0:00:01.936,0:00:06.317
Yetişkinler olarak, bizler, beynimizde[br]yeni sinir hücreleri üretebilir miyiz?

0:00:07.150,0:00:10.237
Bu soruyla ilgili olarak hâlâ[br]bazı karışıklıklar var,

0:00:10.261,0:00:12.871
çünkü oldukça yeni bir araştırma alanı.

0:00:13.569,0:00:16.928
Örnek olarak, meslektaşlarımdan[br]biri olan Robert ile konuşuyordum,

0:00:16.952,0:00:18.260
kendisi bir kanserbilimci,

0:00:18.284,0:00:19.585
bana şöyle dedi:

0:00:20.014,0:00:21.769
"Sandrine, dediğin çok şaşırtıcı.

0:00:21.793,0:00:26.107
Kanserleri tedavi edilen[br]hastalarımdan kimileri

0:00:26.131,0:00:28.528
hâlâ bunalım belirtileri gösteriyor."

0:00:29.520,0:00:30.815
Ona şu yanıtı verdim:

0:00:30.839,0:00:33.179
"Benim görüşüme göre,[br]dediğinde bir gariplik yok.

0:00:33.203,0:00:37.741
Hastalarına kanser hücrelerinin[br]çoğalmasını durdurması için verdiğin ilaç,

0:00:37.765,0:00:42.868
beyinlerinde yeni sinir hücrelerinin[br]oluşumunu da durduruyor.

0:00:43.820,0:00:46.606
Sonra Robert bana deliymişim[br]gibi baktı ve dedi ki:

0:00:46.630,0:00:48.812
"Ama Sandrine, bunlar yetişkin hastalar --

0:00:48.836,0:00:51.408
yetişkinler yeni[br]sinir hücreleri üretemez."

0:00:52.543,0:00:56.209
Onu çok şaşırtarak,[br]"Şey, aslında üretebiliyoruz." dedim.

0:00:57.098,0:01:01.924
Bu olguya biz "sinir hücresi üremesi"[br](neurogenesis) diyoruz.

0:01:01.948,0:01:03.138
[Sinir hücresi üremesi]

0:01:03.162,0:01:06.932
Robert bir sinirbilimci değil

0:01:06.956,0:01:11.581
ve tıp okurken ona bizim şimdi[br]bildiklerimiz öğretilmedi --

0:01:11.605,0:01:15.344
yetişkin beyni yeni[br]sinir hücreleri üretebilir.

0:01:17.217,0:01:21.587
Tahmin edeceğiniz üzere,[br]Robert iyi bir doktor olarak

0:01:21.611,0:01:23.310
konuyu biraz daha iyi anlamak için

0:01:23.334,0:01:26.158
laboratuvarıma gelmek istedi.

0:01:26.881,0:01:29.136
Onu yanıma alarak

0:01:29.160,0:01:32.073
konu sinir hücresi üremesi olunca,[br]beynin en heyecan verici

0:01:32.097,0:01:34.270
bölümlerinden birini --

0:01:34.294,0:01:36.382
hipokampusu gösterdim.

0:01:37.080,0:01:40.932
Beynin merkezindeki[br]boz renkli yapı hipokampustur.

0:01:41.613,0:01:44.035
Ve uzun süredir biliyoruz ki

0:01:44.059,0:01:48.824
bu bölge; öğrenme, bellek, ruhsal durum[br]ve duygular için önemli bir bölge.

0:01:49.343,0:01:52.390
Ancak, yeni öğrendiğimize göre

0:01:52.414,0:01:57.072
bu bölge yetişkin beyninin[br]eşsiz bölgelerinden birisi,

0:01:57.096,0:01:59.746
yeni sinir hücreleri burada çoğalıyor.

0:02:00.405,0:02:02.716
Hipokampusu bölerek

0:02:02.740,0:02:04.008
yakınlaşırsak

0:02:04.032,0:02:06.833
burada gördüğünüz mavi şey,

0:02:06.857,0:02:11.430
yetişkin bir fare beynindeki[br]yeni doğmuş bir sinir hücresi.

