आनंद शंकर जयंत चा नृत्याद्वारे कर्क रोगाशी लढा.

प्रसिध्ध भारतीय शास्त्रीय नर्तिका आनंद शंकर जयंत हिला कर्क रोग झाल्याचे निदान २००८ साली झाले . तिच्या आत्मकथनात ती सांगते कि तिने नृत्याच्या माध्यमातून रोगाशी कसा सामना केला आणि ज्यातून तिला बळ मिळाले त्या नृत्याचा आविष्कार .

संगीत

संस्कृत

हे आहे मातृदेवतेचे स्तवन,

जे भारतात बहुतेक बाल वयात शिकतात.

मी चार वर्षाची असताना शिकले

आईच्या मांडीवर बसून.

त्या वर्षी तिने मला नृत्याशी ओळख करून दिली .

आणि मग सुरु झाला

माझ्या शास्त्रीय संगीताचा प्रवास.

त्यानंतर आता चार दशके झाली

मी नृत्यातील उत्तम शिक्षण घेतले,

सर्व जगभर नृत्याचे कार्यक्रम केले,

लहानांना आणि वृद्धांना एकसारखे शिकवले,

नवनिर्मिती केली, (प्रसार कार्यात) सहभागी झाले,

नृत्य दिग्दर्शन केले.

आणि एक मूल्यवान वस्त्र विणले

कलाकौशल्याचे, (मिळवलेल्या) उपलाब्ध्यांचे आणि बक्षिसांचे.

कर्तृत्वाचे शिखर गाठले २००७ साली,

जेह्वा या देशातील सर्वोत्तम चवथा नागरी

सन्मान मिळाला —पद्मश्री,

.माझ्या कलाक्षेत्रातील योगदानाबद्दल.

टाळ्या

पण माझी बिलकुल तयारी नव्हती

जे मला ऐकावे लागले

एक जुलै २००८ या दिवशी त्याची

’‘कार्सिनोमा" हा शब्द मी ऐकला.

होय , स्तनांचा कर्करोग.

मी अवाक होवून डॉक्टरच्या ऑफिस मध्ये बसले असताना,

मी दुसरे शब्द ऐकले,

‘कॅन्सर ’ , ‘स्टेज ’, ‘ग्रेड'.

तोपर्यंत कॅन्सर ही कुंडलीतली

माझ्या एका मित्राची रास होती,

स्टेज म्हणजे माझा रंगमंच होता,

आणि ग्रेड म्हणजे मला शाळेत मिळालेली श्रेणी होती.

त्या दिवशी, मला कळले

माझ्याजवळ एक नको असलेला, आगंतुक होता,

आयुष्यातील नवा जोडीदार.

एक नर्तिका असल्याने,

मला नउ रस किंवा नवरस माहीत होते:

राग , शौर्य,

घृणा , हास्य

आणि भय .

मला वाटत असे कि मला भय माहित आहे

त्या दिवशी, मला भय काय आहे ते कळले.

त्या सगळ्याच्या उग्र स्वरूपाने ग्रासले

आणि संपूर्ण ताबा गमावल्याचे जाणवले.

मी खूप अश्रू ढाळले

आणि प्रिय नवऱ्याला जयंतला विचारले.

मी म्हणाले, "ही (माझ्या) वाटचालीची अखेर आहे का?

हा माझ्या नृत्यकलेचा शेवट आहे का?"

खंबीर आणि विश्वासयुक्त असा तो,

म्हणाला “ नाही, हा तर केवळ एक खंड आहे,

उपचार चालू असतानाचा मधला एक खंड,

आणि तुला जे उत्तम करायचे आहे ते तू परत करू लागशील."

तेंव्हा मला उमगले

कि माझा जीवनावर पूर्ण ताबा आहे वाटत होते तरी,

माझा फक्त तीन गोष्टीवर ताबा आहे:

माझे विचार , माझे मन ---

या विचारांनी निर्माण केलेल्या प्रतिमा (धारणा) ---

आणि त्यातून झालेली कृति.

