The water cycle | Ecology | Khan Academy

Hamımıza tanış olan

su dövranını bir az nəzərdən keçirək.

Hər birimiz və həyatımızın hər anı su

dövriyyəsinin hissəsidir.

Biz bunu tam dəyərləndirə bilmirik.

Dövriyyə haqqında danışaq.

Buxarlanma ilə başlayaq.

Burada okeanın səthindən, çaydan

və ya göldən başlaya bilərik

Hər an həmin səthdən

su buxarlanacaq.

Maye halında olan su molekulları

qaz vəziyyətinə keçmək üçün

kifayət qədər enerjiyə malikdirlər.

Qaz halında olan su, su buxarı adlandırılır

Su buxarlanır.

Su buxarı günəş səbəbi ilə səthdə

qızdırılan hava ilə yüksələcək və

sonra yüksəldikcə və

ümumi temperatur soyuduğu üçün su buxarı

kiçik damcılara kondensasiya ediləcək.

Kiçik hava hissəcikləri gözünüzlə görə

görəbilməyəcəyiniz kiçik toz hissəcikləri

ətrafında sıxlaşır, buludları əmələ gəlir.

Deməli, bu kiçik damcılar yenidən maye

halına qayıdır, onlar su molekulları deyil

bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqə qura bilir,

onlar əmələ gəlmək üçün bu kiçik,

mikroskopik hissələrin ətrafında sıxlaşır

Kifayət qədər soyuq olsa, buz

kristalları əmələ gələr və bulud yaradar.

Biz buradan görürük ki, nəqliyyatdan

danışılır, çölə baxsanız,bulud görsəniz

o buludlar küləklə hərəkət edir.

Beləliklə, onlar bütün bu damcıları

ümumi küləklə hərəkət etdirə bilirlər.

Damcılar kifayət qədər

ağırlaşdıqda, çökəcəklər.

İndi onlar başladığımız yerə çökə bilər,

orada okeana qayıda bilərdilər.

Bundan əlavə bir dağa çıxa bilərsiniz və

əgər hava kifayət qədər soyuqdursa,

və sizə uyğun şərait varsa,

bu yağıntı

qar ola bilər.

Amma daha sonra buz istiləşə bilər və ya

istiləşməyə bilər, amma isinsə,

o zaman əriyəcək və

qar əriməsi baş verəcək.

Orada gördüyünüz budur

Yağış bir əraziyə yağırsa, deyə bilərik ki

qar yağacaq qədər soyuq deyil və

indi biz yağışdan danışırıq.

Bu suyun çox hissəsi

əslində torpağa süzülür.

Beləliklə, çoxu aşağı düşür.

Ətrafa baxırıq və çaylar, göllər görürük

və deyirik ki, orada çoxlu su var.

Ancaq məlum oldu ki, yerin içində və

açıq şəkildə okeanda daha çox su var.

Bu barədə bir azdan danışacağıq.

Deməli, bu yeraltı su qatlarında

əmələ gələn suyun

bir hissəsi də göllərə axır və

bu göllər adətən elə bir vəziyyətdə

olur ki, yer ya artıq su ilə doymuşdur,ya

da düzgün formada daşlar var, ona görə də

burada suyu saxlaya bilər, bənzər

şəkildə çaylar da axar su ilə əmələ gəlir,

bu qar əriməsi çayları əmələ gətirə bilir.

Ümumiyyətlə, evinizin yaxınlığında bir

dərə və ya çay görürsünüzsə, xüsusən də

yağış yağanda o, dolursa, bu, qrunt

suyunun artıq doyduğunu, əşyaların çaya

axdığının göstəricisidir.

Beləliklə, bu su dövrüdür.

Əvvəlcə buxarlanma var, o, buludlara

çevrilir, sonda çöküntülər yağdırır və

o, dövrə vurur, davam edir.

İndi əlbəttə ki, başqa amillər da var.

Məsələn buna bitkilər aiddir.

Bitkilər, kökləri

torpaqdan suyu götürəcəklər.

O sudan qida maddələrini torpaqdan

yarpaqlara daşımaq üçün istifadə edəcək.

O, videolarda araşdırdığımız fotosintezin

bir hissəsi kimi suyu istifadə

edir və bu suyun

çox hissəsi xaric olur.

Beləliklə, bu, yarpaqlarının suyu

buxarlandırması, yəni transpirasiyadır.

Sublimasiya sözünü görə bilərsiniz.

