< Return to Video

Sự kỳ diệu của phát quang sinh học - Leslie Kenna

  • 0:14 - 0:16
    Hãy tưởng tượng một nơi thật tối
  • 0:16 - 0:19
    tối đến mức bạn chẳng thể nhìn thấy
    mũi của mình.
  • 0:19 - 0:21
    Nhắm hay mở mắt
    cũng chẳng khác gì nhau
  • 0:21 - 0:24
    bởi vì mặt trời chưa từng chiếu đến đó.
  • 0:24 - 0:26
    Ngẩng đầu lên, bạn thấy một ánh đèn.
  • 0:26 - 0:28
    Tiến gần để xem,
  • 0:28 - 0:30
    một ánh đèn xanh vờn quanh bạn.
  • 0:30 - 0:33
    Bạn nghĩ: “Mình có thể ngắm nhìn nó mãi."
    nhưng không,
  • 0:33 - 0:38
    vì con cá mặt quỷ đã há to miệng,
    nuốt chửng bạn.
  • 0:38 - 0:41
    Bạn chỉ là một trong các sinh vật
    dưới đáy biển
  • 0:41 - 0:46
    đã nhận ra quá trễ
    sức mạnh của phát quang sinh học.
  • 0:46 - 0:48
    Phát quang sinh học là khả năng
  • 0:48 - 0:51
    tự phát sáng ở một số sinh vật.
  • 0:51 - 0:53
    Cơ thể con người có thể tạo ra
  • 0:53 - 0:56
    ráy tai và móng chân,
  • 0:56 - 0:57
    nhưng những sinh vật này có thể
  • 0:57 - 1:00
    biến bộ phận cơ thể
    thành những que phát sáng,
  • 1:00 - 1:02
    như thể tự nhiên tạo ra chúng
    để sẵn sàng tiệc tùng vậy.
  • 1:02 - 1:05
    Tại sao ư?
    Bằng cách này hay cách khác,
  • 1:05 - 1:09
    phát quang sinh học giúp sinh vật
    gia tăng khả năng sinh tồn .
  • 1:09 - 1:10
    Lấy đom đóm làm ví dụ.
  • 1:10 - 1:12
    Khả năng tỏa ánh sáng xanh
  • 1:12 - 1:14
    giúp chúng thu hút bạn tình
    vào đêm hè ấm áp,
  • 1:14 - 1:17
    nhưng chúng chỉ là một trong số
    các sinh vật có thể phát sáng.
  • 1:17 - 1:20
    Sâu tàu lửa,
    tên khoa học là Phrixothrix hirtus,
  • 1:20 - 1:22
    có thể phát sáng hai màu:
  • 1:22 - 1:23
    đỏ và xanh.
  • 1:23 - 1:27
    Liệu bạn có dám ăn
    một thứ nhìn như đường băng không?
  • 1:27 - 1:29
    Những con thú săn tỉnh táo khác
    cũng nghĩ vậy.
  • 1:29 - 1:32
    Những ánh đèn chớp tắt này
    giúp sâu tàu lửa an toàn.
  • 1:32 - 1:34
    Tiếp theo là loài tôm biển sâu,
  • 1:34 - 1:35
    Acantherphyra purpurea.
  • 1:35 - 1:37
    Khi cảm thấy bị đe dọa,
  • 1:37 - 1:40
    chúng sẽ phun ra
    một đám dịch phát sáng.
  • 1:40 - 1:43
    Ai mà không bỏ chạy
    sau khi bị kẻ khác nôn lên người cơ chứ?
  • 1:43 - 1:48
    Hơn nữa, chất dịch đó sẽ thu hút
    các thú săn mồi lớn hơn
  • 1:48 - 1:51
    Vậy, nếu không có
    khả năng phát sáng thì sao?
  • 1:51 - 1:52
    Không sao cả!
  • 1:52 - 1:56
    Có những cách khác để sinh vật
    tận dụng phát quang sinh học
  • 1:56 - 1:59
    kể cả khi chúng không được sinh ra
    cùng với khả năng này.
  • 1:59 - 2:00
    Quay lại với trường hợp cá mặt quỷ
  • 2:00 - 2:02
    trước khi nuốt chửng bạn.
  • 2:02 - 2:05
    Mồi câu phát sáng trên đỉnh đầu nó
  • 2:05 - 2:07
    được phát ra từ một túi da
    có tên là “esca”.
  • 2:07 - 2:10
    Túi esca chứa vi khuẩn
    phát quang sinh học.
  • 2:10 - 2:12
    Vì không thể tự phát sáng,
  • 2:12 - 2:16
    nên cá mặt quỷ tự trang bị
    một túi vi khuẩn phát quang.
