسیحیت از این نکته به خوبی آگاه است،

چرا که در هنر مسیحی،
در [مقابل] هالیوود،

شیطان معمولاً در سیمای شاهدی زیبارو است.

به همین دلیل مقاومت در برابر
وسوسههای شیطان این قدر سخت است،

و به همین دلیل مقاومت در برابر
وسوسه فاشیسم هم دشوار است.

فاشیسم کاری میکند که مردم فکر کنند

به زیباترین و مهمترین
چیز دنیا تعلق دارند --

ملت.

و بعد مردم فکر میکنند،

«خوب، به ما یاد دادند که فاشیسم زشت است.

اما وقتی به آینه نگاه میکنم
چیزی بسیار زیبا میبینم،

پس من نمیتوانم یک فاشیست باشم، درست؟»

اشتباه است.

این مشکل فاشیسم است.

وقتی در آینه فاشیست نگاه میکنید،

خودتان را خیلی زیباتر
از آنچه واقعاً هستید میبینید.

در دهه ۱۹۳۰، وقتی آلمانیها
در آینه فاشیست نگاه کردند،

آلمان را زیباترین چیز دنیا دیدند.

اگر امروز، روسها
در آینه فاشیست نگاه کنند،

روسیه را زیباترین چیز دنیا خواهند دید.

و اگر اسرائیلیها
در آینه فاشیست نگاه کنند،

اسرائیل را زیباترین چیز دنیا خواهند دید.

این به آن معنا نیست که دوباره
با دهه ۱۹۳۰ روبرو هستیم.

فاشیسم و حکومتهای استبدادی
ممکن است بازگردند،

اما به شکلی تازه بازخواهند گشت،

گونهای که تطابق خیلی بیشتری

با واقعیتهای فناوری جدید
قرن ۲۱ام داشته باشد.

در دوران باستان،

زمین مهمترین دارایی دنیا بود.

بنابراین سیاست،
تلاش برای کنترل زمین بود.

و حکومت استبدادی
به این معنا بود که تمام سرزمین

به حاکم یا گروه کوچکی ثروتمند تعلق داشت.

و در عصر جدید، ماشینها
مهمتر از سرزمین شدند.

سیاست به تلاش برای کنترل ماشینها بدل شد.

و معنای حکومت استبدادی این شد

که تعداد بسیار زیادی ماشین

در دستان یک حکومت
یا عده کمی نخبه متمرکز شود.

حالا اطلاعات دارد جای زمین و ماشین را

به عنوان مهمترین دارایی میگیرد.

سیاستها به تلاش برای کنترل
جریان اطلاعات تبدیل شدهاند.

و حالا حکومت استبدادی یعنی

مقدار بسیار زیادی اطلاعات
در دستان حکومت

یا عده اندکی نخبه قرار داشته باشد.

بزرگترین خطری که حالا
دموکراسی آزاد را تهدید میکند

این است که انقلاب در فناوری اطلاعات

حکومتهای استبدادی را
پربازدهتر از حکومتهای دموکراسی کند.

در قرن ۲۰ام،

دموکراسی و نظام سرمایهداری
فاشیسم و کمونیسم را شکست دادند

چرا که دموکراسی در پردازش اطلاعات
و تصمیمگیری بهتر بود.

با فناوری قرن ۲۰ام،

تمرکز مقدار بسیار زیادی اطلاعات

و مقدار بسیار زیادی قدرت در یک جا
اصلاً کارآمد نبود.

اما این قانون طبیعت نیست

که پردازش متمرکز اطلاعات
همیشه بازدهی کمتری

نسبت به پردازش پراکنده اطلاعات داشته باشد.

با اوج گرفتن هوش مصنوعی و یادگیری ماشین،

ممکن است پردازش پربازده
حجم بسیار زیاد اطلاعات در یک نقطه

امکان پذیر شود،

و همه تصمیمگیریها در یک نقطه انجام شود،

و بعد پردازش متمرکز اطلاعات بازدهی بیشتری

نسبت به پردازش پراکنده اطلاعات خواهد داشت.

و بعد ناتوانی عمده رژیمهای اقتدارگرا

در قرن ۲۰ام --

تلاش برای متمرکز کردن
تمام اطلاعات در یک نقطه --

به بزرگترین برتری آنها بدل خواهد شد.

خطر تکنولوژیکی دیگری
که آینده دموکراسی را تهدید میکند

ادغام فناوری اطلاعات با فناوری زیستی است،

که ممکن است منجر به ایجاد
الگوریتمهایی شود

که من را بهتر از خودم بشناسند.

