< Return to Video

თქვენ შეგიძლიათ ტვინის ახალი უჯრედები წარმოქმნათ. გაჩვენებთ როგორც

  • 0:02 - 0:06
    შეიძლება ჩვენ, ზრდასრულებმა,
    ახალი ნერვული უჯრედები წარმოვქმნათ?
  • 0:07 - 0:10
    ამ კითხვასთან დაკავშირებით
    ჯერ კიდევ არსებობს გაურკვევლობა,
  • 0:10 - 0:13
    რადგან ეს კვლევის საკმაოდ ახალი სფეროა.
  • 0:14 - 0:17
    მაგალითად, მე ვესაუბრებოდი
    ჩემს ერთ-ერთ კოლეგას, რობერტს,
  • 0:17 - 0:18
    ის ონკოლოგია
  • 0:18 - 0:20
    და ის მეუბნებოდა:
  • 0:20 - 0:22
    "სანდრინ, ეს დამაბნეველია.
  • 0:22 - 0:26
    ჩემს ზოგიერთს პაციენტს, რომლებსაც უთხრეს
    რომ სიმსივნისგან განიკურნენ
  • 0:26 - 0:29
    მაინც უვითარდებათ დეპრესიის ნიშნები"
  • 0:30 - 0:31
    მე მას ვუპასუხე:
  • 0:31 - 0:33
    "ჩემი გადმოსახედიდან ეს ლოგიკურია.
  • 0:33 - 0:38
    წამლები, რომლებიც აჩერებს
    სიმსივნური უჯრედების გამრავლებას,
  • 0:38 - 0:43
    ასევე აჩერებს ტვინში
    ახალი ნეირონების წარმოქმნას."
  • 0:44 - 0:47
    შემდეგ რობერტმა ისე შემომხედა
    როგორც გიჟს და თქვა:
  • 0:47 - 0:49
    "მაგრამ სანდრინ, ეს
    ზრდასრული პაციენტებია.
  • 0:49 - 0:51
    ზრდასრულებში ახალი ნერვული უჯრედები
    არ წარმოიქმნება."
  • 0:53 - 0:56
    და მისდა გასაკვირად მე ვუთხარი:
    "სინამდვილეში სწორედ ასე ხდება."
  • 0:57 - 1:02
    და ეს არის ის ფენომენი,
    რომელსაც ნეიროგენეზს ვუწოდებთ.
  • 1:02 - 1:03
    [წარწერა : ნეიროგენეზისი]
  • 1:03 - 1:07
    რაც შეეხება რობერტს,
    ის ნეირომეცნიერი არ არის
  • 1:07 - 1:12
    და როდესაც ის სამედიცინო სკოლაში დადიოდა,
    მას არ ასწავლეს ის, რაც ახლა ჩვენ ვიცით...
  • 1:12 - 1:15
    რომ ზრდასრულ ტვინს,
    შეუძლია ახალი ნერვული უჯრედების წარმოქმნა.
  • 1:17 - 1:22
    ამრიგად, რობერტს,
    იქიდან გამომდინარე, რომ კარგი ექიმია,
  • 1:22 - 1:23
    სურდა რომ ლაბორატორიაში მოსულიყო,
  • 1:23 - 1:26
    რათა ამ თემაში ცოტა უკეთ გარკვეულიყო.
  • 1:27 - 1:29
    და მე მას ვანახე
  • 1:29 - 1:32
    ნეიროგენეზის თვალსაზრისით,
  • 1:32 - 1:34
    ტვინის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ნაწილი
  • 1:34 - 1:36
    და ეს არის ჰიპოკამპი.
  • 1:37 - 1:41
    ეს არის ის რუხი სტრუქტურა,
    რომელიც მოთავსებულია ტვინის ცენტრში
  • 1:42 - 1:44
    და რის შესახებაც უკვე ძალიან
    დიდი ხანია ვიცით,
  • 1:44 - 1:49
    რომ ის მნიშვნელოვანია დასწავლის,
    მახსოვრობის, ხასიათისა და ემოციისათვის.