0:02:12.769,0:02:15.824
İnsan beyninden bahsedersek --

0:02:15.848,0:02:19.380
Karolinska Enstitüsü'nden[br]meslektaşım Jonas Frisén

0:02:19.404,0:02:25.144
hipokampusta günde[br]700 yeni sinir hücresi ürettiğimizi

0:02:25.168,0:02:26.366
hesapladı.

0:02:27.183,0:02:28.858
Fazla olmadığını düşünebilirsiniz,

0:02:28.882,0:02:31.271
milyarlarca sinir hücremizle kıyaslanınca.

0:02:31.644,0:02:34.715
Ancak, 50 yaşına geldiğimizde,

0:02:34.739,0:02:39.415
doğduğumuzda beynimizde bulunan[br]bütün sinir hücrelerini, yetişkinliğimizde

0:02:39.439,0:02:41.654
çoğalan hücrelerle değiştirmiş oluyoruz.

0:02:43.248,0:02:48.284
Peki bu sinir hücreleri[br]niçin önemli ve işlevleri ne?

0:02:49.324,0:02:53.022
Öncelikle, öğrenme ve bellek[br]için önemli olduklarını biliyoruz.

0:02:53.046,0:02:54.563
Laboratuvar sonuçlarımıza göre,

0:02:54.587,0:02:57.823
yetişkin beyninin hipokampusta

0:02:57.847,0:03:00.407
yeni sinir hücresi üretmesini engellersek

0:03:00.431,0:03:02.947
bazı bellek yeteneklerini de engelliyoruz.

0:03:03.721,0:03:10.633
Bu durum, özellikle[br]mekansal algımız için yeni ve geçerli --

0:03:10.657,0:03:13.455
şehirde yolumuzu[br]bulabilmemiz buna bir örnek.

0:03:14.181,0:03:15.659
Hâlâ birçok şey öğreniyoruz

0:03:15.683,0:03:18.746
ve sinir hücreleri yalnızca[br]bellek sınırı için değil,

0:03:18.770,0:03:21.673
bellek niteliği için de önemli.

0:03:21.697,0:03:25.742
Yeni sinir hücreleri[br]belleğimizi geliştirmemize

0:03:25.766,0:03:30.448
ve benzer anıları ayırt etmemize[br]yardımcı oluyor, örneğin:

0:03:30.472,0:03:32.552
her gün aynı durağa,

0:03:32.576,0:03:36.092
ama birazcık farklı bir yere[br]koyduğunuz bisikletinizi

0:03:36.116,0:03:38.258
nasıl buluyorsunuz?

0:03:40.068,0:03:42.552
Meslektaşım Robert'ın[br]daha ilgincine giden şey,

0:03:42.576,0:03:47.438
sinir hücresi üremesi ve bunalım[br]üzerine olan araştırmamız.

0:03:48.010,0:03:49.948
Bir hayvan bunalım örnekçesinde,

0:03:49.972,0:03:53.976
gördük ki düşük bir[br]sinir hücresi üreme seviyemiz var.

0:03:54.500,0:03:56.743
Bunalım giderici (antidepresan) verirsek

0:03:56.767,0:04:00.221
yeni sinir hücrelerinin çoğalması artıyor

0:04:00.245,0:04:03.388
ve bunalımın belirtileri azalıyor,

0:04:03.412,0:04:08.872
sinir hücresi üremesiyle bunalım[br]arasında net bir bağlantı sağlıyor.

0:04:09.191,0:04:13.500
Ancak dahası, yalnızca[br]sinir hücresi üremesini engellerseniz

0:04:13.524,0:04:16.357
bunalım gidericilerin[br]etkisini de engelliyorsunuz.

0:04:17.714,0:04:19.477
Bu esnada, Robert

0:04:19.501,0:04:23.199
hastalarının kanser tedavisinden sonra

0:04:23.223,0:04:25.818
bunalım yaşamalarının nedeninin

0:04:25.842,0:04:30.223
kanser ilacının sinir hücrelerinin[br]çoğalmasını engellemesi olduğunu anladı.