  • 2:16 - 2:18
    Còn nhớ đom đóm chứ?
  • 2:18 - 2:20
    Đom đóm thật sự
    có khả năng tự phát sáng.
  • 2:20 - 2:23
    Bên trong bụng đom đóm
    có hai chất hóa học,
  • 2:23 - 2:25
    luciferin và luciferase.
  • 2:25 - 2:29
    Khi hai chất này kết hợp với nhau
    trong điều kiện có ôxi
  • 2:29 - 2:31
    cùng với nhiên liệu của tế bào,
    được gọi là ATP,
  • 2:31 - 2:35
    phản ứng hóa học này sẽ giải phóng
    năng lượng dưới dạng ánh sáng.
  • 2:35 - 2:39
    Một khi tìm ra cách mà đom đóm
    tạo luciferase và luciferin,
  • 2:39 - 2:42
    các nhà khoa học
    đã sử dụng công nghệ di truyền
  • 2:42 - 2:43
    để tạo phản ứng
    sản sinh ánh sáng
  • 2:43 - 2:46
    ở cả những sinh vật không thể phát sáng.
  • 2:46 - 2:50
    Ví dụ, họ đã cấy ghép gen,
    hay chỉ dẫn để một tế bào
  • 2:50 - 2:54
    tạo ra luciferase và luciferin
    của đom đóm, vào cây thuốc lá.
  • 2:54 - 2:58
    Sau khi cấy ghép thành công,
    cây thuốc lá làm theo chỉ dẫn
  • 2:58 - 3:01
    và phát sáng như cây thông Giáng sinh.
  • 3:01 - 3:03
    Vẻ đẹp của phát quang sinh học,
  • 3:03 - 3:06
    khác với ánh nắng mặt trời
    hay ánh đèn dây tóc,
  • 3:06 - 3:07
    là nó không tỏa nhiệt.
  • 3:07 - 3:11
    Nó xảy ra trong một khoảng nhiệt độ
    mà sinh vật sẽ không bị thiêu cháy.
  • 3:11 - 3:13
    Và khác với các que phát sáng
  • 3:13 - 3:16
    tắt ngúm sau khi dùng hết
    những chất hóa học bên trong,
  • 3:16 - 3:19
    ánh sáng sinh học sử dụng
    nguồn năng lượng có thể bổ sung.
  • 3:19 - 3:21
    Đó là lý do vì sao các kỹ sư
  • 3:21 - 3:24
    đang tiến hành phát triển
    cây phát quang sinh học.
  • 3:24 - 3:26
    Thử nghĩ xem, trồng dọc đường cao tốc,
  • 3:26 - 3:29
    những cây này có thể thắp sáng đường
    chỉ bằng khí ôxi
  • 3:29 - 3:32
    và những nguồn tài nguyên sạch khác,
    miễn phí và có sẵn.
  • 3:32 - 3:35
    Thử nghĩ về lợi thế sinh tồn mà xem!
  • 3:35 - 3:37
    Điều này có thể giúp
    hành tinh của ta tồn tại lâu hơn.
  • 3:37 - 3:42
    Bạn có nghĩ ra cách nào khác
    để tận dụng ánh sáng sinh học không?
  • 3:42 - 3:47
    Ngoài que phát sáng khi tiệc tùng
    giúp tìm bạn tình,
  • 3:47 - 3:50
    liệu ánh sáng sinh học
    còn làm được gì khác giúp bạn sinh tồn?
  • 3:50 - 3:54
    Suy nghĩ theo hướng này,
    bạn đã bắt đầu hiểu được vấn đề rồi đấy.
Title:
Sự kỳ diệu của phát quang sinh học - Leslie Kenna
Speaker:
Leslie Kenna
Description:

Xem toàn bộ bài học tại: http://ed.ted.com/lessons/the-brilliance-of-bioluminescence-leslie-kenna

Một vài sinh vật may mắn được thiên nhiên ban tặng ánh sáng sinh học, hay còn gọi là khả năng phát sáng. Đom đóm, cá mặt quỷ, và một vài loài sinh vật khác sử dụng khả năng này với nhiều mục đích, bao gồm sinh tồn, săn bắt, và tìm bạn tình. Leslie Kenna nghiên cứu về loại ánh sáng kì diệu này - và làm thế nào để tái tạo ra nó.

Bài giảng của Leslie Kenna, minh họa bởi Cinematic Sweden.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.