  • 1:49 - 1:52
    თუმცა, რაც ახლახანს გავიგეთ არის ის,
  • 1:52 - 1:57
    რომ ეს არის ზრდასრული
    ტვინის ერთ-ერთი უნიკალური სტრუქტურა
  • 1:57 - 2:00
    სადაც ახალი ნეირონები წარმოიქმნება.
  • 2:00 - 2:03
    და თუ გავკვეთთ ჰიპოკამპს
  • 2:03 - 2:04
    და გავადიდებთ,
  • 2:04 - 2:07
    ზრდასრული თაგვის თავის ტვინში,
    ცისფერ ფერში
  • 2:07 - 2:11
    ახალდაბადებულ ნეირონს დაინახავთ.
  • 2:13 - 2:16
    რაც შეეხება ადამიანის ტვინს,
  • 2:16 - 2:19
    ჩემმა კოლეგამ იონას ფრიზენმა
    "კაროლინსკას ინსტიტუტიდან" გამოთვალა,
  • 2:19 - 2:25
    რომ ჩვენ ყოველდღე ჰიპოკამპში
  • 2:25 - 2:27
    700 ახალ ნეირონს წარმოვქმნით.
  • 2:27 - 2:29
    შეიძლება იფიქროთ, რომ ეს ცოტაა,
  • 2:29 - 2:32
    იმ მილიარდობით ნეირონთან შედარებით,
    რომელიც გვაქვს.
  • 2:32 - 2:35
    მაგრამ 50 წლის ასაკისთვის,
  • 2:35 - 2:39
    ამ სტრუქტურაში ჩვენი ყველა ძველი ნეირონი
    ჩანაცვლებული იქნება
  • 2:39 - 2:42
    ზრდასრულ ასაკში წარმოქმინილი ნეირონით.
  • 2:43 - 2:48
    მაშ, რატომ არის ეს ახალი ნეირონები
    მნიშვნელოვანი და რა ფუნქციები აქვთ მათ?
  • 2:49 - 2:53
    პირველ რიგში, ჩვენ ვიცით, რომ ისინი
    მნიშვნელოვანია სწავლისა და მეხსიერებისთვის
  • 2:53 - 2:55
    და ლაბორატორიაში ჩვენ ვაჩვენეთ,
  • 2:55 - 2:58
    რომ თუ დავბლოკავთ ზრდასრული ტვინის უნარს,
  • 2:58 - 3:00
    ჰიპოკამპში წარმოქმნას ახალი ნეირონები,
  • 3:00 - 3:03
    ამით ჩვენ შევზღუდავთ
    მახსოვრობის ზოგიერთ უნარს.
  • 3:04 - 3:11
    ეს არის განსაკუთრებით
    ახალი და სწორი სივრცული აღქმისათვის.
  • 3:11 - 3:13
    მაგალითად, როგორ ორიენტირებ ქალაქში.
  • 3:14 - 3:16
    შესწავლის პროცესში კიდევ ბევრი რამეა
  • 3:16 - 3:19
    და ნეირონები არა მხოლოდ
    მეხსიერების მოცულობისთვისაა მნიშვნელოვანი,
  • 3:19 - 3:22
    არმედ მისი ხარისხისთვისაც.
  • 3:22 - 3:26
    ისინი დაგვეხმარებიან
    მეხსიერების გახანგრძლივებაში
  • 3:26 - 3:30
    და დაგვეხმარებიან განვასხვავოთ
    მსგავსი მოგონებები.
  • 3:30 - 3:33
    მაგალითად იმაში,
    თუ როგორ პოულობთ ველოსიპედს,
  • 3:33 - 3:36
    რომელსაც ყოველდღე ერთსა და იმავე
    სადგომზე აყენებთ,
  • 3:36 - 3:38
    მაგრამ ოდნავ განსხვავებულ ადილებში?
