< Return to Video

Nefesiniz, sağlığınız hakkında neleri ortaya çıkarabilir

  • 0:01 - 0:03
    En kötüsünü düşünmeye meyilim var,
  • 0:04 - 0:07
    bazen bu durum bana oyunlar oynar.
  • 0:07 - 0:10
    Örneğin vücudumda
    daha önce yaşamadığım
  • 0:10 - 0:13
    ve adlandıramadığım
    beklenmedik bir acı hissedersem
  • 0:13 - 0:18
    bir anda beynim sırtımdaki sertliği,
    kalp rahatsızlığına
  • 0:18 - 0:22
    veya baldır kası ağrısını, derin
    damar trombozuna dönüştürebilir.
  • 0:22 - 0:25
    Ama bana şimdiye kadar ölümcül veya
    devasız bir hastalık teşhisi konmadı.
  • 0:25 - 0:27
    Bazen bazı şeyler sebepsiz de
    ağrıyabiliyor.
  • 0:29 - 0:31
    Ama herkes benim kadar şanslı değil.
  • 0:32 - 0:35
    Her yıl, dünya genelinde
    50 milyondan fazla insan ölüyor.
  • 0:36 - 0:40
    Özellikle bizimki gibi
    yüksek gelirli ekonomilerde,
  • 0:40 - 0:45
    ölümlerin büyük bir kısmı yavaş ilerleyen
    hastalıkladan kaynaklanıyor:
  • 0:45 - 0:49
    kalp rahatsızlığı, kronik akciğer
    hastalığı, kanser, Alzheimer, diyabet
  • 0:49 - 0:50
    bunlardan birkaçı.
  • 0:51 - 0:56
    Artık insanlık teşhis koymada ve çoğunun
    tedavisinde büyük bir gelişmeler katetti.
  • 0:57 - 1:00
    Ama sağlıkta daha da ilerlemeye
  • 1:00 - 1:03
    sadece yeni tedaviler geliştirmekle
    ulaşılamayacağı bir evredeyiz.
  • 1:03 - 1:06
    Bu hastalıkların çoğunda olan
    ortak noktaların
  • 1:06 - 1:08
    bir yönüne baktığımızda
    bu durum belirginleşir:
  • 1:09 - 1:12
    başarılı bir tedavi ihtimali
  • 1:12 - 1:15
    büyük ölçüde tedavinin
    ne zaman başladığına bağlıdır.
  • 1:15 - 1:19
    Ama hastalıklar ancak semptomlar
    ortaya çıktıktan sonra tespit edilir.
  • 1:20 - 1:24
    Aslında buradaki sorun birçok
    hastalığın semptomsuz kalabilmesi,
  • 1:24 - 1:27
    sonuç olarak da uzun
    bir süre belirlenememesi.
  • 1:28 - 1:32
    Bu yüzden hastalıkları semptomlar
    belli olmadan çok önce,
  • 1:32 - 1:34
    erken safhada belirlemek için
  • 1:34 - 1:36
    yeni yollara duyulan ihtiyaç
    gittikçe artıyor.
  • 1:37 - 1:39
    Sağlık hizmetlerinde buna tarama denir.
  • 1:39 - 1:43
    Dünya Sağlık Örgütü'nün
    tanımladığına göre,
  • 1:43 - 1:48
    tarama, görünüşte sağlıklı bir insanda
    bilinmeyen bir hastalığın,
  • 1:48 - 1:51
    hızlı ve kolay uygulanabilen testler
  • 1:51 - 1:55
    yoluyla varsayımsal olarak
    tanımlanmasıdır.
  • 1:55 - 1:58
    Çok uzun bir tanım o yüzden
    tekrar edeyim:
  • 1:58 - 2:02
    Görünüşte sağlıklı bir insanda
  • 2:02 - 2:04
    bilinmeyen bir hastalığın
  • 2:04 - 2:08
    hızlı ve kolay uygulanabilen testler
    yoluyla varsayımsal olarak tanımlanması.
