< Return to Video

Beyniniz yeni sinir hücreleri üretebilir. Nasıl olduğunu öğrenin!

  • 0:02 - 0:06
    Yetişkinler olarak, bizler, beynimizde
    yeni sinir hücreleri üretebilir miyiz?
  • 0:07 - 0:10
    Bu soruyla ilgili olarak hâlâ
    bazı karışıklıklar var,
  • 0:10 - 0:13
    çünkü oldukça yeni bir araştırma alanı.
  • 0:14 - 0:17
    Örnek olarak, meslektaşlarımdan
    biri olan Robert ile konuşuyordum,
  • 0:17 - 0:18
    kendisi bir kanserbilimci,
  • 0:18 - 0:20
    bana şöyle dedi:
  • 0:20 - 0:22
    "Sandrine, dediğin çok şaşırtıcı.
  • 0:22 - 0:26
    Kanserleri tedavi edilen
    hastalarımdan kimileri
  • 0:26 - 0:29
    hâlâ bunalım belirtileri gösteriyor."
  • 0:30 - 0:31
    Ona şu yanıtı verdim:
  • 0:31 - 0:33
    "Benim görüşüme göre,
    dediğinde bir gariplik yok.
  • 0:33 - 0:38
    Hastalarına kanser hücrelerinin
    çoğalmasını durdurması için verdiğin ilaç,
  • 0:38 - 0:43
    beyinlerinde yeni sinir hücrelerinin
    oluşumunu da durduruyor.
  • 0:44 - 0:47
    Sonra Robert bana deliymişim
    gibi baktı ve dedi ki:
  • 0:47 - 0:49
    "Ama Sandrine, bunlar yetişkin hastalar --
  • 0:49 - 0:51
    yetişkinler yeni
    sinir hücreleri üretemez."
  • 0:53 - 0:56
    Onu çok şaşırtarak,
    "Şey, aslında üretebiliyoruz." dedim.
  • 0:57 - 1:02
    Bu olguya biz "sinir hücresi üremesi"
    (neurogenesis) diyoruz.
  • 1:02 - 1:03
    [Sinir hücresi üremesi]
  • 1:03 - 1:07
    Robert bir sinirbilimci değil
  • 1:07 - 1:12
    ve tıp okurken ona bizim şimdi
    bildiklerimiz öğretilmedi --
  • 1:12 - 1:15
    yetişkin beyni yeni
    sinir hücreleri üretebilir.
  • 1:17 - 1:22
    Tahmin edeceğiniz üzere,
    Robert iyi bir doktor olarak
  • 1:22 - 1:23
    konuyu biraz daha iyi anlamak için
  • 1:23 - 1:26
    laboratuvarıma gelmek istedi.
  • 1:27 - 1:29
    Onu yanıma alarak
  • 1:29 - 1:32
    konu sinir hücresi üremesi olunca,
    beynin en heyecan verici
  • 1:32 - 1:34
    bölümlerinden birini --
  • 1:34 - 1:36
    hipokampusu gösterdim.
  • 1:37 - 1:41
    Beynin merkezindeki
    boz renkli yapı hipokampustur.
  • 1:42 - 1:44
    Ve uzun süredir biliyoruz ki
  • 1:44 - 1:49
    bu bölge; öğrenme, bellek, ruhsal durum
    ve duygular için önemli bir bölge.
  • 1:49 - 1:52
    Ancak, yeni öğrendiğimize göre
  • 1:52 - 1:57
    bu bölge yetişkin beyninin
    eşsiz bölgelerinden birisi,
  • 1:57 - 2:00
    yeni sinir hücreleri burada çoğalıyor.
  • 2:00 - 2:03
    Hipokampusu bölerek
  • 2:03 - 2:04
    yakınlaşırsak
  • 2:04 - 2:07
    burada gördüğünüz mavi şey,
  • 2:07 - 2:11
    yetişkin bir fare beynindeki
    yeni doğmuş bir sinir hücresi.
