Rritja e super-pasanikëve të rinj botërorë

Teknologjia po përparon me hapa të mëdhenj - gjithashtu po përparon edhe pabarazia ekonomike, thotë shkrimtarja Chrystia Freeland. Në një ligjëratë të pasionuar, ajo përshkruan rritjen e një klasë të re, plutokratët (njerëz me pushtet ekstrem për shkak të pasurisë së tyre të skajshme) dhe na vë përpara idenë se globalizimi dhe teknologjitë e reja po nxisin rritjen e pabarazisë së të ardhurave në vend që ta reduktojnë. Freeland parashtron tre probleme të plutokracisë .. dhe na lë të shohim një dritëz shprese.

Ja cili është fakti më i rëndësishëm
ekonomik i kohës tonë.

Po jetojmë në kohën e rritjes se
pabarazisë së të ardhurave

veçanërisht ndërmjet më të pasurve

dhe gjithë të tjerëve.

Kjo dukuri është më e dukshme në ShBA
dhe në Mbretërine e Bashkuar,

por është një fenomen botëror.

Po ndodh në Kinën komuniste,

në Rusinë ish-komuniste,

po ndodh në Indi, në vendlindjen time Kanada.

Po e vëmë re këtë dukuri tashme
në vendet e demokracise sociale

si Suedia, Finlanda dhe Gjermania.

Më lejoni t'ju jap disa shifra
per të kuptuar ç'po ndodh.

Ne vitet 1970, një përqind e popullsisë

zotëronte rreth 10 perqind të të ardhurave kombëtare

ne Shtetet e Bashkuara.

Sot, pjesa e tyre është më shumë se dyfishuar

në mbi 20 përqind.

Por ajo që të bën më shumë përshtypje

është ajo çfare po ndodh në majën më të larte

të ndarjes së të ardhurave.

0.1 përqind e popullsisë së Shteteve te Bashkuara

sot zotëron më shumë se 8 përqind

të të ardhurave kombëtare.

Ata janë aty ku 1 përqindëshi ishte para 30 viteve

Me lejoni t'ju jap një shifër tjetër
për ta shpjeguar më mirë këtë,

dhe kjo është një shifër e llogaritur në vitin 2005

nga Robert Reich,

Sekretari i Shtetit per Punën në
administratën e presidentit Clinton.

Reich, mori pasurinë e dy prej
njerëzve shume të pasur

Bill Gates dhe Warren Buffett,

dhe zbuloi se ajo ishte e barabartë në pasuri

e 40 përqind popullsisë amerikane
me të varfër të cilët përbëjnë

120 milionë njerëz.

Me sa duket,

Warren Buffet nuk është vetëm një plutokrat*,

por dhe një nga vëzhguesit më të mprehtë të këtij fenomeni,

që ka dhe numrin e tij të preferuar.

Buffet pëlqen të verë në pah se në vitin 1992,

pasuria e përgjithëshme e njerëzve

ne listen e 400-ëve te Forbes --

dhe kjo është lista e 400 amerikanëve më të pasur --

ishte 300 milion dollarë.

Tani mendoni këtë

Nuk ishte e nevojshme të ishe një miliarder

që të ishe përfshirë në atë listë në vitin 1992.

Sot, ajo shumë është pesëfishuar

ne 1.7 trilionë,

dhe ndoshta nuk kam nevoje t'jua them

por e njëjta gjë nuk ka ndodhur

me klasën e mesme

pasuria e së cilës ka mbetur në të njejtat
nivele në mos është zvogëluar.

Pra, po jetojmë në kohën e plutokracisë** botërore

por na u desh pak kohë ta kuptonim atë.

Mendoj se një nga arsyet është sepse

ky fenomen nuk është marrë seriozisht.

Ndryshimet të cilat janë të ngadalta
dhe të vazhdueshme

jane te vështira për t'u venë re

edhe në ato raste kur ndikimi i tyre është dramatik.

Në fund të fundit, mendoni fatin e bretkocës
së gjorë, që duke ja ngrohur ujin ngadalë
përfundon e zjerë pa e kuptuar.

Por mendoj se është dicka tjetër që po ndodh.

Duke folur për pabarazinë në të ardhura,

edhe nëse ju nuk jeni ne listen e 400
amerikaneve më të pasur të revistës Forbes

mund të na bëje të ndihemi jo mirë.

Duket pak pozitive dhe optimiste

të flasësh se si është ndarë tashmë torta

se të mendosh per ta bëre atë më të madhe.

