WEBVTT

00:00:01.936 --> 00:00:06.317
Yetişkinler olarak, bizler, beynimizde
yeni sinir hücreleri üretebilir miyiz?

00:00:07.150 --> 00:00:10.237
Bu soruyla ilgili olarak hâlâ
bazı karışıklıklar var,

00:00:10.261 --> 00:00:12.871
çünkü oldukça yeni bir araştırma alanı.

00:00:13.569 --> 00:00:16.928
Örnek olarak, meslektaşlarımdan
biri olan Robert ile konuşuyordum,

00:00:16.952 --> 00:00:18.260
kendisi bir kanserbilimci,

00:00:18.284 --> 00:00:19.585
bana şöyle dedi:

00:00:20.014 --> 00:00:21.769
"Sandrine, dediğin çok şaşırtıcı.

00:00:21.793 --> 00:00:26.107
Kanserleri tedavi edilen
hastalarımdan kimileri

00:00:26.131 --> 00:00:28.528
hâlâ bunalım belirtileri gösteriyor."

00:00:29.520 --> 00:00:30.815
Ona şu yanıtı verdim:

00:00:30.839 --> 00:00:33.179
"Benim görüşüme göre,
dediğinde bir gariplik yok.

00:00:33.203 --> 00:00:37.741
Hastalarına kanser hücrelerinin
çoğalmasını durdurması için verdiğin ilaç,

00:00:37.765 --> 00:00:42.868
beyinlerinde yeni sinir hücrelerinin
oluşumunu da durduruyor.

00:00:43.820 --> 00:00:46.606
Sonra Robert bana deliymişim
gibi baktı ve dedi ki:

00:00:46.630 --> 00:00:48.812
"Ama Sandrine, bunlar yetişkin hastalar --

00:00:48.836 --> 00:00:51.408
yetişkinler yeni
sinir hücreleri üretemez."

00:00:52.543 --> 00:00:56.209
Onu çok şaşırtarak,
"Şey, aslında üretebiliyoruz." dedim.

00:00:57.098 --> 00:01:01.924
Bu olguya biz "sinir hücresi üremesi"
(neurogenesis) diyoruz.

NOTE Paragraph

00:01:01.948 --> 00:01:03.138
[Sinir hücresi üremesi]

NOTE Paragraph

00:01:03.162 --> 00:01:06.932
Robert bir sinirbilimci değil

00:01:06.956 --> 00:01:11.581
ve tıp okurken ona bizim şimdi
bildiklerimiz öğretilmedi --

00:01:11.605 --> 00:01:15.344
yetişkin beyni yeni
sinir hücreleri üretebilir.

00:01:17.217 --> 00:01:21.587
Tahmin edeceğiniz üzere,
Robert iyi bir doktor olarak

00:01:21.611 --> 00:01:23.310
konuyu biraz daha iyi anlamak için

00:01:23.334 --> 00:01:26.158
laboratuvarıma gelmek istedi.

00:01:26.881 --> 00:01:29.136
Onu yanıma alarak

00:01:29.160 --> 00:01:32.073
konu sinir hücresi üremesi olunca,
beynin en heyecan verici

00:01:32.097 --> 00:01:34.270
bölümlerinden birini --

00:01:34.294 --> 00:01:36.382
hipokampusu gösterdim.

00:01:37.080 --> 00:01:40.932
Beynin merkezindeki
boz renkli yapı hipokampustur.

00:01:41.613 --> 00:01:44.035
Ve uzun süredir biliyoruz ki

00:01:44.059 --> 00:01:48.824
bu bölge; öğrenme, bellek, ruhsal durum
ve duygular için önemli bir bölge.

00:01:49.343 --> 00:01:52.390
Ancak, yeni öğrendiğimize göre

00:01:52.414 --> 00:01:57.072
bu bölge yetişkin beyninin
eşsiz bölgelerinden birisi,

00:01:57.096 --> 00:01:59.746
yeni sinir hücreleri burada çoğalıyor.

00:02:00.405 --> 00:02:02.716
Hipokampusu bölerek

00:02:02.740 --> 00:02:04.008
yakınlaşırsak

00:02:04.032 --> 00:02:06.833
burada gördüğünüz mavi şey,

00:02:06.857 --> 00:02:11.430
yetişkin bir fare beynindeki
yeni doğmuş bir sinir hücresi.