  • 2:13 - 2:16
    İnsan beyninden bahsedersek --
  • 2:16 - 2:19
    Karolinska Enstitüsü'nden
    meslektaşım Jonas Frisén
  • 2:19 - 2:25
    hipokampusta günde
    700 yeni sinir hücresi ürettiğimizi
  • 2:25 - 2:26
    hesapladı.
  • 2:27 - 2:29
    Fazla olmadığını düşünebilirsiniz,
  • 2:29 - 2:31
    milyarlarca sinir hücremizle kıyaslanınca.
  • 2:32 - 2:35
    Ancak, 50 yaşına geldiğimizde,
  • 2:35 - 2:39
    doğduğumuzda beynimizde bulunan
    bütün sinir hücrelerini, yetişkinliğimizde
  • 2:39 - 2:42
    çoğalan hücrelerle değiştirmiş oluyoruz.
  • 2:43 - 2:48
    Peki bu sinir hücreleri
    niçin önemli ve işlevleri ne?
  • 2:49 - 2:53
    Öncelikle, öğrenme ve bellek
    için önemli olduklarını biliyoruz.
  • 2:53 - 2:55
    Laboratuvar sonuçlarımıza göre,
  • 2:55 - 2:58
    yetişkin beyninin hipokampusta
  • 2:58 - 3:00
    yeni sinir hücresi üretmesini engellersek
  • 3:00 - 3:03
    bazı bellek yeteneklerini de engelliyoruz.
  • 3:04 - 3:11
    Bu durum, özellikle
    mekansal algımız için yeni ve geçerli --
  • 3:11 - 3:13
    şehirde yolumuzu
    bulabilmemiz buna bir örnek.
  • 3:14 - 3:16
    Hâlâ birçok şey öğreniyoruz
  • 3:16 - 3:19
    ve sinir hücreleri yalnızca
    bellek sınırı için değil,
  • 3:19 - 3:22
    bellek niteliği için de önemli.
  • 3:22 - 3:26
    Yeni sinir hücreleri
    belleğimizi geliştirmemize
  • 3:26 - 3:30
    ve benzer anıları ayırt etmemize
    yardımcı oluyor, örneğin:
  • 3:30 - 3:33
    her gün aynı durağa,
  • 3:33 - 3:36
    ama birazcık farklı bir yere
    koyduğunuz bisikletinizi
  • 3:36 - 3:38
    nasıl buluyorsunuz?
  • 3:40 - 3:43
    Meslektaşım Robert'ın
    daha ilgincine giden şey,
  • 3:43 - 3:47
    sinir hücresi üremesi ve bunalım
    üzerine olan araştırmamız.
  • 3:48 - 3:50
    Bir hayvan bunalım örnekçesinde,
  • 3:50 - 3:54
    gördük ki düşük bir
    sinir hücresi üreme seviyemiz var.
  • 3:54 - 3:57
    Bunalım giderici (antidepresan) verirsek
  • 3:57 - 4:00
    yeni sinir hücrelerinin çoğalması artıyor
  • 4:00 - 4:03
    ve bunalımın belirtileri azalıyor,
  • 4:03 - 4:09
    sinir hücresi üremesiyle bunalım
    arasında net bir bağlantı sağlıyor.
  • 4:09 - 4:14
    Ancak dahası, yalnızca
    sinir hücresi üremesini engellerseniz
  • 4:14 - 4:16
    bunalım gidericilerin
    etkisini de engelliyorsunuz.
  • 4:18 - 4:19
    Bu esnada, Robert
  • 4:20 - 4:23
    hastalarının kanser tedavisinden sonra
  • 4:23 - 4:26
    bunalım yaşamalarının nedeninin
  • 4:26 - 4:30
    kanser ilacının sinir hücrelerinin
    çoğalmasını engellemesi olduğunu anladı.
  • 4:30 - 4:34
    Normal işlevlerini gerçekleştirecek
    yeni sinir hücrelerinin çoğalması
  • 4:34 - 4:36
    zaman alıyor.
