1
00:00:01,936 --> 00:00:06,317
Yetişkinler olarak, bizler, beynimizde
yeni sinir hücreleri üretebilir miyiz?

2
00:00:07,150 --> 00:00:10,237
Bu soruyla ilgili olarak hâlâ
bazı karışıklıklar var,

3
00:00:10,261 --> 00:00:12,871
çünkü oldukça yeni bir araştırma alanı.

4
00:00:13,569 --> 00:00:16,928
Örnek olarak, meslektaşlarımdan
biri olan Robert ile konuşuyordum,

5
00:00:16,952 --> 00:00:18,260
kendisi bir kanserbilimci,

6
00:00:18,284 --> 00:00:19,585
bana şöyle dedi:

7
00:00:20,014 --> 00:00:21,769
"Sandrine, dediğin çok şaşırtıcı.

8
00:00:21,793 --> 00:00:26,107
Kanserleri tedavi edilen
hastalarımdan kimileri

9
00:00:26,131 --> 00:00:28,528
hâlâ bunalım belirtileri gösteriyor."

10
00:00:29,520 --> 00:00:30,815
Ona şu yanıtı verdim:

11
00:00:30,839 --> 00:00:33,179
"Benim görüşüme göre,
dediğinde bir gariplik yok.

12
00:00:33,203 --> 00:00:37,741
Hastalarına kanser hücrelerinin
çoğalmasını durdurması için verdiğin ilaç,

13
00:00:37,765 --> 00:00:42,868
beyinlerinde yeni sinir hücrelerinin
oluşumunu da durduruyor.

14
00:00:43,820 --> 00:00:46,606
Sonra Robert bana deliymişim
gibi baktı ve dedi ki:

15
00:00:46,630 --> 00:00:48,812
"Ama Sandrine, bunlar yetişkin hastalar --

16
00:00:48,836 --> 00:00:51,408
yetişkinler yeni
sinir hücreleri üretemez."

17
00:00:52,543 --> 00:00:56,209
Onu çok şaşırtarak,
"Şey, aslında üretebiliyoruz." dedim.

18
00:00:57,098 --> 00:01:01,924
Bu olguya biz "sinir hücresi üremesi"
(neurogenesis) diyoruz.

19
00:01:01,948 --> 00:01:03,138
[Sinir hücresi üremesi]

20
00:01:03,162 --> 00:01:06,932
Robert bir sinirbilimci değil

21
00:01:06,956 --> 00:01:11,581
ve tıp okurken ona bizim şimdi
bildiklerimiz öğretilmedi --

22
00:01:11,605 --> 00:01:15,344
yetişkin beyni yeni
sinir hücreleri üretebilir.

23
00:01:17,217 --> 00:01:21,587
Tahmin edeceğiniz üzere,
Robert iyi bir doktor olarak

24
00:01:21,611 --> 00:01:23,310
konuyu biraz daha iyi anlamak için

25
00:01:23,334 --> 00:01:26,158
laboratuvarıma gelmek istedi.

26
00:01:26,881 --> 00:01:29,136
Onu yanıma alarak

27
00:01:29,160 --> 00:01:32,073
konu sinir hücresi üremesi olunca,
beynin en heyecan verici

28
00:01:32,097 --> 00:01:34,270
bölümlerinden birini --

29
00:01:34,294 --> 00:01:36,382
hipokampusu gösterdim.

30
00:01:37,080 --> 00:01:40,932
Beynin merkezindeki
boz renkli yapı hipokampustur.

31
00:01:41,613 --> 00:01:44,035
Ve uzun süredir biliyoruz ki

32
00:01:44,059 --> 00:01:48,824
bu bölge; öğrenme, bellek, ruhsal durum
ve duygular için önemli bir bölge.

33
00:01:49,343 --> 00:01:52,390
Ancak, yeni öğrendiğimize göre

34
00:01:52,414 --> 00:01:57,072
bu bölge yetişkin beyninin
eşsiz bölgelerinden birisi,

35
00:01:57,096 --> 00:01:59,746
yeni sinir hücreleri burada çoğalıyor.

36
00:02:00,405 --> 00:02:02,716
Hipokampusu bölerek

37
00:02:02,740 --> 00:02:04,008
yakınlaşırsak

38
00:02:04,032 --> 00:02:06,833
burada gördüğünüz mavi şey,

39
00:02:06,857 --> 00:02:11,430
yetişkin bir fare beynindeki
yeni doğmuş bir sinir hücresi.