Dhe nëse je në listën e më të pasurve
të revistës Forbes

të flasësh për shpërndarjen e të ardhurave

dhe për rishpërndarjen e të ardhurave

mund te jetë vërtet kërcënuese.

Ne po jetojme në kohën e rritjes
së pabarazisë së të ardhurave

veçanërisht në nivelet e larta të shoqërisë.

Çfarë po e shkakton këtë që po ndodh
dhe çfarë mund të bëjmë për të?

Disa nga arsyet janë politike:

taksa me te ulta, mungesa e rregullave
veçanërisht në fushën e shërbimeve financiare,

privatizimi, dobësimi i mbrojtjes ligjore për sindikatat,

të gjitha së bashku kanë ndikuar

që shumica e të ardhurave
të shkojnë te me të pasurit.

Të gjithë keta faktore politike mund të permblidhen

në kategorinë e "kapitalizmit të kronizmit",

ndryshime politike nga të cilat përfiton një grup

i brendshëm i mirelidhur

por të cilët nuk bëjnë asgjë për ne të tjerët.

Në praktikë, te shpetosh nga kapitalizmi i kronizmit

është jashtëzakonisht e vështirë.

Mendoni për të gjitha vitet që
reformatorët e të gjitha llojeve

janë përpjekur të heqin qafe
korrupsionin në Rusi, për shembull,

ose sa e vështirë është te rishikosh
ligjet per funksionimin bankar

edhe pas krizës më të thellë financiare

që nga Depresioni i Madh,

ose sa e vështirë është të bësh kompanitë
e mëdha shumëkombëshe,

duke përfshirë këtu dhe ato që punojnë
nën moton 'mos bëj keq'.

të paguajnë taksa në të njëjtin nivel
me atë që paguajnë

familjet e shtresës se mesme.

Por nëse në praktikë është shumë e vështirë

të shpëtosh nga kapitalizmi i kronizmit,

të paktën intelektualisht, është një gjë e lehtë.

Në fund të fundit asnjë nuk është
në favor të këtij lloj kapitalizmi.

Në fakt, kjo është një nga ato çështje të rralla

që vë së bashku të majtën dhe të djathtën.

Kritika ndaj kapitalizmit të kronizmit
është aq qendrore

per "Tea Party", sa edhe për "Occupy Wall Street"*.

Por në qoftë se "kapitalizmi i kronizmit"
është, të paktën intelektualisht,

pjesa më e thjeshtë e problemit,

gjërat komplikohen kur konsiderohen
burimet ekonomike

të shpërthimit të pabarazisë së të ardhurave.

Në vetvete, këto burime nuk janë aq misterioze.

Globalizimi dhe revolucioni teknologjik,

këto transformime binjake të ekonomisë

që po ndryshojnë jetët tona

dhe po trasformojnë ekonominë botërore,

po ushqejnë gjithashtu rritjen e super pasanikëve.

Mendoni për një moment.

Për herë të parë në histori,

në qoftë se ju jeni një sipërmarrës energjik

me një ide të re të shkëlqyer,

ose një produkt fantastik ri,

ju mund të hyni pothuajse menjëherë,
dhe praktikisht të papenguar

në një treg botëror me më shumë se një miliard njerëz.

Si rezultat i kësaj, në qoftë se ju jeni shumë,
shumë i zgjuar

dhe shumë, shumë me fat,

ju mund të bëheni shumë, shumë i pasur

shumë, shumë shpejt.

Ikona e fundit i këtij fenomeni

është David Karp.

26 vjeçari themeluesi i Tumblr

që kohët e fundit ja shiti kompaninë
e tij Yahoo-së

për 1,1 miliard dollarë.

E llogarisni dot:

1,1 miliard dollarë në moshën 26 vjeç.

Është e thjeshtë të shohësh
se si revolucioni teknologjik

dhe globalizimi krijojnë këtë lloj efekti superstar

në fusha shumë të dukshme,

si sporti dhe argëtimi.

Ne të gjithë e shohim se si një atlet i talentuar

apo një aktor i talentuar mund nxjerre
përfitim nga aftësitë e tij

nëpërmjet ekonomisë botërore si asnjëherë më parë.

Por sot, ky efekt superstar

po shtrihet përmes të gjithë ekonomisë.

Ne kemi superstar të teknologjisë.

Kemi superstar të bankave.

Kemi superstar juristë dhe arkitektë.

Ka superstar në kuzhinë

dhe superstar në bujqësi.