00:02:12.769 --> 00:02:15.824
İnsan beyninden bahsedersek --

00:02:15.848 --> 00:02:19.380
Karolinska Enstitüsü'nden
meslektaşım Jonas Frisén

00:02:19.404 --> 00:02:25.144
hipokampusta günde
700 yeni sinir hücresi ürettiğimizi

00:02:25.168 --> 00:02:26.366
hesapladı.

00:02:27.183 --> 00:02:28.858
Fazla olmadığını düşünebilirsiniz,

00:02:28.882 --> 00:02:31.271
milyarlarca sinir hücremizle kıyaslanınca.

00:02:31.644 --> 00:02:34.715
Ancak, 50 yaşına geldiğimizde,

00:02:34.739 --> 00:02:39.415
doğduğumuzda beynimizde bulunan
bütün sinir hücrelerini, yetişkinliğimizde

00:02:39.439 --> 00:02:41.654
çoğalan hücrelerle değiştirmiş oluyoruz.

NOTE Paragraph

00:02:43.248 --> 00:02:48.284
Peki bu sinir hücreleri
niçin önemli ve işlevleri ne?

00:02:49.324 --> 00:02:53.022
Öncelikle, öğrenme ve bellek
için önemli olduklarını biliyoruz.

00:02:53.046 --> 00:02:54.563
Laboratuvar sonuçlarımıza göre,

00:02:54.587 --> 00:02:57.823
yetişkin beyninin hipokampusta

00:02:57.847 --> 00:03:00.407
yeni sinir hücresi üretmesini engellersek

00:03:00.431 --> 00:03:02.947
bazı bellek yeteneklerini de engelliyoruz.

00:03:03.721 --> 00:03:10.633
Bu durum, özellikle
mekansal algımız için yeni ve geçerli --

00:03:10.657 --> 00:03:13.455
şehirde yolumuzu
bulabilmemiz buna bir örnek.

NOTE Paragraph

00:03:14.181 --> 00:03:15.659
Hâlâ birçok şey öğreniyoruz

00:03:15.683 --> 00:03:18.746
ve sinir hücreleri yalnızca
bellek sınırı için değil,

00:03:18.770 --> 00:03:21.673
bellek niteliği için de önemli.

00:03:21.697 --> 00:03:25.742
Yeni sinir hücreleri
belleğimizi geliştirmemize

00:03:25.766 --> 00:03:30.448
ve benzer anıları ayırt etmemize
yardımcı oluyor, örneğin:

00:03:30.472 --> 00:03:32.552
her gün aynı durağa,

00:03:32.576 --> 00:03:36.092
ama birazcık farklı bir yere
koyduğunuz bisikletinizi

00:03:36.116 --> 00:03:38.258
nasıl buluyorsunuz?

NOTE Paragraph

00:03:40.068 --> 00:03:42.552
Meslektaşım Robert'ın
daha ilgincine giden şey,

00:03:42.576 --> 00:03:47.438
sinir hücresi üremesi ve bunalım
üzerine olan araştırmamız.

00:03:48.010 --> 00:03:49.948
Bir hayvan bunalım örnekçesinde,

00:03:49.972 --> 00:03:53.976
gördük ki düşük bir
sinir hücresi üreme seviyemiz var.

00:03:54.500 --> 00:03:56.743
Bunalım giderici (antidepresan) verirsek

00:03:56.767 --> 00:04:00.221
yeni sinir hücrelerinin çoğalması artıyor

00:04:00.245 --> 00:04:03.388
ve bunalımın belirtileri azalıyor,

00:04:03.412 --> 00:04:08.872
sinir hücresi üremesiyle bunalım
arasında net bir bağlantı sağlıyor.

00:04:09.191 --> 00:04:13.500
Ancak dahası, yalnızca
sinir hücresi üremesini engellerseniz

00:04:13.524 --> 00:04:16.357
bunalım gidericilerin
etkisini de engelliyorsunuz.

00:04:17.714 --> 00:04:19.477
Bu esnada, Robert

00:04:19.501 --> 00:04:23.199
hastalarının kanser tedavisinden sonra

00:04:23.223 --> 00:04:25.818
bunalım yaşamalarının nedeninin

00:04:25.842 --> 00:04:30.223
kanser ilacının sinir hücrelerinin
çoğalmasını engellemesi olduğunu anladı.