40
00:02:12,769 --> 00:02:15,824
İnsan beyninden bahsedersek --

41
00:02:15,848 --> 00:02:19,380
Karolinska Enstitüsü'nden
meslektaşım Jonas Frisén

42
00:02:19,404 --> 00:02:25,144
hipokampusta günde
700 yeni sinir hücresi ürettiğimizi

43
00:02:25,168 --> 00:02:26,366
hesapladı.

44
00:02:27,183 --> 00:02:28,858
Fazla olmadığını düşünebilirsiniz,

45
00:02:28,882 --> 00:02:31,271
milyarlarca sinir hücremizle kıyaslanınca.

46
00:02:31,644 --> 00:02:34,715
Ancak, 50 yaşına geldiğimizde,

47
00:02:34,739 --> 00:02:39,415
doğduğumuzda beynimizde bulunan
bütün sinir hücrelerini, yetişkinliğimizde

48
00:02:39,439 --> 00:02:41,654
çoğalan hücrelerle değiştirmiş oluyoruz.

49
00:02:43,248 --> 00:02:48,284
Peki bu sinir hücreleri
niçin önemli ve işlevleri ne?

50
00:02:49,324 --> 00:02:53,022
Öncelikle, öğrenme ve bellek
için önemli olduklarını biliyoruz.

51
00:02:53,046 --> 00:02:54,563
Laboratuvar sonuçlarımıza göre,

52
00:02:54,587 --> 00:02:57,823
yetişkin beyninin hipokampusta

53
00:02:57,847 --> 00:03:00,407
yeni sinir hücresi üretmesini engellersek

54
00:03:00,431 --> 00:03:02,947
bazı bellek yeteneklerini de engelliyoruz.

55
00:03:03,721 --> 00:03:10,633
Bu durum, özellikle
mekansal algımız için yeni ve geçerli --

56
00:03:10,657 --> 00:03:13,455
şehirde yolumuzu
bulabilmemiz buna bir örnek.

57
00:03:14,181 --> 00:03:15,659
Hâlâ birçok şey öğreniyoruz

58
00:03:15,683 --> 00:03:18,746
ve sinir hücreleri yalnızca
bellek sınırı için değil,

59
00:03:18,770 --> 00:03:21,673
bellek niteliği için de önemli.

60
00:03:21,697 --> 00:03:25,742
Yeni sinir hücreleri
belleğimizi geliştirmemize

61
00:03:25,766 --> 00:03:30,448
ve benzer anıları ayırt etmemize
yardımcı oluyor, örneğin:

62
00:03:30,472 --> 00:03:32,552
her gün aynı durağa,

63
00:03:32,576 --> 00:03:36,092
ama birazcık farklı bir yere
koyduğunuz bisikletinizi

64
00:03:36,116 --> 00:03:38,258
nasıl buluyorsunuz?

65
00:03:40,068 --> 00:03:42,552
Meslektaşım Robert'ın
daha ilgincine giden şey,

66
00:03:42,576 --> 00:03:47,438
sinir hücresi üremesi ve bunalım
üzerine olan araştırmamız.

67
00:03:48,010 --> 00:03:49,948
Bir hayvan bunalım örnekçesinde,

68
00:03:49,972 --> 00:03:53,976
gördük ki düşük bir
sinir hücresi üreme seviyemiz var.

69
00:03:54,500 --> 00:03:56,743
Bunalım giderici (antidepresan) verirsek

70
00:03:56,767 --> 00:04:00,221
yeni sinir hücrelerinin çoğalması artıyor

71
00:04:00,245 --> 00:04:03,388
ve bunalımın belirtileri azalıyor,

72
00:04:03,412 --> 00:04:08,872
sinir hücresi üremesiyle bunalım
arasında net bir bağlantı sağlıyor.

73
00:04:09,191 --> 00:04:13,500
Ancak dahası, yalnızca
sinir hücresi üremesini engellerseniz

74
00:04:13,524 --> 00:04:16,357
bunalım gidericilerin
etkisini de engelliyorsunuz.

75
00:04:17,714 --> 00:04:19,477
Bu esnada, Robert

76
00:04:19,501 --> 00:04:23,199
hastalarının kanser tedavisinden sonra

77
00:04:23,223 --> 00:04:25,818
bunalım yaşamalarının nedeninin

78
00:04:25,842 --> 00:04:30,223
kanser ilacının sinir hücrelerinin
çoğalmasını engellemesi olduğunu anladı.