  • 3:40 - 3:43
    ჩემი კოლეგა რობერტისთვის
    უფრო საინტერესო ის კვლევაა,
  • 3:43 - 3:47
    რომელსაც ნეიროგენეზსა
    და დეპრესიაზე ვატარებთ.
  • 3:48 - 3:50
    ამრიგად, დეპრესიის ცხოველურ
    მოდელში ჩვენ ვნახეთ,
  • 3:50 - 3:54
    რომ ნეიროგენეზის უფრო დაბალი დონე გვაქვს.
  • 3:54 - 3:57
    თუ მივიღებთ ანტიდეპრესანტებს,
  • 3:57 - 4:00
    ამით ახალი ნეირონების წარმოქმნას გავზრდით
  • 4:00 - 4:03
    და შევამცირებთ დეპრესიის სიმპტომებს,
  • 4:03 - 4:09
    რაც აშკარა კავშირს აჩვენებს
    ნეიროგენეზსა და დეპრესიას შორის.
  • 4:09 - 4:14
    მაგრამ უფრო მეტიც,
    თუ დაბლოკავთ ნეიროგენეზს,
  • 4:14 - 4:16
    ამით შეაჩერებთ
    ანტიდეპრესანტის ეფექტიანობასაც.
  • 4:18 - 4:19
    ამ დროს რობერტი მიხვდა,
  • 4:20 - 4:23
    რომ მისი პაციენტები დიდი ალბათობით
    დეპრესიისგან იტანჯებოდნენ,
  • 4:23 - 4:26
    მას შემდეგ რაც სიმსივნისგან განიკურნენ,
  • 4:26 - 4:30
    რადგან კიბოს წამალი აჩერებდა
    ახალი ნეირონების წარმოქმნას.
  • 4:30 - 4:34
    ახალი ნეირონების წარმოქმნას,
  • 4:34 - 4:38
    რომლებმაც ნორმალურად უნდა
    იფუნქციონირონ, დრო სჭირდება.
  • 4:38 - 4:42
    ახლა ყველანი ვფიქრობთ,
    რომ საკმარისი მტკიცებულება გვაქვს ვთქვათ,
  • 4:42 - 4:46
    რომ ჩვენი სამიზნე ნეიროგენეზი უნდა გახდეს,
  • 4:46 - 4:50
    თუ გვინდა, რომ მეხსიერების ჩამოყალიბება
    და განწყობა გავაუმჯობესოთ,
  • 4:50 - 4:53
    ან თუნდაც შევაჩეროთ დაბარებასთან
    დაკავშირებული ჯანმრთელობის პრობლემები
  • 4:53 - 4:55
    ან სტრესთან დაკავშირებული.
  • 4:56 - 4:58
    მაშ, შემდეგი კითხვაა:
  • 4:58 - 5:00
    შეგვიძლია ნეიროგენეზის კონტროლი?
  • 5:01 - 5:02
    პასუხია კი.
  • 5:03 - 5:05
    და ჩვენ ახლა ჩავატარებთ მცირე გამოკითხვას.
  • 5:06 - 5:09
    მე შემოგთავაზებთ
    ქცევებისა და აქტივობების ნაკრებს
  • 5:09 - 5:14
    და თქვენ მეტყვით როგორ ფიქრობთ,
    გაზრდიან ისინი ნეიროგენეზს,
  • 5:14 - 5:16
    თუ შეამცირებენ.
  • 5:17 - 5:18
    მზად ვართ?
  • 5:19 - 5:20
    კარგით, დავიწყოთ.
  • 5:20 - 5:22
    რას ფიქრობთ დასწავლაზე?
  • 5:23 - 5:24
    ზრდის?
  • 5:24 - 5:25
    დიახ.
  • 5:25 - 5:29
    დასწავლა გაზრდის ნეირონების წარმოქმნას.
  • 5:29 - 5:30
    რას იტყვით სტრესზე?
  • 5:31 - 5:36
    დიახ, სტრესი შეამცირებს
    ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნას.
  • 5:36 - 5:38
    ძილის ნაკლებობა?
  • 5:39 - 5:42
    რა თქმა უნდა, ეს შეამცირებს ნეიროგენეზს.