तर इथे मी लोळण घेत होते

भावनेच्या कल्लोळात

आणि दुखात आणि विमनस्क मनस्थितीत,

परिस्थितीच्या प्रचंड विळख्यात,

जिथे स्वास्थ्य, आरोग्य आणि समाधान मिळेल तिथे जाण्याची वाट बघत होते.

मला इथून जायचे होते

जिथे मला जावेसे वाटत होते,

त्यासाठी मला काहीतरी हवे होते.

मला असे काहीतरी हवे होते जे मला या सर्वातून बाहेर काढेल.

म्हणून मी माझे अश्रू पुसले,

आणि सर्व जगाला जाहीरपणे सांगितले ....

मी म्हणाले ”कर्करोग हे माझ्या आयुष्यातील फक्त एक पान आहे,

आणि मी ह्या पानाचा माझ्या उरलेल्या जीवनावर प्रभाव पडू देणार नाही."

मी असेही जगाला सांगितले

कि मी त्यावर मात करेन,

पण कर्करोगाला माझ्यावर वरचढ होवू देणार नाही.

पण मला इथून निघून

मला जिथे पोहोचायचे होते,

त्यासाठी मला काही तरी हवे होते.

मला हवा होता एक धीर देणारा, एक प्रतिरूप,

एक आधार

ही प्रक्रिया धीराने पुढे नेण्यासाठी,

ज्यामुळे मी तिथून पुढे जाऊ शकेन.

आणि मला समजले कि माझ्या नृत्यात,

माझ्या नृत्यात, माझी शक्ती , माझी उर्जा , माझी उत्कट आवड,

माझा जगण्याचा श्वास आहे .

पण ते सोपे नव्हते .

विश्वास ठेवा, ते नक्कीच सोपे नव्हते.

तुम्ही आनंदी कसे राहू शकता

जेंव्हा तुम्ही सौन्दर्याकडून

तीन दिवसात केशरहित होता ?

तुम्ही निराश व्हायला नको का

जेव्हा, शरीर केमोथेरपीच्या उपचाराने उध्वस्त झाले,

केवळ एक जिना चढणे शिक्षा वाटले,

ते सुद्धा माझ्यासारखीला, जी तीन तास (सतत) नृत्य करू शकत होती?

तुम्ही आधीन कसे नाही होणार

निराशा व दुर्दशा यामुळे ?

मी काय तर मुटकुळे करून बसायचे आणि मुसमुसायचे.

पण मी स्वताला सांगात राहिले कि रडणे आणि भीती

हे पर्याय आपल्याला उपलब्ध नाहीत .

म्हणून मी रोज फरफटत माझ्या नृत्य शाळेत जायची

शरीर , मन आणि आत्मा घेवून माझ्या नृत्यशाळेत,

आणि शिकायची जे पूर्वी मी शिकले होते

चार वर्षाची असताना, ते सगळे परत,

सराव केला , उजळणी केली, पुन्हा जोडणी केली

हे तीव्र वेदना देणारे होते, पण मी ते केले.

अवघड .

मी लक्ष केंद्रित केले माझ्या मुद्रांवर,

नृत्यातील प्रतिमांवर,

त्यातील काव्यावर आणि रूपकावर

आणि नृत्यातीलच तत्वज्ञानावर.

आणि हळू हळू, मी बाहेर पडले

त्या दुखी मनस्थितीतून.

पण मला आणखी काही (तरी) वेगळे हवे होते.

मला काहीतरी हवे होते तो पुढचा टप्पा गाठण्यासाठी

आणि मला ते मिळाले त्या रूपकातून

जे मला शिकवले होते, माझ्या आईने, मी चार वर्षाची असताना

ते रूपक होते महिषासुर मर्दिनी,

दुर्गेचे .