  • 4:38 - 4:42
    Bu yüzden, ortaklaşa olarak,
    bellek gelişimini ya da ruhsal durumu
  • 4:42 - 4:46
    geliştirmek ya da hatta yaşlanmayla
  • 4:46 - 4:50
    ya da stresle ilintili gerilemesini
    engellemek istiyorsak,
  • 4:50 - 4:53
    sinir hücresi üremesi,
    yönelmemiz gereken hedeftir
  • 4:53 - 4:55
    diyebilecek kadar kanıta sahibiz.
  • 4:56 - 4:58
    Sıradaki sorumuz:
  • 4:58 - 5:00
    sinir hücresi üremesini
    denetleyebilir miyiz?
  • 5:01 - 5:02
    Yanıt evet.
  • 5:03 - 5:05
    Ve şimdi küçük bir sınav yapacağız.
  • 5:06 - 5:09
    Size bir dizi davranış
    ve etkinlik vereceğim
  • 5:09 - 5:14
    ve siz de bana bunların
    sinir hücresi üremesini arttırıp
  • 5:14 - 5:16
    arttırmayacağını söyleyeceksiniz.
  • 5:17 - 5:18
    Hazır mıyız?
  • 5:19 - 5:20
    Pekâlâ, başlayalım.
  • 5:20 - 5:22
    Öğrenmek ne yapar desem?
  • 5:23 - 5:24
    Arttırır mı?
  • 5:24 - 5:25
    Evet.
  • 5:25 - 5:29
    Öğrenmek yeni sinir hücresi
    üremesini arttırıyor.
  • 5:29 - 5:30
    Peki ya stres?
  • 5:31 - 5:36
    Evet, stres hipokampustaki yeni
    sinir hücresi üremesini azaltıyor.
  • 5:36 - 5:38
    Peki ya uyku eksikliği?
  • 5:39 - 5:42
    Aynen öyle, uykusuzluk
    sinir hücresi üremesini azaltıyor.
  • 5:42 - 5:43
    Peki ya sevişmek?
  • 5:44 - 5:46
    Vay be!
  • 5:46 - 5:47
    (Gülüşmeler)
  • 5:47 - 5:51
    Evet, haklısınız, sevişmek
    yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.
  • 5:51 - 5:53
    Ancak, önemli olan dengeli olmak.
  • 5:53 - 5:55
    İpin ucunu kaçırıp --
  • 5:55 - 5:57
    (Gülüşmeler)
  • 5:57 - 6:00
    aşırı sevişmenin uyku
    eksikliğine yol açmasını istemeyiz.
  • 6:00 - 6:02
    (Gülüşmeler)
  • 6:03 - 6:05
    Peki ya yaşlanmak?
  • 6:08 - 6:11
    Sinir hücresi üreme hızı
    yaşlandıkça düşüyor,
  • 6:11 - 6:13
    fakat yine de gerçekleşiyor.
  • 6:14 - 6:16
    Son olarak, koşmak?
  • 6:18 - 6:21
    Görelim kendiniz karar verin.
  • 6:22 - 6:23
    Bu, ilk araştırmalardan birisi,
  • 6:23 - 6:28
    danışmanlarımdan biri olan
    Salk Enstitüsü'nden Rusty Gage yaptı,
  • 6:28 - 6:30
    çevrenin yeni sinir hücresi üremesinde
  • 6:30 - 6:32
    etkisinin olabileceğini gösteriyor.
  • 6:32 - 6:36
    Burada, kafesinde koşu çarkı olmayan
    bir farenin hipokampusundaki
  • 6:36 - 6:39
    bir bölgeyi görüyorsunuz.
  • 6:39 - 6:43
    Gördüğünüz kara noktalar
    aslında yeni çoğalan sinir hücrecikleri.
  • 6:43 - 6:48
    Şimdiyse, kafesinde koşu çarkı olan
    bir farenin hipkampusundaki
  • 6:48 - 6:51
    bir bölgeyi görüyorsunuz.