00:04:30.247 --> 00:04:33.875
Normal işlevlerini gerçekleştirecek
yeni sinir hücrelerinin çoğalması

00:04:33.899 --> 00:04:36.105
zaman alıyor.

NOTE Paragraph

00:04:37.780 --> 00:04:42.189
Bu yüzden, ortaklaşa olarak,
bellek gelişimini ya da ruhsal durumu

00:04:42.213 --> 00:04:45.928
geliştirmek ya da hatta yaşlanmayla

00:04:45.952 --> 00:04:49.566
ya da stresle ilintili gerilemesini
engellemek istiyorsak,

00:04:49.590 --> 00:04:53.153
sinir hücresi üremesi,
yönelmemiz gereken hedeftir

00:04:53.177 --> 00:04:55.311
diyebilecek kadar kanıta sahibiz.

NOTE Paragraph

00:04:56.288 --> 00:04:58.019
Sıradaki sorumuz:

00:04:58.043 --> 00:05:00.217
sinir hücresi üremesini
denetleyebilir miyiz?

00:05:01.066 --> 00:05:02.257
Yanıt evet.

00:05:02.860 --> 00:05:05.423
Ve şimdi küçük bir sınav yapacağız.

00:05:06.201 --> 00:05:09.382
Size bir dizi davranış
ve etkinlik vereceğim

00:05:09.406 --> 00:05:14.090
ve siz de bana bunların
sinir hücresi üremesini arttırıp

00:05:14.114 --> 00:05:16.280
arttırmayacağını söyleyeceksiniz.

00:05:16.804 --> 00:05:17.963
Hazır mıyız?

00:05:18.550 --> 00:05:19.709
Pekâlâ, başlayalım.

NOTE Paragraph

00:05:20.034 --> 00:05:21.621
Öğrenmek ne yapar desem?

00:05:22.521 --> 00:05:23.701
Arttırır mı?

00:05:23.725 --> 00:05:24.884
Evet.

00:05:24.908 --> 00:05:28.694
Öğrenmek yeni sinir hücresi
üremesini arttırıyor.

NOTE Paragraph

00:05:28.718 --> 00:05:30.034
Peki ya stres?

00:05:31.431 --> 00:05:36.168
Evet, stres hipokampustaki yeni
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

NOTE Paragraph

00:05:36.192 --> 00:05:37.804
Peki ya uyku eksikliği?

00:05:39.375 --> 00:05:42.074
Aynen öyle, uykusuzluk
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

NOTE Paragraph

00:05:42.098 --> 00:05:43.319
Peki ya sevişmek?

00:05:44.414 --> 00:05:45.566
Vay be!

NOTE Paragraph

00:05:45.590 --> 00:05:46.857
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:46.881 --> 00:05:50.634
Evet, haklısınız, sevişmek
yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

00:05:50.658 --> 00:05:52.810
Ancak, önemli olan dengeli olmak.

00:05:52.834 --> 00:05:55.047
İpin ucunu kaçırıp --

NOTE Paragraph

00:05:55.071 --> 00:05:56.999
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:57.023 --> 00:05:59.857
aşırı sevişmenin uyku
eksikliğine yol açmasını istemeyiz.

NOTE Paragraph

00:05:59.881 --> 00:06:02.110
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:06:02.753 --> 00:06:04.944
Peki ya yaşlanmak?

00:06:07.645 --> 00:06:11.328
Sinir hücresi üreme hızı
yaşlandıkça düşüyor,

00:06:11.352 --> 00:06:13.098
fakat yine de gerçekleşiyor.

NOTE Paragraph

00:06:14.042 --> 00:06:16.233
Son olarak, koşmak?

00:06:17.912 --> 00:06:20.721
Görelim kendiniz karar verin.

NOTE Paragraph

00:06:21.563 --> 00:06:23.359
Bu, ilk araştırmalardan birisi,

00:06:23.383 --> 00:06:27.786
danışmanlarımdan biri olan
Salk Enstitüsü'nden Rusty Gage yaptı,

00:06:27.810 --> 00:06:30.084
çevrenin yeni sinir hücresi üremesinde

00:06:30.108 --> 00:06:31.997
etkisinin olabileceğini gösteriyor.

00:06:32.021 --> 00:06:36.275
Burada, kafesinde koşu çarkı olmayan
bir farenin hipokampusundaki

00:06:36.299 --> 00:06:38.544
bir bölgeyi görüyorsunuz.