79
00:04:30,247 --> 00:04:33,875
Normal işlevlerini gerçekleştirecek
yeni sinir hücrelerinin çoğalması

80
00:04:33,899 --> 00:04:36,105
zaman alıyor.

81
00:04:37,780 --> 00:04:42,189
Bu yüzden, ortaklaşa olarak,
bellek gelişimini ya da ruhsal durumu

82
00:04:42,213 --> 00:04:45,928
geliştirmek ya da hatta yaşlanmayla

83
00:04:45,952 --> 00:04:49,566
ya da stresle ilintili gerilemesini
engellemek istiyorsak,

84
00:04:49,590 --> 00:04:53,153
sinir hücresi üremesi,
yönelmemiz gereken hedeftir

85
00:04:53,177 --> 00:04:55,311
diyebilecek kadar kanıta sahibiz.

86
00:04:56,288 --> 00:04:58,019
Sıradaki sorumuz:

87
00:04:58,043 --> 00:05:00,217
sinir hücresi üremesini
denetleyebilir miyiz?

88
00:05:01,066 --> 00:05:02,257
Yanıt evet.

89
00:05:02,860 --> 00:05:05,423
Ve şimdi küçük bir sınav yapacağız.

90
00:05:06,201 --> 00:05:09,382
Size bir dizi davranış
ve etkinlik vereceğim

91
00:05:09,406 --> 00:05:14,090
ve siz de bana bunların
sinir hücresi üremesini arttırıp

92
00:05:14,114 --> 00:05:16,280
arttırmayacağını söyleyeceksiniz.

93
00:05:16,804 --> 00:05:17,963
Hazır mıyız?

94
00:05:18,550 --> 00:05:19,709
Pekâlâ, başlayalım.

95
00:05:20,034 --> 00:05:21,621
Öğrenmek ne yapar desem?

96
00:05:22,521 --> 00:05:23,701
Arttırır mı?

97
00:05:23,725 --> 00:05:24,884
Evet.

98
00:05:24,908 --> 00:05:28,694
Öğrenmek yeni sinir hücresi
üremesini arttırıyor.

99
00:05:28,718 --> 00:05:30,034
Peki ya stres?

100
00:05:31,431 --> 00:05:36,168
Evet, stres hipokampustaki yeni
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

101
00:05:36,192 --> 00:05:37,804
Peki ya uyku eksikliği?

102
00:05:39,375 --> 00:05:42,074
Aynen öyle, uykusuzluk
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

103
00:05:42,098 --> 00:05:43,319
Peki ya sevişmek?

104
00:05:44,414 --> 00:05:45,566
Vay be!

105
00:05:45,590 --> 00:05:46,857
(Gülüşmeler)

106
00:05:46,881 --> 00:05:50,634
Evet, haklısınız, sevişmek
yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

107
00:05:50,658 --> 00:05:52,810
Ancak, önemli olan dengeli olmak.

108
00:05:52,834 --> 00:05:55,047
İpin ucunu kaçırıp --

109
00:05:55,071 --> 00:05:56,999
(Gülüşmeler)

110
00:05:57,023 --> 00:05:59,857
aşırı sevişmenin uyku
eksikliğine yol açmasını istemeyiz.

111
00:05:59,881 --> 00:06:02,110
(Gülüşmeler)

112
00:06:02,753 --> 00:06:04,944
Peki ya yaşlanmak?

113
00:06:07,645 --> 00:06:11,328
Sinir hücresi üreme hızı
yaşlandıkça düşüyor,

114
00:06:11,352 --> 00:06:13,098
fakat yine de gerçekleşiyor.

115
00:06:14,042 --> 00:06:16,233
Son olarak, koşmak?

116
00:06:17,912 --> 00:06:20,721
Görelim kendiniz karar verin.

117
00:06:21,563 --> 00:06:23,359
Bu, ilk araştırmalardan birisi,

118
00:06:23,383 --> 00:06:27,786
danışmanlarımdan biri olan
Salk Enstitüsü'nden Rusty Gage yaptı,

119
00:06:27,810 --> 00:06:30,084
çevrenin yeni sinir hücresi üremesinde

120
00:06:30,108 --> 00:06:31,997
etkisinin olabileceğini gösteriyor.

121
00:06:32,021 --> 00:06:36,275
Burada, kafesinde koşu çarkı olmayan
bir farenin hipokampusundaki

122
00:06:36,299 --> 00:06:38,544
bir bölgeyi görüyorsunuz.

