Σχεδιασμός με τους τυφλούς κατά νου

Πώς θα ήταν μια πόλη σχεδιασμένη για τους τυφλούς; Ο Κρις Ντάουνι είναι αρχιτέκτονας που τυφλώθηκε ξαφνικά το 2008· αντιπαραβάλλει τη ζωή του στο αγαπημένο του Σαν Φρανσίσκο πριν και μετά -- και δείχνει με ποιο τρόπο ο προσεχτικός σχεδιασμός που τώρα εμπλουτίζει τη ζωή του, θα μπορούσε να κάνει, στην πραγματικότητα, καλύτερη τη ζωή του καθένα είτε βλέπει είτε όχι.

Κατεβαίνοντας λοιπόν
από το λεωφορείο,

έκανα να πάω προς τη γωνία

για να κατευθυνθώ δυτικά στο δρόμο
για ένα μάθημα ανάγνωσης Μπράιγ.

Ήταν τον χειμώνα του 2009,

και είχε περάσει ήδη
ένας χρόνος που ήμουν τυφλός.

Τα πράγματα πήγαιναν καλά.

Φτάνοντας με ασφάλεια
στην άλλη πλευρά,

γύρισα αριστερά,

πάτησα το αυτόματο κουμπί
για το ακουστικό σήμα,

και περίμενα τη σειρά μου.

Καθώς έσβησε, κατέβηκα

και πέρασα με ασφάλεια απέναντι.

Ανεβαίνοντας στο πεζοδρόμιο,

άκουσα τον ήχο μιας μεταλλικής καρέκλας

που γλιστρούσε
στο πεζοδρόμιο μπροστά μου.

Ξέρω ότι υπάρχει
ένα καφέ στη γωνία,

και έχουν καρέκλες έξω,

έτσι έκανα προς τα αριστερά

για να είμαι πιο κοντά στο δρόμο

Ο ήχος της καρέκλας
ακολουθούσε την κίνησή μου.

Φαντάστηκα ότι θα είχα
κάνει κάποιο λάθος,

και ξαναπήγα προς τα δεξιά,

και με θαυμάσιο συγχρονισμό
με ακολούθησε η καρέκλα.

Είχα αρχίσει να ανησυχώ κάπως.

Ξαναπήγα στ΄ αριστερά,

και η καρέκλα με ακολούθησε,

εμποδίζοντας το δρόμο μου.

Είχα πια φρικάρει.

Φώναξα λοιπόν,

«Ποιος στο καλό είναι εκεί; Τι συμβαίνει;»

Αμέσως μετά άκουσα κάτι άλλο,

ένα οικείο κροτάλισμα,
που κάλυπτε την κραυγή μου.

Ακουγόταν οικείο,

και αμέσως μια άλλη πιθανότητα
πέρασε από το μυαλό μου,

και έκανα να πιάσω
με το αριστερό μου χέρι,

και τα δάχτυλά μου
άγγιξαν κάτι χνουδωτό,

και έπιασα ένα αυτί,

το αυτί ενός σκύλου,
μάλλον ενός γκόλντεν ριτρίβερ.

Το λουρί του ήταν
δεμένο στην καρέκλα

καθώς το αφεντικό του
είχε πάει για καφέ,

και η σκυλίτσα επέμενε
στις προσπάθειές της

να με χαιρετήσει, ίσως και
για να την ξύσω λίγο στο αυτί.

Ποιος ξέρει, μπορεί να προσφέρονταν
να με εξυπηρετήσει.

(Γέλια)

Αυτή η ιστορία είναι
στην πραγματικότητα

για τους φόβους και τις μικροϊδέες
που έρχονται στο μυαλό μας

καθώς περιφερόμαστε στην πόλη

χωρίς όραση,

χωρίς επίγνωση του περιβάλλοντος

και των ανθρώπων τριγύρω, φαινομενικά.

Ας κάνω λοιπόν μια μικρή αναδρομή
για να θέσω το κλίμα.

Την ημέρα του Αγ. Πατρικίου το 2008,

πήγα στο νοσοκομείο για εγχείριση

για να αφαιρέσουν
έναν εγκεφαλικό όγκο.

Η εγχείριση ήταν επιτυχής.

Δυο ημέρες αργότερα,
η όρασή μου μειώθηκε.

Την τρίτη ημέρα, είχε χαθεί.

Αμέσως, ένιωσα
ένα απίστευτο αίσθημα

φόβου, σύγχυσης, ότι ήμουν ευάλωτος,

όπως θα ένιωθε ο καθένας.

Καθώς είχα χρόνο
για περισυλλογή,

άρχισα να συνειδητοποιώ

ότι έπρεπε
να ήμουν ευγνώμων για πολλά.