00:06:38.568 --> 00:06:42.603
Gördüğünüz kara noktalar
aslında yeni çoğalan sinir hücrecikleri.

00:06:43.246 --> 00:06:48.384
Şimdiyse, kafesinde koşu çarkı olan
bir farenin hipkampusundaki

00:06:48.408 --> 00:06:51.004
bir bölgeyi görüyorsunuz.

00:06:51.028 --> 00:06:52.551
Yeni sinir hücreciklerini

00:06:52.575 --> 00:06:55.388
belirten kara noktaların
muazzam artışını görüyorsunuz.

NOTE Paragraph

00:06:56.819 --> 00:07:00.612
Etkin olmak sinir hücresi üremesini
etkiliyor, ama dahası da var.

00:07:01.639 --> 00:07:04.286
Yedikleriniz de hipokampustaki

00:07:04.310 --> 00:07:07.224
yeni sinir hücresi üremesini etkiliyor.

00:07:07.248 --> 00:07:10.208
Burada örnek bir beslenme listemiz var --

00:07:10.232 --> 00:07:13.509
yararı dokunan besinleri de içeriyor.

00:07:13.973 --> 00:07:16.568
Şimdi size birkaçını söyleyeceğim:

00:07:16.592 --> 00:07:21.686
%20-30 kalori azaltımı
sinir hücresini üremesini arttırıyor.

00:07:22.128 --> 00:07:25.610
Aralıklı yemek yemek --
öğünler arasına zaman boşluğu koymak --

00:07:25.634 --> 00:07:27.773
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

00:07:27.797 --> 00:07:29.120
Flavonoid tüketimi,

00:07:29.144 --> 00:07:32.147
bitter çikolata ya da
yaban mersininde bulunuyor,

00:07:32.171 --> 00:07:33.994
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

00:07:34.355 --> 00:07:35.861
Omega-3 yağ asitleri,

00:07:35.885 --> 00:07:38.096
somon gibi yağlı balıklarda bulunur,

00:07:38.120 --> 00:07:40.558
yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

00:07:41.502 --> 00:07:45.603
Tersi olarak, doymuş yağ oranı
yüksek beslenme biçimi

00:07:45.627 --> 00:07:48.367
sinir hücresi üremesini
olumsuz etkiliyor.

00:07:49.232 --> 00:07:53.414
Etanol -- alkol tüketimi --
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

00:07:53.981 --> 00:07:56.703
Ancak, umutsuzluğa düşmeyin,

00:07:56.727 --> 00:07:59.779
Kırmızı şarapta bulunan resveratrolün

00:07:59.803 --> 00:08:03.294
yeni sinir hücrelerine
zararsız olduğu bulundu.

00:08:03.708 --> 00:08:05.574
Bir dahaki akşam yemeği buluşmanızda

00:08:05.598 --> 00:08:09.602
"sinir hücresi üremesini etkilemeyen"
bu içkiyi tercih edebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:08:09.909 --> 00:08:12.042
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:08:12.066 --> 00:08:14.567
Son olarak, sonuncu noktaya
dikkatinizi çekeyim --

00:08:14.591 --> 00:08:15.749
bu seferki garip.

00:08:15.773 --> 00:08:19.668
Japon araştırmacılar yiyecek
dokusuyla yakından ilgileniyorlar

00:08:19.692 --> 00:08:24.995
ve yumuşak dokulu besinlerin,
çiğnenen ya da gevrek besinlerin tam tersi

00:08:25.019 --> 00:08:29.740
bir biçimde sinir hücresi üremesine
zarar verdiğini gösterdiler.

NOTE Paragraph

00:08:30.827 --> 00:08:32.620
Bütün bu veriler,

00:08:32.644 --> 00:08:35.225
bunlar hücre seviyesinde
incelememiz gereken veriler,

00:08:35.249 --> 00:08:37.756
hayvan örnekçeleri
kullanılarak oluşturuldu.