123
00:06:38,568 --> 00:06:42,603
Gördüğünüz kara noktalar
aslında yeni çoğalan sinir hücrecikleri.

124
00:06:43,246 --> 00:06:48,384
Şimdiyse, kafesinde koşu çarkı olan
bir farenin hipkampusundaki

125
00:06:48,408 --> 00:06:51,004
bir bölgeyi görüyorsunuz.

126
00:06:51,028 --> 00:06:52,551
Yeni sinir hücreciklerini

127
00:06:52,575 --> 00:06:55,388
belirten kara noktaların
muazzam artışını görüyorsunuz.

128
00:06:56,819 --> 00:07:00,612
Etkin olmak sinir hücresi üremesini
etkiliyor, ama dahası da var.

129
00:07:01,639 --> 00:07:04,286
Yedikleriniz de hipokampustaki

130
00:07:04,310 --> 00:07:07,224
yeni sinir hücresi üremesini etkiliyor.

131
00:07:07,248 --> 00:07:10,208
Burada örnek bir beslenme listemiz var --

132
00:07:10,232 --> 00:07:13,509
yararı dokunan besinleri de içeriyor.

133
00:07:13,973 --> 00:07:16,568
Şimdi size birkaçını söyleyeceğim:

134
00:07:16,592 --> 00:07:21,686
%20-30 kalori azaltımı
sinir hücresini üremesini arttırıyor.

135
00:07:22,128 --> 00:07:25,610
Aralıklı yemek yemek --
öğünler arasına zaman boşluğu koymak --

136
00:07:25,634 --> 00:07:27,773
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

137
00:07:27,797 --> 00:07:29,120
Flavonoid tüketimi,

138
00:07:29,144 --> 00:07:32,147
bitter çikolata ya da
yaban mersininde bulunuyor,

139
00:07:32,171 --> 00:07:33,994
sinir hücresi üremesini arttırıyor.

140
00:07:34,355 --> 00:07:35,861
Omega-3 yağ asitleri,

141
00:07:35,885 --> 00:07:38,096
somon gibi yağlı balıklarda bulunur,

142
00:07:38,120 --> 00:07:40,558
yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

143
00:07:41,502 --> 00:07:45,603
Tersi olarak, doymuş yağ oranı
yüksek beslenme biçimi

144
00:07:45,627 --> 00:07:48,367
sinir hücresi üremesini
olumsuz etkiliyor.

145
00:07:49,232 --> 00:07:53,414
Etanol -- alkol tüketimi --
sinir hücresi üremesini azaltıyor.

146
00:07:53,981 --> 00:07:56,703
Ancak, umutsuzluğa düşmeyin,

147
00:07:56,727 --> 00:07:59,779
Kırmızı şarapta bulunan resveratrolün

148
00:07:59,803 --> 00:08:03,294
yeni sinir hücrelerine
zararsız olduğu bulundu.

149
00:08:03,708 --> 00:08:05,574
Bir dahaki akşam yemeği buluşmanızda

150
00:08:05,598 --> 00:08:09,602
"sinir hücresi üremesini etkilemeyen"
bu içkiyi tercih edebilirsiniz.

151
00:08:09,909 --> 00:08:12,042
(Gülüşmeler)

152
00:08:12,066 --> 00:08:14,567
Son olarak, sonuncu noktaya
dikkatinizi çekeyim --

153
00:08:14,591 --> 00:08:15,749
bu seferki garip.

154
00:08:15,773 --> 00:08:19,668
Japon araştırmacılar yiyecek
dokusuyla yakından ilgileniyorlar

155
00:08:19,692 --> 00:08:24,995
ve yumuşak dokulu besinlerin,
çiğnenen ya da gevrek besinlerin tam tersi

156
00:08:25,019 --> 00:08:29,740
bir biçimde sinir hücresi üremesine
zarar verdiğini gösterdiler.

157
00:08:30,827 --> 00:08:32,620
Bütün bu veriler,

158
00:08:32,644 --> 00:08:35,225
bunlar hücre seviyesinde
incelememiz gereken veriler,

159
00:08:35,249 --> 00:08:37,756
hayvan örnekçeleri
kullanılarak oluşturuldu.