0:04:30.247,0:04:33.875
Normal işlevlerini gerçekleştirecek[br]yeni sinir hücrelerinin çoğalması

0:04:33.899,0:04:36.105
zaman alıyor.

0:04:37.780,0:04:42.189
Bu yüzden, ortaklaşa olarak,[br]bellek gelişimini ya da ruhsal durumu

0:04:42.213,0:04:45.928
geliştirmek ya da hatta yaşlanmayla

0:04:45.952,0:04:49.566
ya da stresle ilintili gerilemesini[br]engellemek istiyorsak,

0:04:49.590,0:04:53.153
sinir hücresi üremesi,[br]yönelmemiz gereken hedeftir

0:04:53.177,0:04:55.311
diyebilecek kadar kanıta sahibiz.

0:04:56.288,0:04:58.019
Sıradaki sorumuz:

0:04:58.043,0:05:00.217
sinir hücresi üremesini[br]denetleyebilir miyiz?

0:05:01.066,0:05:02.257
Yanıt evet.

0:05:02.860,0:05:05.423
Ve şimdi küçük bir sınav yapacağız.

0:05:06.201,0:05:09.382
Size bir dizi davranış[br]ve etkinlik vereceğim

0:05:09.406,0:05:14.090
ve siz de bana bunların[br]sinir hücresi üremesini arttırıp

0:05:14.114,0:05:16.280
arttırmayacağını söyleyeceksiniz.

0:05:16.804,0:05:17.963
Hazır mıyız?

0:05:18.550,0:05:19.709
Pekâlâ, başlayalım.

0:05:20.034,0:05:21.621
Öğrenmek ne yapar desem?

0:05:22.521,0:05:23.701
Arttırır mı?

0:05:23.725,0:05:24.884
Evet.

0:05:24.908,0:05:28.694
Öğrenmek yeni sinir hücresi[br]üremesini arttırıyor.

0:05:28.718,0:05:30.034
Peki ya stres?

0:05:31.431,0:05:36.168
Evet, stres hipokampustaki yeni[br]sinir hücresi üremesini azaltıyor.

0:05:36.192,0:05:37.804
Peki ya uyku eksikliği?

0:05:39.375,0:05:42.074
Aynen öyle, uykusuzluk[br]sinir hücresi üremesini azaltıyor.

0:05:42.098,0:05:43.319
Peki ya sevişmek?

0:05:44.414,0:05:45.566
Vay be!

0:05:45.590,0:05:46.857
(Gülüşmeler)

0:05:46.881,0:05:50.634
Evet, haklısınız, sevişmek[br]yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

0:05:50.658,0:05:52.810
Ancak, önemli olan dengeli olmak.

0:05:52.834,0:05:55.047
İpin ucunu kaçırıp --

0:05:55.071,0:05:56.999
(Gülüşmeler)

0:05:57.023,0:05:59.857
aşırı sevişmenin uyku[br]eksikliğine yol açmasını istemeyiz.

0:05:59.881,0:06:02.110
(Gülüşmeler)

0:06:02.753,0:06:04.944
Peki ya yaşlanmak?

0:06:07.645,0:06:11.328
Sinir hücresi üreme hızı[br]yaşlandıkça düşüyor,

0:06:11.352,0:06:13.098
fakat yine de gerçekleşiyor.

0:06:14.042,0:06:16.233
Son olarak, koşmak?

0:06:17.912,0:06:20.721
Görelim kendiniz karar verin.

0:06:21.563,0:06:23.359
Bu, ilk araştırmalardan birisi,

0:06:23.383,0:06:27.786
danışmanlarımdan biri olan[br]Salk Enstitüsü'nden Rusty Gage yaptı,

0:06:27.810,0:06:30.084
çevrenin yeni sinir hücresi üremesinde

0:06:30.108,0:06:31.997
etkisinin olabileceğini gösteriyor.

0:06:32.021,0:06:36.275
Burada, kafesinde koşu çarkı olmayan[br]bir farenin hipokampusundaki

0:06:36.299,0:06:38.544
bir bölgeyi görüyorsunuz.