  • 6:51 - 6:53
    Yeni sinir hücreciklerini
  • 6:53 - 6:55
    belirten kara noktaların
    muazzam artışını görüyorsunuz.
  • 6:57 - 7:01
    Etkin olmak sinir hücresi üremesini
    etkiliyor, ama dahası da var.
  • 7:02 - 7:04
    Yedikleriniz de hipokampustaki
  • 7:04 - 7:07
    yeni sinir hücresi üremesini etkiliyor.
  • 7:07 - 7:10
    Burada örnek bir beslenme listemiz var --
  • 7:10 - 7:14
    yararı dokunan besinleri de içeriyor.
  • 7:14 - 7:17
    Şimdi size birkaçını söyleyeceğim:
  • 7:17 - 7:22
    %20-30 kalori azaltımı
    sinir hücresini üremesini arttırıyor.
  • 7:22 - 7:26
    Aralıklı yemek yemek --
    öğünler arasına zaman boşluğu koymak --
  • 7:26 - 7:28
    sinir hücresi üremesini arttırıyor.
  • 7:28 - 7:29
    Flavonoid tüketimi,
  • 7:29 - 7:32
    bitter çikolata ya da
    yaban mersininde bulunuyor,
  • 7:32 - 7:34
    sinir hücresi üremesini arttırıyor.
  • 7:34 - 7:36
    Omega-3 yağ asitleri,
  • 7:36 - 7:38
    somon gibi yağlı balıklarda bulunur,
  • 7:38 - 7:41
    yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.
  • 7:42 - 7:46
    Tersi olarak, doymuş yağ oranı
    yüksek beslenme biçimi
  • 7:46 - 7:48
    sinir hücresi üremesini
    olumsuz etkiliyor.
  • 7:49 - 7:53
    Etanol -- alkol tüketimi --
    sinir hücresi üremesini azaltıyor.
  • 7:54 - 7:57
    Ancak, umutsuzluğa düşmeyin,
  • 7:57 - 8:00
    Kırmızı şarapta bulunan resveratrolün
  • 8:00 - 8:03
    yeni sinir hücrelerine
    zararsız olduğu bulundu.
  • 8:04 - 8:06
    Bir dahaki akşam yemeği buluşmanızda
  • 8:06 - 8:10
    "sinir hücresi üremesini etkilemeyen"
    bu içkiyi tercih edebilirsiniz.
  • 8:10 - 8:12
    (Gülüşmeler)
  • 8:12 - 8:15
    Son olarak, sonuncu noktaya
    dikkatinizi çekeyim --
  • 8:15 - 8:16
    bu seferki garip.
  • 8:16 - 8:20
    Japon araştırmacılar yiyecek
    dokusuyla yakından ilgileniyorlar
  • 8:20 - 8:25
    ve yumuşak dokulu besinlerin,
    çiğnenen ya da gevrek besinlerin tam tersi
  • 8:25 - 8:30
    bir biçimde sinir hücresi üremesine
    zarar verdiğini gösterdiler.
  • 8:31 - 8:33
    Bütün bu veriler,
  • 8:33 - 8:35
    bunlar hücre seviyesinde
    incelememiz gereken veriler,
  • 8:35 - 8:38
    hayvan örnekçeleri
    kullanılarak oluşturuldu.
  • 8:38 - 8:43
    Ancak, bu beslenme biçimi
    insan katılımcılara da uygulandı
  • 8:43 - 8:49
    ve gördüğümüze göre,
    beslenme biçimi, belleği ve ruhsal durumu;
  • 8:49 - 8:53
    sinir hücresi üremesini
    değiştirdiği yönde etkiliyor,
  • 8:53 - 8:57
    örneğin: kalori azaltımı
    bellek sınırını arttırıyor;
  • 8:57 - 9:02
    fakat yağ oranı yüksek beslenme biçimi
    bunalım belirtilerini şiddetlendiriyor --
  • 9:02 - 9:06
    zıt bir şekilde omega-3 yağ asitleri
    sinir hücresi üremesini arttırıyor
  • 9:06 - 9:11
    ve bunalım belirtilerini
    azaltmaya yardımcı oluyor.