و وقتی چنین الگوریتمهایی داشته باشید،

یک سیستم بیرونی، مانند حکومت،

نه تنها خواهد توانست
تصمیمات مرا پیشبینی کند،

بلکه خواهد توانست احساسات
و عواطف من را هم دستکاری کند.

شاید یک دیکتاتور نتواند
مراقبتهای بهداشتی خوبی به من ارائه دهد،

اما میتواند کاری کند که عاشقش شوم

و کاری کند که از مخالفانش متنفر باشم.

دموکراسی نجات از چنین پیشرفتی را
دشوار خواهد یافت،

زیرا، در نهایت،

دموکراسی بر اساس منطق بشری بنا نشده است؛

بنیان آن بر احساسات بشری است.

در طول انتخاباتها و همهپرسیها،

از شما نمیپرسند، «چه فکر میکنی؟»

در واقع از شما میپرسند، «چه احساسی داری؟»

و اگر کسی بتواند احساسات شما را
به شکلی مؤثر دستکاری کند،

دموکراسی یک خیمهشببازی احساسی خواهد بود.

خوب برای جلوگیری از بازگشت فاشیسم

و ظهور حکومتهای
استبدادی جدید چه میتوان کرد؟

سوال اولی که با آن روبرو هستیم این است:
چه کسی اطلاعات را کنترل میکند؟

اگر شما یک مهندس هستید،

راههایی برای جلوگیری
از تجمع مقدار بسیار زیاد اطلاعات

در دستان بسیار اندک پیدا کنید.

و راههایی پیدا کنید تا مطمئن شویم

که پردازش پراکنده اطلاعات

حداقل به اندازه پردازش
متمرکز آنها بازدهی دارد.

این بهترین راه حراست
از دموکراسی خواهد بود.

و برای بقیه ما که مهندس نیستند،

سوال شماره یکی که روبروی ماست

این است که اجازه ندهیم آنها
که اطلاعات را کنترل میکنند

ما را دستکاری کنند.

دشمنان دموکراسی آزاد روشی دارند.

آنها احساست ما را هک میکنند.

نه ایمیلهای ما را،
نه حسابهای بانکیمان را --

آنها احساس ترس و نفرت
و غرور ما را هک میکنند،

و بعد از این احساسات

برای قطبی ساختن و از درون
نابود کردن دموکراسی استفاده میکنند.

این در واقع روشی است

که سیلیکون ولی برای فروش
محصول به ما پیشگام آن است.

اما حالا، دشمنان دموکراسی
از همین روش استفاده میکنند

تا به ما ترس و نفرت و غرور بفروشند.

آنها نمیتوانند
این احساسات را از هیچ بسازند.

پس ضعفهایی که از پیش
داریم را پیدا میکنند.

و از آنها علیه ما استفاده میکنند.

و بنابراین این مسئولیت همه ماست

که ضعفهای خود را بشناسیم

و اطمینان حاصل کنیم که آنها

به سلاحی در دستان
دشمنان دموکراسی تبدیل نخواهند شد.

شناخت ضعفهایمان

همچنین به ما کمک میکند
تا از دام آینه فاشیست دوری کنیم.

همانطور که پیشتر توضیح دادیم،
فاشیسم از غرور ما سوءاستفاده میکند.

کاری میکند که خود را
خیلی زیباتر از آنچه هستیم ببینیم.

این فریب است.

اما اگر واقعاً خودتان را بشناسید،

در دام این چاپلوسیها نخواهید افتاد.

اگر کسی آینهای پیش چشمان شما گذاشت

که بخشهای زشت شما را
پنهان میکرد و باعث میشد

خودتان را خیلی زیباتر و خیلی مهمتر

از آنچه واقعاً هستید ببینید،

فقط آن آینه را بشکنید.

متشکرم.

(تشویق)

کریس اندرسون: یووال، متشکرم.

جالب بود.

خیلی خوب است که تو را دوباره میبینیم.

خوب، اگر درست متوجه شده باشم،

اینجا به ما از دو خطر بزرگتر هشدار میدهی.

یکی تجدید حیات احتمالی
گونه فریبندهای از فاشیسم،

اما نزدیک به آن، حکومتهای استبدادی
که ممکن است کاملاً فاشیستی نباشند،

اما تمام اطلاعات را کنترل کنند.

به نظر من نگرانی سومی هم هست

که بعضی افراد اینجا آن را بیان کردهاند،

و آن این است که، نه دولتها، بلکه شرکتهای
بزرگ همه اطلاعات ما را کنترل کنند.