0:06:38.568,0:06:42.603
Gördüğünüz kara noktalar[br]aslında yeni çoğalan sinir hücrecikleri.

0:06:43.246,0:06:48.384
Şimdiyse, kafesinde koşu çarkı olan[br]bir farenin hipkampusundaki

0:06:48.408,0:06:51.004
bir bölgeyi görüyorsunuz.

0:06:51.028,0:06:52.551
Yeni sinir hücreciklerini

0:06:52.575,0:06:55.388
belirten kara noktaların[br]muazzam artışını görüyorsunuz.

0:06:56.819,0:07:00.612
Etkin olmak sinir hücresi üremesini[br]etkiliyor, ama dahası da var.

0:07:01.639,0:07:04.286
Yedikleriniz de hipokampustaki

0:07:04.310,0:07:07.224
yeni sinir hücresi üremesini etkiliyor.

0:07:07.248,0:07:10.208
Burada örnek bir beslenme listemiz var --

0:07:10.232,0:07:13.509
yararı dokunan besinleri de içeriyor.

0:07:13.973,0:07:16.568
Şimdi size birkaçını söyleyeceğim:

0:07:16.592,0:07:21.686
%20-30 kalori azaltımı[br]sinir hücresini üremesini arttırıyor.

0:07:22.128,0:07:25.610
Aralıklı yemek yemek --[br]öğünler arasına zaman boşluğu koymak --

0:07:25.634,0:07:27.773
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

0:07:27.797,0:07:29.120
Flavonoid tüketimi,

0:07:29.144,0:07:32.147
bitter çikolata ya da[br]yaban mersininde bulunuyor,

0:07:32.171,0:07:33.994
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

0:07:34.355,0:07:35.861
Omega-3 yağ asitleri,

0:07:35.885,0:07:38.096
somon gibi yağlı balıklarda bulunur,

0:07:38.120,0:07:40.558
yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

0:07:41.502,0:07:45.603
Tersi olarak, doymuş yağ oranı[br]yüksek beslenme biçimi

0:07:45.627,0:07:48.367
sinir hücresi üremesini[br]olumsuz etkiliyor.

0:07:49.232,0:07:53.414
Etanol -- alkol tüketimi --[br]sinir hücresi üremesini azaltıyor.

0:07:53.981,0:07:56.703
Ancak, umutsuzluğa düşmeyin,

0:07:56.727,0:07:59.779
Kırmızı şarapta bulunan resveratrolün

0:07:59.803,0:08:03.294
yeni sinir hücrelerine[br]zararsız olduğu bulundu.

0:08:03.708,0:08:05.574
Bir dahaki akşam yemeği buluşmanızda

0:08:05.598,0:08:09.602
"sinir hücresi üremesini etkilemeyen"[br]bu içkiyi tercih edebilirsiniz.

0:08:09.909,0:08:12.042
(Gülüşmeler)

0:08:12.066,0:08:14.567
Son olarak, sonuncu noktaya[br]dikkatinizi çekeyim --

0:08:14.591,0:08:15.749
bu seferki garip.

0:08:15.773,0:08:19.668
Japon araştırmacılar yiyecek[br]dokusuyla yakından ilgileniyorlar

0:08:19.692,0:08:24.995
ve yumuşak dokulu besinlerin,[br]çiğnenen ya da gevrek besinlerin tam tersi

0:08:25.019,0:08:29.740
bir biçimde sinir hücresi üremesine[br]zarar verdiğini gösterdiler.

0:08:30.827,0:08:32.620
Bütün bu veriler,

0:08:32.644,0:08:35.225
bunlar hücre seviyesinde[br]incelememiz gereken veriler,

0:08:35.249,0:08:37.756
hayvan örnekçeleri[br]kullanılarak oluşturuldu.