  • 2:08 - 2:12
    "Hızlı" ve "kolay uygulanabilen"
    kelimelerini vurgulamak istiyorum
  • 2:12 - 2:14
    çünkü mevcut tarama yöntemlerinin
  • 2:14 - 2:16
    birçoğu bunun tam tersi.
  • 2:16 - 2:19
    Kolorektal kanser için yapılan taramanın
    bir parçası olan
  • 2:19 - 2:22
    kolonoskopiyi yaptıranlar
  • 2:22 - 2:24
    neyi kastettiğimi anlayacaklardır.
  • 2:25 - 2:28
    Tabii ki tarama testlerini
    gerçekleştirmek için
  • 2:28 - 2:30
    çeşitli araçlar halihazırda var.
  • 2:30 - 2:34
    Bu radyografi gibi
    görüntüleme tekniklerinden
  • 2:34 - 2:36
    ya da manyetik rezonans görüntülemesiden
  • 2:36 - 2:39
    kan veya doku analizine
    kadar çeşitlilik gösterir.
  • 2:39 - 2:40
    Hepimiz böyle testleri yaptırdık.
  • 2:41 - 2:45
    Ama şimdiye kadar gözden kaçırılmış
    bir araç var:
  • 2:46 - 2:48
    kolaylıkla ulaşılabilecek bir araç
  • 2:48 - 2:50
    temel olarak asla tükenmeyen
  • 2:50 - 2:54
    ve tıbbi analizlerde
    önemli derecede umut vadeden.
  • 2:55 - 2:57
    Bu araç bizim nefesimiz.
  • 2:59 - 3:02
    İnsan nefesi özünde 5 bileşenden oluşur:
  • 3:03 - 3:09
    nitrojen, oksijen, karbondioksit,
    su ve argon.
  • 3:09 - 3:13
    Ancak bu beşinin yanında,
    çok düşük miktarlarda bulunan
  • 3:13 - 3:15
    yüzlerce başka bileşen de var.
  • 3:15 - 3:18
    Bunlara uçucu organik bileşenler denir
  • 3:18 - 3:20
    ve yüzlerce hatta binlercesini
  • 3:20 - 3:23
    her nefes verişimizde serbest bırakıyoruz.
  • 3:23 - 3:26
    Nefesimizdeki bu uçucu organik
    bileşenlerin analizine
  • 3:27 - 3:28
    nefes analizi denir.
  • 3:30 - 3:33
    Aslına bakarsanız birçoğunuzun
    çoktan nefes analizini yaşadığına eminim.
  • 3:33 - 3:37
    Hayal edin: gece arabayla
    eve gidiyorsunuz,
  • 3:37 - 3:40
    aniden size nazikçe ama
    aynı zamanda sertçe
  • 3:40 - 3:42
    kenara çekip bunun gibi
    bir alete üflemenizi isteyen
  • 3:42 - 3:46
    cana yakın bir polis memuru beliriyor.
  • 3:47 - 3:51
    Bu, nefesinizdeki etanol
    yoğunluğunu ölçen
  • 3:51 - 3:54
    ve bu halde araba kullanmanın
  • 3:54 - 3:58
    iyi bir fikir olup olmadığına karar veren
    bir alkol ölçerdir.
  • 3:59 - 4:00
    Araba kullanışım çok iyiydi diyebilirim
  • 4:00 - 4:02
    ama yine de kontrol edelim.
  • 4:03 - 4:05
    (Bip)
  • 4:08 - 4:11
    0.0 yani endişelenecek bir şey yok,
    her şey yolunda.
  • 4:11 - 4:13
    (Kahkaha)
  • 4:14 - 4:17
    Şimdi bunun gibi bir cihaz düşünün,
  • 4:17 - 4:20
    nefesinizdeki alkol miktarını
    ölçmekle kalmayıp
  • 4:20 - 4:23
    bunun yanı sıra sizlere gösterdiğim
    hastalıkları
  • 4:23 - 4:26
    ve hatta daha fazlasını tespit ediyor.