160
00:08:38,470 --> 00:08:42,851
Ancak, bu beslenme biçimi
insan katılımcılara da uygulandı

161
00:08:42,875 --> 00:08:49,033
ve gördüğümüze göre,
beslenme biçimi, belleği ve ruhsal durumu;

162
00:08:49,057 --> 00:08:52,541
sinir hücresi üremesini
değiştirdiği yönde etkiliyor,

163
00:08:52,565 --> 00:08:57,322
örneğin: kalori azaltımı
bellek sınırını arttırıyor;

164
00:08:57,346 --> 00:09:02,445
fakat yağ oranı yüksek beslenme biçimi
bunalım belirtilerini şiddetlendiriyor --

165
00:09:02,469 --> 00:09:06,333
zıt bir şekilde omega-3 yağ asitleri
sinir hücresi üremesini arttırıyor

166
00:09:06,357 --> 00:09:10,540
ve bunalım belirtilerini
azaltmaya yardımcı oluyor.

167
00:09:11,643 --> 00:09:16,460
Bu yüzden dedik ki beslenme biçiminin

168
00:09:16,484 --> 00:09:20,079
zihinsel sağlık, bellek ve ruhsal durum

169
00:09:20,103 --> 00:09:24,575
üstündeki etkisine aslında hipokampustaki
yeni sinir hücresi üremesi aracı oluyor.

170
00:09:24,994 --> 00:09:26,914
Yalnızca ne yediğiniz değil,

171
00:09:26,938 --> 00:09:30,003
yiyeceklerin dokusu, yeme
zamanınız ve yeme miktarınız da

172
00:09:30,027 --> 00:09:31,851
öneme sahip.

173
00:09:33,841 --> 00:09:37,874
Bizim -- sinir hücresi üremesiyle
ilgilenen sinirbilimcilerin -- görevi,

174
00:09:37,898 --> 00:09:41,563
bu yeni sinir hücrelerinin
işlevlerini ve varlıklarıyla üremelerini

175
00:09:41,587 --> 00:09:45,571
nasıl denetleyeceğimizi
daha iyi anlamak.

176
00:09:45,896 --> 00:09:50,435
Ayrıca, Robert'ın hastalarının sinir
hücresi üretmesi için bir yol bulmalıyız.

177
00:09:51,271 --> 00:09:52,648
Sizin görevinizse --

178
00:09:52,672 --> 00:09:55,102
sizler kendi sinir hücresi
üremenizden sorumlusunuz.

179
00:09:55,691 --> 00:09:56,849
Teşekkür ederim.

180
00:09:56,873 --> 00:10:02,832
(Alkış)

181
00:10:02,856 --> 00:10:05,188
Margaret Heffernan:
Harika bir araştırma Sandrine.

182
00:10:05,212 --> 00:10:07,457
Sana dediğim gibi, yaşamımı değiştirdin --

183
00:10:07,481 --> 00:10:09,259
artık çok çok yaban mersini yiyorum.

184
00:10:09,283 --> 00:10:10,830
Sandrine Thuret: Çok güzel.

185
00:10:11,528 --> 00:10:13,972
MH: Koşma meselesi aklımı kurcalıyor.

186
00:10:14,869 --> 00:10:16,520
Koşmak zorunda mıyım?

187
00:10:17,368 --> 00:10:20,010
Yoksa beynime oksijen
sağlayacak aerobik çalışmalar

188
00:10:20,034 --> 00:10:21,639
yapmak da aynı şey mi?

189
00:10:21,663 --> 00:10:23,798
Hareket içeren herhangi
bir çalışma olur mu?

190
00:10:24,101 --> 00:10:25,838
ST: Şimdilik, tam olarak

191
00:10:25,862 --> 00:10:29,102
yalnızca koşmak mı
bunu sağlıyor bilmiyoruz,

192
00:10:29,126 --> 00:10:34,163
ama sinir hücresi üretimini --

193
00:10:34,187 --> 00:10:37,267
beyne kan akışını sağlayacak herhangi bir

194
00:10:37,291 --> 00:10:38,893
hareket işe yaramalı diyoruz.

195
00:10:39,313 --> 00:10:41,980
MH: Öyleyse ofisime koşu çarkı
almama gerek yok değil mi?

196
00:10:42,004 --> 00:10:43,167
ST: Hayır, gerek yok!

197
00:10:43,191 --> 00:10:45,284
MH: Oh be, rahatladım!
Harika bir konuşmaydı.

198
00:10:45,308 --> 00:10:47,061
Sandrine Thuret, çok teşekkürler.

199
00:10:47,085 --> 00:10:48,284
ST: Teşekkürler Margaret.

200
00:10:48,308 --> 00:10:50,976
(Alkış)