0:08:38.470,0:08:42.851
Ancak, bu beslenme biçimi[br]insan katılımcılara da uygulandı

0:08:42.875,0:08:49.033
ve gördüğümüze göre,[br]beslenme biçimi, belleği ve ruhsal durumu;

0:08:49.057,0:08:52.541
sinir hücresi üremesini[br]değiştirdiği yönde etkiliyor,

0:08:52.565,0:08:57.322
örneğin: kalori azaltımı[br]bellek sınırını arttırıyor;

0:08:57.346,0:09:02.445
fakat yağ oranı yüksek beslenme biçimi[br]bunalım belirtilerini şiddetlendiriyor --

0:09:02.469,0:09:06.333
zıt bir şekilde omega-3 yağ asitleri[br]sinir hücresi üremesini arttırıyor

0:09:06.357,0:09:10.540
ve bunalım belirtilerini[br]azaltmaya yardımcı oluyor.

0:09:11.643,0:09:16.460
Bu yüzden dedik ki beslenme biçiminin

0:09:16.484,0:09:20.079
zihinsel sağlık, bellek ve ruhsal durum

0:09:20.103,0:09:24.575
üstündeki etkisine aslında hipokampustaki[br]yeni sinir hücresi üremesi aracı oluyor.

0:09:24.994,0:09:26.914
Yalnızca ne yediğiniz değil,

0:09:26.938,0:09:30.003
yiyeceklerin dokusu, yeme[br]zamanınız ve yeme miktarınız da

0:09:30.027,0:09:31.851
öneme sahip.

0:09:33.841,0:09:37.874
Bizim -- sinir hücresi üremesiyle[br]ilgilenen sinirbilimcilerin -- görevi,

0:09:37.898,0:09:41.563
bu yeni sinir hücrelerinin[br]işlevlerini ve varlıklarıyla üremelerini

0:09:41.587,0:09:45.571
nasıl denetleyeceğimizi[br]daha iyi anlamak.

0:09:45.896,0:09:50.435
Ayrıca, Robert'ın hastalarının sinir[br]hücresi üretmesi için bir yol bulmalıyız.

0:09:51.271,0:09:52.648
Sizin görevinizse --

0:09:52.672,0:09:55.102
sizler kendi sinir hücresi[br]üremenizden sorumlusunuz.

0:09:55.691,0:09:56.849
Teşekkür ederim.

0:09:56.873,0:10:02.832
(Alkış)

0:10:02.856,0:10:05.188
Margaret Heffernan:[br]Harika bir araştırma Sandrine.

0:10:05.212,0:10:07.457
Sana dediğim gibi, yaşamımı değiştirdin --

0:10:07.481,0:10:09.259
artık çok çok yaban mersini yiyorum.

0:10:09.283,0:10:10.830
Sandrine Thuret: Çok güzel.

0:10:11.528,0:10:13.972
MH: Koşma meselesi aklımı kurcalıyor.

0:10:14.869,0:10:16.520
Koşmak zorunda mıyım?

0:10:17.368,0:10:20.010
Yoksa beynime oksijen[br]sağlayacak aerobik çalışmalar

0:10:20.034,0:10:21.639
yapmak da aynı şey mi?

0:10:21.663,0:10:23.798
Hareket içeren herhangi[br]bir çalışma olur mu?

0:10:24.101,0:10:25.838
ST: Şimdilik, tam olarak

0:10:25.862,0:10:29.102
yalnızca koşmak mı[br]bunu sağlıyor bilmiyoruz,

0:10:29.126,0:10:34.163
ama sinir hücresi üretimini --

0:10:34.187,0:10:37.267
beyne kan akışını sağlayacak herhangi bir

0:10:37.291,0:10:38.893
hareket işe yaramalı diyoruz.

0:10:39.313,0:10:41.980
MH: Öyleyse ofisime koşu çarkı[br]almama gerek yok değil mi?

0:10:42.004,0:10:43.167
ST: Hayır, gerek yok!

0:10:43.191,0:10:45.284
MH: Oh be, rahatladım![br]Harika bir konuşmaydı.

0:10:45.308,0:10:47.061
Sandrine Thuret, çok teşekkürler.

0:10:47.085,0:10:48.284
ST: Teşekkürler Margaret.

0:10:48.308,0:10:50.976
(Alkış)