  • 4:27 - 4:31
    Bir kişinin nefesindeki kokuyla
  • 4:31 - 4:33
    sağlık durumlarını bağdaştırma kavramı
  • 4:33 - 4:35
    aslında Antik Yunan'a kadar dayanıyor.
  • 4:36 - 4:41
    Fakat daha yeni yeni, nefes analizi
    araştırmalarında bir sıçrama görülüyor
  • 4:41 - 4:44
    ve bir zamanlar hayal olan şeyler
    şimdi gerçeğe dönüşüyor.
  • 4:45 - 4:48
    Önceden gösterdiğim listeyi tekrar açayım.
  • 4:49 - 4:52
    Burada listelenen hastalıkların çoğu için
  • 4:52 - 4:56
    nefes analiziyle tespit
    edilebileceğini ileri süren
  • 4:56 - 4:58
    önemli bilimsel kanıtlar var.
  • 5:00 - 5:02
    Peki bu tam olarak nasıl çalışıyor?
  • 5:02 - 5:06
    Esas gerekli kısım nefesteki uçucu
    organik maddeleri tespit eden
  • 5:06 - 5:08
    sensör cihazıdır.
  • 5:09 - 5:12
    Daha basitçe anlatacak olursam: nefes
    örneği üflenen sensör,
  • 5:12 - 5:16
    verdiğimiz nefesteki uçucu organik
    maddelerin karışımını gösteren
  • 5:16 - 5:19
    karmaşık bir sinyal veriyor.
  • 5:20 - 5:24
    Yani bu sinyal, metabolizmanızın
    bir parmak izini temsil ediyor,
  • 5:24 - 5:26
    mikrobiyomunuzun ve
  • 5:26 - 5:29
    vücudunuzda meydana gelen
    biyokimyasal işlemlerin.
  • 5:30 - 5:32
    Bir hastalığınız varsa,
  • 5:32 - 5:34
    organizmanız da değişecektir,
  • 5:34 - 5:37
    sonuç olarak da nefesinizin
    niteliği de değişecektir.
  • 5:37 - 5:43
    Geride yapılması gereken
    tek şey belirli sinyalleri,
  • 5:43 - 5:47
    belirli tıbbi durumların varlığıyla veya
    yokluğuyla bağdaştırmaktır.
  • 5:48 - 5:51
    Bu teknoloji birçok inkar edilemeyecek
    fayda vadediyor.
  • 5:52 - 5:55
    İlki, sensörün küçültülüp
  • 5:55 - 5:58
    küçük, elde tutulabilen
    cihazlara yerleştirilebilmesi,
  • 5:58 - 6:00
    bu alkol ölçer gibi.
  • 6:00 - 6:03
    Bu, testin birçok farklı yerde
    yapılmasına olanak sağlar
  • 6:03 - 6:05
    hatta evde bile,
  • 6:05 - 6:08
    böylece her test yapılması gerektiğinde
  • 6:08 - 6:10
    doktora gitmeye gerek kalmaz.
  • 6:11 - 6:14
    İkincisi, nefes analizi invazif değildir,
  • 6:14 - 6:18
    alkol ölçere üfler gibi
    kolayca yapılabilir.
  • 6:19 - 6:24
    Böyle bir basit ve kolay kullanım
    hastanın üzerindeki yükünü azaltır
  • 6:24 - 6:27
    ve bu teknolojiyi sahiplenmeye
    bir teşvik sağlar.
  • 6:28 - 6:32
    Üçüncüsü, teknoloji o kadar esnektir ki
  • 6:32 - 6:34
    aynı cihaz
  • 6:34 - 6:38
    geniş bir yelpazedeki tıbbi durumları
    tespit etmede kullanılabilir.