تو چه میگویی،

و چقدر باید در این باره نگران باشیم؟

یووال نوح هراری: خوب،
در انتها، تفاوت خیلی زیادی

بین شرکتها و دولتها وجود ندارد،

چون همانطور که گفتم، سوال این است:
چه کسی اطلاعات را کنترل میکند؟

آن دولت واقعی است.

اگر شما آن را یک شرکت
یا یک دولت بخوانید --

اگر این یک شرکت است
و واقعاً اطلاعات را کنترل میکند،

این همان دولت واقعی ما است.

پس تفاوت بیشتر ظاهری است تا واقعی.

ک ا: اما به هر حال، حداقل با شرکتها،

میتوان ساز و کارهایی برای بازار تصور کرد
که قابل فروپاشی هستند.

منظور من این است
که اگر مصرف کنندگان تصمیم بگیرند

که کمپانی دیگر در جهت
منافع آنها عمل نمیکند،

در به روی بازار دیگری گشوده میشود.

از این تصور سادهتر به نظر میرسد

که مثلاً، شهروندان به پا خیزند و حکومتی

که کنترل همه چیز را
در دست دارد را پایین بکشند.

ی ن ه: خوب، هنوز به آنجا نرسیدهایم،

اما باز هم، اگر یک شرکت شما را
بهتر از خودتان بشناسد --

حداقل آنقدر بشناسد که بتواند عمیقترین
احساسات و تمایلات شما را دستکاری کند،

و شما حتی متوجه آن هم نخواهید شد --

فکر میکنید که این خود واقعیتان هستید.

پس روی کاغذ، بله، در تئوری
میتوانید علیه یک شرکت قیام کنید،

همان طور که در تئوری، میتوانید
علیه یک حکومت استبدادی قیام کنید.

اما در عمل، بسیار دشوار است.

ک ا: پس در «هومو دئوس،»
بحث میکنی که این قرنی خواهد بود

که انسانها به نوعی خدا شوند،

یا از راه توسعه هوش مصنوعی

یا از طریق مهندسی ژنتیک.

آیا این چشمانداز تغییر
یا فروپاشی نظام سیاسی،

تاثیری بر نقطه نظر تو
از آن احتمال گذاشته است؟

ی ن ه: خوب، فکر میکنم
حتی احتمال آن را بیشتر میکند،

و حتی شاید زودتر اتفاق بیفتد،

چون در زمان بحران، انسانها
آماده پذیرفتن خطرهایی هستند

که در شرایط دیگر قبول نمیکردند.

و مردم میخواهند

تمام فناوریهای پرخطر
با نفع زیاد را امتحان کنند.

پس این گونه بحرانها ممکن است
در خدمت همان عملکردی باشند

که دو جنگ جهانی در قرن ۲۰ام بودند.

دو جنگ جهانی

به پیشرفت فناوریهای جدید
و خطرناک شتاب چشمگیری داد.

و همین اتفاق ممکن است
در قرن ۲۱ام هم بیفتد.

منظور من این است که باید کمی دیوانه باشی

که مثلاً در مهندسی ژنتیک خیلی تندروی کنی.

اما حالا آدمهای دیوانه
بیشتر و بیشتری داریم

که قدرت را در کشورهای
مختلف جهان به دست دارند،

پس احتمالات بیشتر میشوند، نه کمتر.

ک ا: پس، با در نظر گرفتن همه اینها،
یووال، تو دیدگاه منحصر به فردی داری.

ساعت را ۳۰ سال جلو میبریم.

حدس تو چیست -- آیا انسان
به زحمت موفق میشود،

به عقب نگاه میکند و میگوید،
«وای، خیلی نزدیک بود، موفق شدیم!»

یا نه؟

ی ن ه: تا حالا، از پس تمام بحرانهایی
که پیش آمدهاند برآمدهایم.

و مخصوصاً اگر به دموکراسی آزاد نگاه کنید

و فکر کنید که الان وضعیت بد است،

تنها به یاد بیاورید که در ۱۹۳۸
یا ۱۹۶۸ چقدر وضع بدتر بود.

پس این واقعاً چیزی نیست،
این فقط یک بحران مختصر است.

اما هیچ وقت نمیدانید،

چون، به عنوان تاریخدان،

من میدانم که هرگز نباید
حماقت بشر را دست کم گرفت.

(خنده) (تشویق)

این یکی از قدرتمندترین نیروهایی است
که تاریخ را شکل میدهند.

ک ا: یووال، واقعاً لذت بخش بود
که تو را در کنارمان داشتیم.

متشکرم که این سفر مجازی را انجام دادی.

شب خوبی داشته باشی در تلآویو.

یووال هراری!

ی ن ه: خیلی متشکرم.

(تشویق)