Ka edhe më, dhe ky është shembulli im i preferuar,

dentista superstar,

shembulli më mahnitës i të cilit

është Bernard Touati, francezi që kujdeset

për buzëqeshjet e superstareve të tjera

si oligarki rus Roman Abramovich

apo krijueses së modës amerikane
me orgjinë evropiane

Diane von Furstenberg.

Por nëse është e lehtë të vëresh sesi globalizimi

dhe revolucioni tekonologjik

po krijojnë plutokracinë globale,

është shumë më e vështirë të formosh
një opinion mbi këtë çështje.

Kjo është për shkak se,

ndryshe nga kapitalizmi i kronizmit,

shumë nga ajo që globalizimi dhe revolucioni
teknologjik kanë prodhuar

janë shumë pozitive.

Le të fillojmë me teknologjinë.

Unë adhuroj internetin dhe pajisjet e mia mobile.

E adhuroj faktin se falë tyre mundësohen,

të gjithë ata që duan të shikojmë këtë konferencë,

përtej këtij auditoriumi.

Unë jam më shumë një tifoz i globalizimit.

Ky është transformimi

që nxori nga varfëria qindra milion njerëz

të shtresave më të varfëra të botës,

për ti futur në shtresën e mesme,

dhe nëse jetoni në pjesën e pasur të botës,

globalizimi ka bërë të përballueshme
shumë produkte të reja -

kush e ka fabrikuar iPhone-in tuaj, sipas jush? -

dhe ul çmimin e gjërave që ne përdorim për kaq kohë.

Mendoni pjatalarësin automatik apo bluzen tuaj.

Si mund të mos e pëlqejmë atë?

E pra, ka disa arsye .

Një nga gjërat që shqetëson mua

është lehtësia me të cilën ajo që
ju quani një plutokraci meritokratike

mund të trasformohet në një
plutokraci të kronizmit.

Përfytyroni të jeni një sipërmarres i shkëlqyer

që ka i shitur me sukses atë ide apo atë produkt

miliona individëve në tregun botëror

dhe u bë miliarder në këtë proçes.

Është joshëse, në atë pikë,

të përdorësh kompetencat tuaja ekonomike

për të manipuluar rregullat e politikës botërore

në favorin tuaj.

Dhe kjo nuk është një shembull i thjeshtë hipotetik.

Merrni Amazon, Apple, Google, Starbucks.

Këto janë ndër kompanitë më të admiruara në botë,

më të respektuarat e më inovativet.

Kanë gjithashtu një talent të veçantë

për të ndikuar në sistemin
e taksave ndërkombëtare

që të ulin taksat e tyre në mënyrë
shumë e shumë të konsiderueshme.

Po pse të përqëndohesh
vetëm në shfytëzimin e sistemit

ekonomik dhe politik ekzistues

për të patur fitimin maksimal?

Pasi të keni fuqi të jashtëzakonshme ekonomike

që jeni në majë të majës të piramidës
së shpërndarjes së të ardhurave

dhe pushteti politik që në mënyrë
të pashmangshme të përfshin,

bëhet tmerrësisht tundues

të fillosh përpjekjet për ndërrimin
e rregullave të lojës

në favorin tënd.

Edhe një herë, kjo nuk është thjesht një hipotezë.

Është ajo që bënë oligarkët rusë

duke krijuar shitjet e shekullit me privatizimet

e burimeve natyrore të Rusisë.

Është një nga mënyrat për të
përshkruar atë që ndodhi

me derregullimin e shërbimeve finaciare

në ShBA dhe në Mbretërinë e Bashkuar.

Një gjë e dytë që më shqetëson

është se sa thjesht plutokracia meritokratike

mund të trasformohet në aristokraci.

Një mënyrë për të përshkruar plutokratët

është një person i fiksuar me
teknologjinë që ka sukses

dhe që janë shumë të vetëdijshëm

se sa të rëndësishme janë
në ekonominë e sotme

aftësi të sofistikuara analitike dhe sasiore.

Kjo është arsyeja pse ata shpenzojnë

kohë dhe burime si kurrë më parë

në arsimimin e fëmijëve të tyre.

Klasa e mesme po shpenzon
më shumë në shkollim,

por gara për "armatosje" në arsimimin botëror

fillon që në çerdhe

dhe përfundon në Harvard, Stanford apo MIT,

dhe 99 përqindshi po mundet gjithnjë e më shumë

nga Një Përqindëshi.

Rezultati është diçka që ekonomistët Alan Krueger

dhe Miles Corak e quajnë
"Kurba e Gatsby-t Madhështor".