  • 6:38 - 6:43
    Nefes analizi birden fazla hastalığı
    aynı anda belirlemek için kullanılabilir.
  • 6:44 - 6:48
    Bugünlerde her bir hastalığın testi için
  • 6:48 - 6:49
    farklı bir tıbbi malzeme gerekiyor.
  • 6:50 - 6:53
    Ama bunun anlamı da "sadece aradığın şeyi
    bulabilirsin" oluyor.
  • 6:55 - 6:58
    Bütün bu özellikleriyle nefes analizinin,
    birçok geleneksel tarama testlerinin
  • 6:59 - 7:02
    eksiklerini kapatması kaçınılmazdır.
  • 7:03 - 7:04
    En önemlisi,
  • 7:04 - 7:08
    bütün bu özellikler nihayetinde
    bize tıbbi analizler için
  • 7:08 - 7:11
    cazip derecede düşük
    maliyetle işleyebilen
  • 7:11 - 7:14
    bir platform sağlayacaktır.
  • 7:16 - 7:19
    Bunun aksine, halihazırdaki
    tıbbi malzemeler
  • 7:19 - 7:21
    test başına maliyetleri
    çok arttırabiliyor.
  • 7:22 - 7:24
    Bu durumda, maliyeti düşük tutmak için
  • 7:24 - 7:27
    testlerin sayısının
    sınırlandırılması gerekiyor
  • 7:28 - 7:31
    ki bu da şu anlama geliyor:
    (a) testlerin sadece yüksek riskli
  • 7:31 - 7:35
    hastalar gibi daha dar
    bir kitleye uygulanmasına,
  • 7:36 - 7:41
    (b) kişi başına yapılacak testlerin en az
    seviyede tutulması gerektiğine.
  • 7:41 - 7:43
    Ama testler
    daha geniş bir kitleye,
  • 7:43 - 7:47
    daha sık ve her birey için
    daha uzun süre uygulansa
  • 7:47 - 7:51
    daha yararlı olmazlar mı?
  • 7:52 - 7:56
    Özellikle ikincisi, boylamsal veri denilen
  • 7:56 - 7:58
    çok değerli bir şeye erişim sağlardı.
  • 7:59 - 8:03
    Boylamsal veri, uzun aylar
    ya da yıllar boyunca
  • 8:03 - 8:06
    aynı hastayı takip eden veri kümesidir.
  • 8:07 - 8:12
    Günümüzde, tıbbi kararlar
    genelde hastanın tıbbi geçmişine
  • 8:12 - 8:16
    sadece küçük bir bakış atan
  • 8:16 - 8:18
    sınırlı bir ver kümesine dayanıyor.
  • 8:18 - 8:21
    Böyle bir durumda,
  • 8:21 - 8:23
    anormallikler hastanın sağlık profilinin,
  • 8:23 - 8:26
    referans alınan kitlenin ortalama
  • 8:26 - 8:29
    sağlık profili ile karşılaştırılması ile
    tespit ediliyor.
  • 8:30 - 8:34
    Boylamsal veri yeni bir boyut açıp
  • 8:34 - 8:37
    anormalliklerin hastanın kendi
    tıbbi geçmişine dayanarak
  • 8:37 - 8:40
    tespit edilmesine olanak sağlıyor.
  • 8:41 - 8:44
    Bu kişiselleştirilmiş tedavinin
    önünü açacaktır.
  • 8:45 - 8:47
    Kulağa çok hoş geliyor öyle değil mi?
  • 8:47 - 8:50
    Şimdi aklınıza şunun
    gibi bir soru kesin gelecektir,
  • 8:50 - 8:55
    "Bu teknoloji dediği kadar iyiyse,
    o zaman neden bugün kullanmıyoruz?"
  • 8:55 - 8:57
    Size verebileceğim tek cevap:
  • 8:58 - 9:00
    her şey söylenildiği kadar kolay değil.