दुर्गा , देवांची जननी, एक निर्भय (देवी),

सर्व हिंदू देवतांनी निर्माण केलेली.

दुर्गा, तेजस्वी, सजलेली, सुंदर,

तिचे १८ हात

युद्धास सज्ज,

जशी ती तिच्या सिंहावर आरूढ झाली

युद्धभूमीवर महिषासुराचा वध करण्यासाठी.

दुर्गा, जे संक्षिप्त (रूप आहे)

सर्जनशील स्त्रीउर्जेचे,

किंवा (स्त्री)शक्तीचे.

दुर्गा, जी एक निर्भय (आहे).

मी अशा त्या दुर्गेचे रूप साकारले

आणि तिचे प्रत्येक गुणविशेष , प्रत्येक बारकावे,

माझ्या स्वतःत अंगिकारले.

तिच्या पौराणिक प्रतिमांनी ताकदवान झाले

आणि माझ्या प्रशिक्षणाच्या उत्कटतेने,

मी प्रकाश किरणांसारखे तीक्ष्ण (लक्ष) माझ्या नृत्यात केंद्रित केले.

प्रकाश किरणांसारखे तीक्ष्ण लक्ष केंद्रित केले, इतक्या मर्यादेपर्यंत कि

मी शस्त्रक्रियेनंतर काही आठवड्यातच नाचले.

केमो आणि रेडियेशनचे चक्र चालू असताना मी नाचले,

माझ्या कर्करोगावरील वैद्यांना बऱ्यापैकी निराश करीत.

मी नाचले, केमो आणि रेडियेशनच्या (दोन) आवर्तनादरम्यान

आणि त्यांच्यामागे भुणभुण लावली ते जुळवण्यासाठी

माझ्या नृत्य प्रयोगाच्या वेळापत्रकात .

काय केले होते मी

मी कर्करोगाच्या छायेतून बाहेर पडले

आणि माझ्या नृत्यामध्ये सूर मिळवला.

होय . कर्करोग हे माझ्या जीवनातील फक्त एक पान होते.

माझी कथा

ही कथा आहे प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करणारी,

अडथळे आणि आव्हाने

जे (प्रसंग) जीवन तुमच्यावर उधळतात.

माझी कथा आहे विचारांच्या शक्तीची.

माझी कथा आहे निवडीच्या शक्तीची.

ती आहे लक्ष केंद्रित करण्याऱ्या शक्तीची.

ती (अशी) शक्ती आहे (जी) आपल्याला

अश्या (गोष्टी) कडे लक्ष केंद्रित करवते, जी तुम्हाला सजीव करते,

इतकी हेलावते,

कि कर्करोगासारखे देखील काहीही नगण्य वाटते.

माझी कथा आहे रूपकाच्या शक्तीची.

ती आहे एका प्रतिमेच्या शक्तीची.

माझी कथा आहे दुर्गेची,

दुर्गा, एक निर्भय.

तिला सिंहनंदिनी असेही म्हणतात,

जी सिंहावर आरूढ झाली होती,

जशी मी आरूढ होते,

मी जशी आरूढ होते - माझ्या अंतर्बलावर,

माझ्या स्वत:मधील प्रतिकारशक्तीवर,

मी शस्त्रधारी आहे जशी औषधांमुळे शक्य झाली असती

आणि सततच्या उपचारांनी (शक्य झाली असती),

मी जेव्हा कर्करोगाच्या रणांगणावर स्वार होते,

माझ्या अनियंत्रित पेशींना शिस्त लावते,

माझी ओळख कर्करोगातून वाचलेली अशी होण्यापेक्षा,

कर्करोग जिंकलेली अशी व्हावी असे वाटते.

मी आता तुमच्यापुढे त्या कामातील एक तुकडा सादर करते

"सिंहनंदिनी."

(टाळ्या )

संगीत

(टाळ्या )