  • 9:12 - 9:16
    Bu yüzden dedik ki beslenme biçiminin
  • 9:16 - 9:20
    zihinsel sağlık, bellek ve ruhsal durum
  • 9:20 - 9:25
    üstündeki etkisine aslında hipokampustaki
    yeni sinir hücresi üremesi aracı oluyor.
  • 9:25 - 9:27
    Yalnızca ne yediğiniz değil,
  • 9:27 - 9:30
    yiyeceklerin dokusu, yeme
    zamanınız ve yeme miktarınız da
  • 9:30 - 9:32
    öneme sahip.
  • 9:34 - 9:38
    Bizim -- sinir hücresi üremesiyle
    ilgilenen sinirbilimcilerin -- görevi,
  • 9:38 - 9:42
    bu yeni sinir hücrelerinin
    işlevlerini ve varlıklarıyla üremelerini
  • 9:42 - 9:46
    nasıl denetleyeceğimizi
    daha iyi anlamak.
  • 9:46 - 9:50
    Ayrıca, Robert'ın hastalarının sinir
    hücresi üretmesi için bir yol bulmalıyız.
  • 9:51 - 9:53
    Sizin görevinizse --
  • 9:53 - 9:55
    sizler kendi sinir hücresi
    üremenizden sorumlusunuz.
  • 9:56 - 9:57
    Teşekkür ederim.
  • 9:57 - 10:03
    (Alkış)
  • 10:03 - 10:05
    Margaret Heffernan:
    Harika bir araştırma Sandrine.
  • 10:05 - 10:07
    Sana dediğim gibi, yaşamımı değiştirdin --
  • 10:07 - 10:09
    artık çok çok yaban mersini yiyorum.
  • 10:09 - 10:11
    Sandrine Thuret: Çok güzel.
  • 10:12 - 10:14
    MH: Koşma meselesi aklımı kurcalıyor.
  • 10:15 - 10:17
    Koşmak zorunda mıyım?
  • 10:17 - 10:20
    Yoksa beynime oksijen
    sağlayacak aerobik çalışmalar
  • 10:20 - 10:22
    yapmak da aynı şey mi?
  • 10:22 - 10:24
    Hareket içeren herhangi
    bir çalışma olur mu?
  • 10:24 - 10:26
    ST: Şimdilik, tam olarak
  • 10:26 - 10:29
    yalnızca koşmak mı
    bunu sağlıyor bilmiyoruz,
  • 10:29 - 10:34
    ama sinir hücresi üretimini --
  • 10:34 - 10:37
    beyne kan akışını sağlayacak herhangi bir
  • 10:37 - 10:39
    hareket işe yaramalı diyoruz.
  • 10:39 - 10:42
    MH: Öyleyse ofisime koşu çarkı
    almama gerek yok değil mi?
  • 10:42 - 10:43
    ST: Hayır, gerek yok!
  • 10:43 - 10:45
    MH: Oh be, rahatladım!
    Harika bir konuşmaydı.
  • 10:45 - 10:47
    Sandrine Thuret, çok teşekkürler.
  • 10:47 - 10:48
    ST: Teşekkürler Margaret.
  • 10:48 - 10:51
    (Alkış)
Title:
Beyniniz yeni sinir hücreleri üretebilir. Nasıl olduğunu öğrenin!
Speaker:
Sandrine Thuret
Description:

Yetişkin bireyler olarak yeni sinir hücrelerimiz olabilir mi? Sinirbilimci Sandrine Thuret buna evet diyor ve yapılan bir araştırmayı göstererek beyinlerimizde sinir hücresi üremesine—ruhsal durumu iyileştirmeye, bellek sınırını arttırmaya ve yaşlanmayla gerilemesini engellemeye nasıl yardım edebileceğimize yönelik kullanışlı bilgiler veriyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:04

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.