  • 9:01 - 9:04
    Örneğin bazı teknik zorluklar var.
  • 9:04 - 9:08
    Uçucu organik bileşenlerin karışımlarını
    tespit edip, sonuçları
  • 9:08 - 9:10
    yeterince tekrar edebilecek
  • 9:10 - 9:13
    son derece güvenilir
    sensörlere ihtiyaç var.
  • 9:14 - 9:16
    Bir diğer teknik zorluk;
  • 9:16 - 9:19
    Bir nefes örneği alma işleminin
    kendisi
  • 9:19 - 9:22
    analiz sonuçlarını değiştirmeden
  • 9:22 - 9:26
    çok belirli bir şekilde
    nasıl alınacağıdır.
  • 9:27 - 9:29
    Tabii bir de veri ihtiyacı var.
  • 9:30 - 9:34
    Nefes analizinin klinik deneylerde
    doğrulanması gerekiyor
  • 9:34 - 9:36
    ve bireylerin durumlarını bir referansla
  • 9:36 - 9:40
    karşılaştırabilecek kadar
    yeterli verinin toplanması gerekiyor.
  • 9:41 - 9:42
    Nefes analizi,
  • 9:42 - 9:46
    ancak yeteri kadar büyük bir veri seti
    oluşturulabilir
  • 9:46 - 9:49
    ve geniş kullanıma açık hale
    getirilebilirse başarılı olur.
  • 9:51 - 9:54
    Eğer nefes analizi vadettiklerini
    yerine getirirse,
  • 9:55 - 9:57
    bu teknoloji bizlere
  • 9:57 - 10:00
    sağlık sistemimizi dönüştürmemize
  • 10:00 - 10:04
    -- tedavinin, hastalık
    semptomlarıyla başladığı
  • 10:04 - 10:07
    reaktif bir sistemden,
  • 10:07 - 10:09
    hastalığın semptomlar başlamadan çok önce,
  • 10:09 - 10:12
    tespiti, teşhisi ve tedavisinin
    yapılabildiği
  • 10:12 - 10:14
    proaktif bir sisteme
  • 10:14 - 10:16
    dönüştürmemize imkan sağlayacaktır.
  • 10:18 - 10:21
    Bu beni son konuma getiriyor ve
    bu temel bir konu.
  • 10:22 - 10:24
    Hastalık dediğimiz tam olarak nedir?
  • 10:25 - 10:29
    Nefes analizinin tam açıkladığım gibi
    ticarileştirildiğini düşünün
  • 10:29 - 10:31
    ve erken teşhisin
    bir rutin haline geldiğini.
  • 10:32 - 10:35
    Süregiden sorun,
  • 10:35 - 10:38
    birçok tarama faaliyetinin karşı
    karşıya kaldığı bir sorun,
  • 10:38 - 10:40
    çünkü, birçok hastalık için,
  • 10:40 - 10:43
    hastalığın herhangi bir semptom
    gösterip göstermeyeceğini
  • 10:43 - 10:46
    veya birinin hayatını
    tehlikeye atıp atmayacağını
  • 10:46 - 10:49
    yeterli kesinlikle tahmin
    edebilmek genellikle imkansızdır.
  • 10:49 - 10:52
    Buna "fazla tanı konması" deniyor
  • 10:52 - 10:53
    ve bir ikileme yol açıyor.
  • 10:54 - 10:56
    Eğer bir hastalık tanımlanmışsa
  • 10:56 - 10:58
    onu tedavi etmeme kararı verebilirsiniz
  • 10:58 - 11:02
    çünkü bu hastalığın sizde herhangi bir
    sıkıntı yaratmama ihtimali vardır.
  • 11:03 - 11:04
    Ama ölümcül bir hastalığınızın
  • 11:04 - 11:08
    olduğunu bilmek
    sizde nasıl bir sıkıntı yaratır?
  • 11:08 - 11:11
    Bu hastalığın teşhis edilmesinden
  • 11:11 - 11:12
    pişman olmaz mısınız?