Ndersa pabarazia e të ardhurave rritet,

ashtu bie lëvizshmëria sociale.

Plutokracia mund të jetë meritokraci,

por gjithnjë e më shumë duhet të kesh lindur

në pjesën më lartë të shkallës
që të mund të marrësh pjesë në këtë garë.

Dhe gjëja e tretë, ajo që më shqetëson më shumë,

është përhapja me të cilën të njëjtat
këto forca gjerësisht pozitive

që po nxitin rritjen e plutokracisë në nivel botëror

po varfërojnë në të njëjtën kohë klasat e mesme

në ekonomitë e industrializuara të Perëndimit.

Le të fillojmë me teknologjinë.

Të njëjta forca që po krijojnë miliardera

gjithashtu po gllabërojnë shumë vende pune
që zakonisht i përkasin klasës së mesme .

Kur e keni përdorur një agjenci udhëtimesh
për herë të fundit?

Ndryshe revolucionit industrial,

titanët e ekonomisë sonë të re

nuk po krijojnë kaq vende pune
sa ai revolucion.

Në kulmin e saj, General Motors
punësoi qindra e mijëra vetë

Facebook më pak se 10.000.

E njëjta gjë është e vërtetë për globalizimim.

Po nxjerr nga varfëria qindra miliona njerëz

në tregjet që po shfaqen,

gjithashtu po zhvendosin jashtë shumë vende pune

nga ekonomitë e zhvilluara të Perëndimit.

E vërteta e tmerrshme është

se nuk ka ligj ekonomik

që automatikisht kthen

rritjen e zhvillimit ekonomik

në prosperitet të përbashkët për të gjithë.

Kjo del në pah në atë që unë konsideroj

statistika më e frikshme ekonomike e kohës sonë.

Që nga fundi i viteve 90, rritjet e produktivitetit

nuk janë shoqëruar me rritjen

e pagave dhe të punësimit.

Kjo do të thotë që vendet tona bëhen më të pasur,

bizneset tona bëhen më efikase,

por ne nuk po krijojmë më shumë vende pune

dhe në përgjithësi nuk ka paga më të larta.

Përfundimi alarmant që mund të nxirret nga kjo,

është, për t'u shqetësuar për papunësinë strukturore.

Ajo që më shqetëson më shumë
është një tjetër skenar i makthshëm.

Në fund të fundit, në një treg të punës
tërësisht të lirë

pothuajse të gjithë mund të gjejmë një vend pune.

Dystopia që më shqetëson

është një univers në të cilin një grup i vogël gjenish

shpik Google-in dhe të ngjashme si Google

dhe pjesa tjetër punësohet për tu bërë masazhe atyre.

Pra, kur e gjithë kjo më depreson

ngushelloj veten duke menduar Revolucionin Industrial.

Në fund të fundit, pavarësisht nga uzinat
e tij të zymta diabolike,

ai ja doli mbanë shumë mirë, apo jo?

Në fund të fundit, të gjithë ne jemi më të pasur,
më të shëndetshëm, me shtat më të gjatë --

tani, ka disa përjashtime -

dhe jetojmë më gjatë se paraardhësit tanë
të fillim shekullit të 19-të.

Por është e rëndësishme të mbani mend

që më parë se të fillonim të ndanim frytet

e Revolucionit Industrial

midis të gjitha shtresave të shoqërisë,

na u desh të kalonim përmes dy depresionesh

Depresioni i Madh i viteve '30 ,

dhe Depresioni i Gjatë i viteve 1870,

dy luftra botërore, revolucionet komuniste

në Rusi dhe Kinë,

dhe një epokë trazirash të mëdha

sociale dhe politike në Perëndim.

Ne gjithashtu, jo rastësisht,

vajtëm drejt një epoke shpikjesh të mëdha

sociale dhe politike.

Krijuam shtetin modern të mirëqënies.

Krijuam arsimin publik.

Krijuam shëndetësinë publike.

Krijuam pensionet publike.

Krijuam bashkimet profesionale.

Sot, po jetojmë në një epokë

transformimi ekonomik

të krahasueshëm në shkallë dhe në fushëveprim,

me Revolucionin Industrial.

Për të siguruar që kjo ekonomi e re
të na sjellë dobi të gjithëve,

dhe jo vetëm plutokratëve,

ne duhet të fillojmë në një epokë

po aq ambicioze me ndryshimet
në fushat ekonomike dhe sociale.

Ne kemi nevojë për një "New Deal" të ri.

(Duartrokitje)