Bu, suyun bərk formasından, buzdan, suyun

qaz formasına və ya su buxarına gedir.

Bu, soyuq və quru olan

vəziyyətlərdə baş verəcəkdir.

Ümumiyyətlə, aşağı təzyiq var.

Beləliklə, maye vəziyyətə keçmək əvəzinə,

dərhal su molekulları su buxarı

kimi çıxmağa başlayır.

Təbii ki, biz bunun bir hissəsiyik.

Necə bunun hissəsiyik?

Bu şirin suyun bir hissəsini içəcəyik,

bədənimiz əslində sudan ibarətdir.

Bədənimizin 70%-i sudan ibarətdir.

Bilirik ki, su bütün

bunların baş verməsi üçün əsas mühitdir.

O sudan istifadə edirik,sonra o suyu

bədənimizdən çıxaracağıq və sonra bu su

dövranının bir hissəsi olaraq davam edir.

Şirin sudan asılı olan bir orqanizm kimi

mənim həqiqətən maraqlı hesab etdiyim

bir şey odurki , insanlar

şirin su deyəndə duzlu sudan

fərqli olaraq duzsuz sudan danışır.

Deməli, bizim göldə

və ya çayda şirin suya

həqiqətən ehtiyacımız var.

Əslində məlum olur ki, dünyadakı

ümumi suyun çox az hissəsi şirin sudur.

Beləliklə,sizə bu cədvəli burada göstərim.

Mən bunu bilirdim, amma şirin suyun nə

qədər az olduğunu tam başa düşmürdüm.

Beləliklə, planetimizdəki suyun 97,5% -i

duzlu sudur və çox hissəsi okeanlarımızdadır.

Yalnız 1-2 % şirin sudur.

Hətta bu 1-2 % şirin suyun çox az

hissəsi ənənəvi olaraq şirin su,göllər və

çaylarla əlaqələndirdiyimiz şeydir.

Təmiz su haqqında deyəcəyim odur ki,

göl və çaylardakı su , potensial

olaraq içə biləcəyimiz şeylərdir.

Lakin bunun çoxu əslində buzlaqlarda və

daimi qar örtüyündədir.

Buz, qar, sadəcə ərimir.

Və bu şeylər ərisəydi, nə baş

verəcəyini düşünməyə vadar edir.

Sonra qrunt suları mövcuddur ki,

bizim ona çıxışımız var.

İnsanlar quyu qazırlar və biz danışırıq ki

qrunt sularına torpağın nəmliyi, bataqlıq

suyu və daimi donmuş torpaq daxildir.

Suyun çox az hissəsi göldə və çaydadır,

mən şəxsən buna heyran oluram.

Cədvəli görməzdən əvvəl mənə aydın deyildi

Maraqlı olan başqa bir şey budur ki, su

molekulları dövranın müxtəlif hissələrində

orta hesabla nə qədər müddət qala bilər.

Bir su molekulunun okeanda çox uzun müddət

qala biləcəyini təsəvvür edə bilərsiniz,

okean cərəyanlarından,temperaturdan və

bütün bunlardan asılı olaraq

hərəkət etdiyini bilirsiniz,

ancaq təsəvvür edə bilərsiniz, o okeanda

maye halında qala bilər.

Bəlkə buludda daha qısa vaxt sərf edir.

İnsanlar həqiqətən də bunu öyrəniblər,

mənim üçün maraqlıdır.

Onların məlumatları necə əldə etdiklərini

anlamaq mənə maraqlı olardı.

Bu,su molekullarının orta qalma müddətidir

Su buzlaqlarda çox uzun

müddət qala bilər, biz bunun 10000 ilə

qədər ola biləcəyini danışırıq və bunların

hamısı təxmini rəqəmlərdir.

Qrunt suyunun təcrid olunmasından asılı

olaraq, iki həftədən 10.000 ilə qədər

hər yerdə yeraltı su kimi qala bilər.

O, okeanlarda və dənizlərdə

4000 il duzlu su kimi ola bilər

və biz bunların hamısına baxa

bilərik, canlı

orqanizmlərin daxilində, orta hesabla,

bir su molekulu təxminən

bir həftə davam edəcək.

Bu orta göstəricilərdir.

Hər su molekulunun atmosferdə

yarım həftə qala bilər,

Bütün bunları düşünmək olduqca maraqlı şeydir,bu,

bütün suyun harada olduğunu,bunların

hamısının su dövrü ilə necə

işlədiyini daha çox anlamağa imkan verir.