  • 5:42 - 5:43
    სექსზე რა აზრის ხართ?
  • 5:44 - 5:46
    ოჰ, ვაუ!
  • 5:46 - 5:47
    (სიცილი)
  • 5:47 - 5:51
    დიახ, თქვენ მართალი ხართ
    ეს გაზრდის ახალი ნეირონების წარმოქმნას.
  • 5:51 - 5:53
    თუმცა, მთავარი აქ ბალანსია.
  • 5:53 - 5:55
    ჩვენ არ გვსურს ჩავვარდეთ ისეთ სიტუაციაში..
  • 5:55 - 5:57
    (სიცილი)
  • 5:57 - 6:00
    როცა ზედმეტ სექსს ძილის
    ნაკლებობამდე მივყავართ.
  • 6:00 - 6:02
    (სიცილი)
  • 6:03 - 6:05
    რას იტყვით დაბერებაზე?
  • 6:08 - 6:11
    მაშ, ნეიროგენეზის სიხშირე
    დაბერებასთან ერთად მცირდება,
  • 6:11 - 6:13
    თუმცა მაინც მიმდინარეობს.
  • 6:14 - 6:16
    და ბოლოს, რას იტყვით სირბილზე?
  • 6:18 - 6:21
    ეს შეგიძლიათ თავად განსაჯოთ.
  • 6:22 - 6:23
    ეს ერთ-ერთი პირველი კვლევაა,
  • 6:23 - 6:28
    რომელიც ჩემმა ერთ-ერთმა მასწავლებელმა
    რასტი გეიჯმა ჩაატარა, "სოლქ ინსტიტუტიდან",
  • 6:28 - 6:30
    მან აჩვენა, რომ გარემომ
    შეიძლება გავლენა მოახდინოს
  • 6:30 - 6:32
    ახალი ნეირონების წარმოქმნაზე.
  • 6:32 - 6:36
    თქვენ აქ ხედავთ თაგვის ჰიპოკამპის უბანს,
  • 6:36 - 6:39
    რომელსაც გალიაში არ ჰქონდა
    სარბენი ბორბალი.
  • 6:39 - 6:43
    შავი წერტილები კი,
    ახალდაბადებულ ნეირონებს აღნიშნავს.
  • 6:43 - 6:48
    ახლა, თქვენ ხედავთ იმ თაგვის
    ჰიპოკამპის უბანს,
  • 6:48 - 6:51
    რომელსაც გალიაში ჰქონდა სარბენი ბორბალი.
  • 6:51 - 6:53
    თქვენ ხედავთ იმ შავი წერტილების
    მასიურ ზრდას,
  • 6:53 - 6:56
    რომლებიც ახალ ნეირონებს აღნიშნავენ.
  • 6:57 - 7:01
    ესე იგი, აქტივობას გავლენას ახდენს
    ნეიროგენეზზე, მაგრამ ეს ყველაფერი არაა.
  • 7:02 - 7:04
    რასაც მიირთმევთ იმასაც ექნება ეფექტი
  • 7:04 - 7:07
    ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნაზე.
  • 7:07 - 7:10
    აქ ჩვენ გვაქვს კვების რაციონის ნიმუში,
  • 7:10 - 7:14
    რომლის ეფექტიანობაც ნაჩვენები იქნა.
  • 7:14 - 7:17
    რამდენიმეს დაგისახელებთ:
  • 7:17 - 7:22
    კალორიების შემცირება 20-30%-ით
    გაზრდის ნეიროგენეზს.
  • 7:22 - 7:26
    მოკლე შიმშილობები,
    კვებებს შორის შუალედების ზრდა,
  • 7:26 - 7:28
    გაზრდის ნეიროგენეზს.
  • 7:28 - 7:29
    ფლავონოიდების მიღება,
  • 7:29 - 7:32
    რომლებსაც მუქი შოკოლადი და მოცვი შეიცავს,
  • 7:32 - 7:34
    გაზრდის ნეიროგენეზს.