  • 11:13 - 11:17
    İkinci seçeneğiniz;
    iyileşme ümidiyle
  • 11:17 - 11:19
    erken tedaviye başlamaktır.
  • 11:19 - 11:22
    Ama bu genellikle
    yan etkisiz olmaz.
  • 11:26 - 11:28
    Kesin olmak gerekirse:
  • 11:28 - 11:30
    esas büyük problem
    fazla tanı konması değil,
  • 11:30 - 11:32
    aşırı tedavidir,
  • 11:32 - 11:35
    çünkü her hastalık sırf tedavisi var diye
  • 11:35 - 11:37
    anında tedavi edilmek zorunda değildir.
  • 11:39 - 11:42
    Rutin taramaların artan popülaritesi
  • 11:42 - 11:44
    şu soruyu uyandırır:
  • 11:45 - 11:49
    Tedaviyi mantıklı hale getiren
    hastalığa ne denir
  • 11:49 - 11:54
    ve endişelenmeyi gerektirmeyen
    anormallik nedir?
  • 11:55 - 12:00
    Umutlarım, nefes analizi
    kullanan rutin taramaların
  • 12:00 - 12:03
    artık bir noktada erken safhada
  • 12:03 - 12:08
    tedavi olmalı ya da olmamalı mıyız
    ya da ne zaman olmalıyız
  • 12:08 - 12:10
    ikilemi kırabilmemiz için
  • 12:10 - 12:13
    yeterli veri ve içgörü
    sağlayabilmesinden yanadır.
  • 12:15 - 12:20
    Verdiğimiz nefes ve içerisindeki
    uçucu organik bileşenler
  • 12:20 - 12:24
    fizyolojik durumumuz hakkında
    çok büyük miktarda bilgi taşıyor.
  • 12:25 - 12:29
    Bugün bildiklerimizle, sadece
    yüzeyi kaşıdık.
  • 12:30 - 12:34
    Daha çok veri ve toplumun cinsiyet,
    yaş, köken ve hayat tarzını içeren,
  • 12:34 - 12:39
    nefes profillerini topladıkça
  • 12:39 - 12:41
    nefes analizinin gücü artacaktır.
  • 12:42 - 12:48
    Önünde sonunda, nefes analizi
    sadece belirli hastalıkları
  • 12:48 - 12:52
    proaktif şekilde belirlemek için değil
    aynı zamanda onları tahmin edip
  • 12:52 - 12:56
    ve -sonuç olarak- önleyecek
    güçlü bir araç olacaktır.
  • 12:57 - 13:01
    Bu, benim gibi yarı-zamanlı olmayan
    hastalık hastaları için bile
  • 13:01 - 13:04
    nefes analizinin sağlayabileceği
  • 13:04 - 13:06
    fırsatlar ve zorlukları kucaklamak için
  • 13:06 - 13:10
    yeterli bir motivasyon olmalıdır.
  • 13:11 - 13:12
    Teşekkürler.
  • 13:12 - 13:16
    (Alkış)
Title:
Nefesiniz, sağlığınız hakkında neleri ortaya çıkarabilir
Speaker:
Julian Burschka
Description:

Bir hastalığı durdurmanın, semptomlar ortaya çıkmadan belirleyip tedavi etmekten daha iyi bir yolu yoktur. Radyografi, MRG ve kan testleri gibi tıbbi tarama tekniklerin bütün amacı budur. Ama tıbbi analiz için gözden kaçmış bir araç var: nefesimiz. Teknoloji uzmanı Julian Burschka nefes analizi bilimindeki son gelişmeleri -soluduğun nefesteki uçucu organik bileşenlerin taraması- ve bunun hastalığı tespit ve tahmin etmek ve en sonunda önlemek için güçlü bir araç olarak nasıl kullanılabileceğini paylaşıyor.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
13:29

Turkish subtitles

Revisions