00:08:38.470 --> 00:08:42.851
Ancak, bu beslenme biçimi
insan katılımcılara da uygulandı

00:08:42.875 --> 00:08:49.033
ve gördüğümüze göre,
beslenme biçimi, belleği ve ruhsal durumu;

00:08:49.057 --> 00:08:52.541
sinir hücresi üremesini
değiştirdiği yönde etkiliyor,

00:08:52.565 --> 00:08:57.322
örneğin: kalori azaltımı
bellek sınırını arttırıyor;

00:08:57.346 --> 00:09:02.445
fakat yağ oranı yüksek beslenme biçimi
bunalım belirtilerini şiddetlendiriyor --

00:09:02.469 --> 00:09:06.333
zıt bir şekilde omega-3 yağ asitleri
sinir hücresi üremesini arttırıyor

00:09:06.357 --> 00:09:10.540
ve bunalım belirtilerini
azaltmaya yardımcı oluyor.

00:09:11.643 --> 00:09:16.460
Bu yüzden dedik ki beslenme biçiminin

00:09:16.484 --> 00:09:20.079
zihinsel sağlık, bellek ve ruhsal durum

00:09:20.103 --> 00:09:24.575
üstündeki etkisine aslında hipokampustaki
yeni sinir hücresi üremesi aracı oluyor.

00:09:24.994 --> 00:09:26.914
Yalnızca ne yediğiniz değil,

00:09:26.938 --> 00:09:30.003
yiyeceklerin dokusu, yeme
zamanınız ve yeme miktarınız da

00:09:30.027 --> 00:09:31.851
öneme sahip.

NOTE Paragraph

00:09:33.841 --> 00:09:37.874
Bizim -- sinir hücresi üremesiyle
ilgilenen sinirbilimcilerin -- görevi,

00:09:37.898 --> 00:09:41.563
bu yeni sinir hücrelerinin
işlevlerini ve varlıklarıyla üremelerini

00:09:41.587 --> 00:09:45.571
nasıl denetleyeceğimizi
daha iyi anlamak.

00:09:45.896 --> 00:09:50.435
Ayrıca, Robert'ın hastalarının sinir
hücresi üretmesi için bir yol bulmalıyız.

00:09:51.271 --> 00:09:52.648
Sizin görevinizse --

00:09:52.672 --> 00:09:55.102
sizler kendi sinir hücresi
üremenizden sorumlusunuz.

NOTE Paragraph

00:09:55.691 --> 00:09:56.849
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:09:56.873 --> 00:10:02.832
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:10:02.856 --> 00:10:05.188
Margaret Heffernan:
Harika bir araştırma Sandrine.

00:10:05.212 --> 00:10:07.457
Sana dediğim gibi, yaşamımı değiştirdin --

00:10:07.481 --> 00:10:09.259
artık çok çok yaban mersini yiyorum.

NOTE Paragraph

00:10:09.283 --> 00:10:10.830
Sandrine Thuret: Çok güzel.

NOTE Paragraph

00:10:11.528 --> 00:10:13.972
MH: Koşma meselesi aklımı kurcalıyor.

00:10:14.869 --> 00:10:16.520
Koşmak zorunda mıyım?

00:10:17.368 --> 00:10:20.010
Yoksa beynime oksijen
sağlayacak aerobik çalışmalar

00:10:20.034 --> 00:10:21.639
yapmak da aynı şey mi?

00:10:21.663 --> 00:10:23.798
Hareket içeren herhangi
bir çalışma olur mu?

NOTE Paragraph

00:10:24.101 --> 00:10:25.838
ST: Şimdilik, tam olarak

00:10:25.862 --> 00:10:29.102
yalnızca koşmak mı
bunu sağlıyor bilmiyoruz,

00:10:29.126 --> 00:10:34.163
ama sinir hücresi üretimini --

00:10:34.187 --> 00:10:37.267
beyne kan akışını sağlayacak herhangi bir

00:10:37.291 --> 00:10:38.893
hareket işe yaramalı diyoruz.

NOTE Paragraph

00:10:39.313 --> 00:10:41.980
MH: Öyleyse ofisime koşu çarkı
almama gerek yok değil mi?

NOTE Paragraph

00:10:42.004 --> 00:10:43.167
ST: Hayır, gerek yok!

NOTE Paragraph

00:10:43.191 --> 00:10:45.284
MH: Oh be, rahatladım!
Harika bir konuşmaydı.

00:10:45.308 --> 00:10:47.061
Sandrine Thuret, çok teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:10:47.085 --> 00:10:48.284
ST: Teşekkürler Margaret.

NOTE Paragraph

00:10:48.308 --> 00:10:50.976
(Alkış)