  • 7:34 - 7:36
    ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები,
  • 7:36 - 7:38
    წარმოდგენილი თევზის ქონში,
    როგორიცაა ორაგული,
  • 7:38 - 7:41
    გაზრდის ახალი ნეირონების წარმოქმნას.
  • 7:42 - 7:46
    სამაგიეროდ რაციონს,
    რომელიც მდიდარია კარგად გაჯერებული ცხიმით,
  • 7:46 - 7:48
    ნეიროგენეზზე ნეგატიური გავლენა ექნება.
  • 7:49 - 7:53
    ეთანოლი... ალკოჰოლის მიღება
    შეამცირებს ნეიროგენეზს.
  • 7:54 - 7:57
    თუმცა, ყველაფერი დაკარგული არ არის.
  • 7:57 - 8:00
    რესვერასტროლმა,
    რომელსაც წითელი ღვინო შეიცავს აჩვენა,
  • 8:00 - 8:03
    რომ ხელს უწყობს
    ახალი ნეირონების გადარჩენას.
  • 8:04 - 8:06
    შემდეგში,
    როცა წვეულებაზე იქნებით,
  • 8:06 - 8:10
    კარგი იქნება, თუ ამ ნეიროგენეზ-ნეიტრალურ
    სასმელზე მიგიწვდებათ ხელი.
  • 8:10 - 8:12
    (სიცილი)
  • 8:12 - 8:15
    და ბოლოს, ხაზს გავუსვამ უკანასკნელს...
  • 8:15 - 8:16
    უცნაურს.
  • 8:16 - 8:20
    იაპონური ჯგუფები დაინტერესებულნი არიან
    საკვების ფორმით.
  • 8:20 - 8:25
    მათ აჩვენებს, რომ სინამდვილეში თხიერი
    რაციონი ამცირებს ნეიროგენეზს,
  • 8:25 - 8:30
    საპირისპიროდ იმ საკვებისა, რომელსაც
    დაღეჭვა ესაჭიროება, ან სახრაშუნოა.
  • 8:31 - 8:33
    ამრიგად, მთელი ეს ინფორმაცია,
  • 8:33 - 8:35
    რომლისთვისაც უჯრედულ დონეზე
    ჩახედვაა საჭირო,
  • 8:35 - 8:38
    ცხოველური მოდელების გამოყენებით
    იქნა შეგროვებული.
  • 8:38 - 8:43
    მაგრამ ეს რაციონი,
    ასევე ადამიან მონაწილეებსაც მისცეს
  • 8:43 - 8:49
    და ვნახეთ, რომ ეს რაციონი,
    ისეთივე გავლენას ახდენს
  • 8:49 - 8:53
    მეხსიერებასა და განწყობაზე,
    როგორსაც ნეიროგენეზზე.
  • 8:53 - 8:57
    მაგალითად, კალორიების შეზღუდვისას
    მეხსიერების მოცულობა იზრდება.
  • 8:57 - 9:02
    სამაგიეროდ მაღალი ცხიმოვანი რაციონი
    დეპრესიის სიმპტომებს ამწვავებს,
  • 9:02 - 9:06
    ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავებისგან განსხვავებით,
    რომლებიც ზრდიან ნეიროგენეზს
  • 9:06 - 9:11
    და ასევე ხელს უწყობენ დეპრესიის
    სიმპტომების შემცირებას.
  • 9:12 - 9:16
    ამიტომ, ჩვენ ვფიქრობთ,
    რომ კვებითი რაციონის გავლენა
  • 9:16 - 9:20
    გონებრივ ჯანმრთელობაზე,
    მეხსიერებასა და განწყობაზე,
  • 9:20 - 9:25
    სინამდვილეში განპირობებულია
    ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნით.
  • 9:25 - 9:27
    მნიშვნელოვანი მხოლოდ ის არ არის
    თუ რას მიირთმევ,
  • 9:27 - 9:30
    არამედ საკვების ფორმა, დრო როცა მიირთევ
  • 9:30 - 9:32
    და რამდენს მიირთმევ.
  • 9:34 - 9:38
    ჩვენი მხრივ, ნეიროგენეზით
    დაინტერესებულმა ნეირომეცნიერებმა,
  • 9:38 - 9:42
    უკეთ უნდა გავიგოთ ნეირონების ფუნქციები
  • 9:42 - 9:46
    და ასევე ის, თუ როგორ
    ვმართოთ მათი გადარჩენა და წარმოქმნა.
  • 9:46 - 9:50
    ჩვენ ასევე უნდა ვიპოვოთ რობერტის
    პაციენტების ნეიროგენეზის დაცვის გზა.
  • 9:51 - 9:53
    თქვენის მხრივ კი,
  • 9:53 - 9:55
    თქვენს ნეიროგენეზს
    თქვენსავე განკარგულებაში ვტოვებ.
  • 9:56 - 9:57
    მადლობა.
  • 9:57 - 10:03
    (აპლოდისმენტები)
  • 10:03 - 10:05
    მარგარეტ ჰეფერნანი:
    ფანტასტიური კვლევაა, სანდრინ.
  • 10:05 - 10:07
    მე გითხარი, რომ ჩემი ცხოვრება შეცვალე...
  • 10:07 - 10:09
    ახლა უკვე ბევრ მოცვს მივირთმევ.
  • 10:09 - 10:11
    სანდრინ ტიურე: ძალიან კარგი.
  • 10:12 - 10:14
    მჰ: სირბილით ძალიან დავინტერესდი.
  • 10:15 - 10:17
    უნდა ვირბინო?
  • 10:17 - 10:20
    თუ უბრალოდ აერობიკული სავარჯიშო
    საკმარისი იქნება,
  • 10:20 - 10:22
    რათა ტვინს ჟანგბადი მიეწოდოს?
  • 10:22 - 10:24
    შეიძლება ეს ნებისმეირი
    აქტიური ვარჯიში იყოს?
  • 10:24 - 10:26
    სტ: ამ დროისთვის,
  • 10:26 - 10:29
    ჩვენ დანამდვილებით ვერ ვიტყვით,
    რომ ეს მხოლოდ სირბილია თავისთავად,
  • 10:29 - 10:34
    მაგრამ ვფიქრობთ, რომ ნებისმიერი
    ვარჯიში შეუწყობს ხელს წარმოქმნას
  • 10:34 - 10:37
    და ტვინამდე სისხლის მიწოდებაც
  • 10:37 - 10:39
    შედეგიანი უნდა იყოს.
  • 10:39 - 10:42
    მჰ: არ არის აუცილებელი,
    რომ ოფისში სარბენი ბორბალი მქონდეს?
  • 10:42 - 10:43
    სტ: არა, არ არის!
  • 10:43 - 10:45
    მჰ: ოჰ, ძალიან დამამშვიდეთ! მშვენიერია.
  • 10:45 - 10:47
    სანდრინ ტიურე, დიდი მადლობა.
  • 10:47 - 10:48
    სტ: მადლობა, მარგარეტ.
  • 10:48 - 10:51
    (აპლოდისმენტები)
Title:
თქვენ შეგიძლიათ ტვინის ახალი უჯრედები წარმოქმნათ. გაჩვენებთ როგორც
Speaker:
სანდრინ ტიურე
Description:

შეიძლება ზრდასრულებში ახალი ნეირონები წარმოიქმნას? ნეირომეცნიერი სანდრინ ტიურე ამბობს, რომ შეგვიძლია და გვთავაზობს კვლევას და პრაქტიკულ რჩევას იმის შესახებ, თუ როგორ შეგვიძლია დავეხმაროთ საკუთარ ტვინებს ნეიროგენეზის განხორციელებაში და ამასთან ერთად გავიუმჯობესოთ განწყობა, გავიუმჯობესოთ მეხსიერება და აღმოვფხვრათ სიბერესთან დაკავაშირებული ჯანმრთელობის პრობლემები.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:04

Georgian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.