Συγκεκριμένα, σκέφτηκα τον πατέρα μου,

που είχε πεθάνει από επιπλοκές

μετά από εγχείριση εγκεφάλου.

Ήταν 36. Εγώ τότε ήμουν επτά.

Αν και είχα λοιπόν κάθε λόγο

να φοβάμαι τα μελλούμενα,

και δεν είχα ιδέα
τι επρόκειτο να συμβεί,

ήμουν ζωντανός.

Ο γιος μου είχε τον πατέρα του.

Και, επιπλέον,
δεν ήμουν και ο πρώτος

που έχανε την όρασή του.

Ήξερα ότι θα πρέπει
να υπήρχαν πολλά συστήματα

και τεχνικές και εκπαίδευση
που θα μπορούσα να έχω

για να ζω μια κανονική,
δραστήρια ζωή με νόημα

χωρίς όραση.

Όταν λοιπόν βγήκα από το νοσοκομείο

λίγες ημέρες μετά,
έφυγα με μια αποστολή,

να βγω έξω
και να πάρω την καλύτερη εκπαίδευση

όσο ταχύτερα μπορούσα
και να ξαναχτίσω τη ζωή μου.

Μέσα σε έξι μήνες
είχα ξαναγυρίσει στη δουλειά.

Είχε αρχίσει η εκπαίδευσή μου.

Ακόμη και δίδυμο ποδήλατο
άρχισα να οδηγώ

με τους παλιόφιλους από την ποδηλασία,

και πήγαινα στη δουλειά μόνος μου,

διασχίζοντας την πόλη
με τα πόδια και με το λεωφορείο.

Ήταν πολύ σκληρή δουλειά.

Αυτό όμως που δεν πρόβλεψα

μέσα από την ταχύτατη μετάβαση

ήταν η απίστευτη εμπειρία της αντίθεσης

από τη μία της εμπειρίας να βλέπω
απέναντι σε εκείνη που δεν έβλεπα

για τα ίδια μέρη και
τους ίδιους ανθρώπους

μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.

Προέκυψαν έτσι πολλές
από τα μέσα εμπειρίες

ή από τα έξω όπως τις αποκαλώ

πράγματα που έμαθα από τη στιγμή
που έχασα την όρασή μου.

Αυτές οι εμπειρίες κυμαίνονται
από τετριμμένες

μέχρι βαθύτερες,

από καθημερινές μέχρι αστείες.

Ως αρχιτέκτονας, αυτή η αντίθεση

της εμπειρίας με όραση και χωρίς όραση

των ίδιων σημείων και των ίδιων ανθρώπων

μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα

μου πρόσφεραν
κάθε είδους εμπειρίας από τα έξω

της ίδιας της πόλης.

Η σπουδαιότερη ανάμεσά τους

ήταν η συνειδητοποίηση ότι

στην πραγματικότητα οι πόλεις είναι
φανταστικά μέρη για τους τυφλούς.

Και με εξέπληξε η τάση της πόλης

για ευγένεια και φροντίδα

σε αντίθεση
με την αδιαφορία ή τα χειρότερα.

Τότε λοιπόν άρχισα να συνειδητοποιώ ότι

οι τυφλοί φαινόταν να έχουν

μια θετική επίδραση στην ίδια την πόλη.

Αυτό μου φάνηκε κάπως περίεργο.

Ας σταθώ και ας ρίξω μια ματιά

στο γιατί η πόλη είναι τόσο καλή
για τους τυφλούς.

Σύμφυτη με την εκπαίδευση για ανάρρωση
από την απώλεια της όρασης

είναι η μάθηση του να βασίζεσαι
σε όλες τις μη οπτικές σου αισθήσεις,

πράγματα που θα αγνοούσατε διαφορετικά.

Είναι σαν ένας ολόκληρος
κόσμος πληροφοριών

να ανοίγεται μπροστά σου.

Ήμουν εντυπωσιασμένος
από τη συμφωνία

των ανεπαίσθητων ήχων
γύρω μου στην πόλη

που τους ακούς και δουλεύεις μαζί τους

για να καταλάβεις πού βρίσκεσαι,

πώς πρέπει να κινηθείς
και πού πρέπει να πας.

Παρομοίως, με το πιάσιμο
και μόνο του μπαστουνιού,

μπορείς να νιώσεις διαφορετικές υφές
στο πάτωμα που πατάς,

και με το καιρό διαμορφώνεις
ένα σχεδιάγραμμα για το πού είσαι

και πού βαδίζεις.

Με τον ίδιο τρόπο, μόνο η ζέστη
του ήλιου στο πρόσωπό σου

ή ο άνεμος στο λαιμό σου

σου δίνουν στοιχεία για να πορευτείς

και την πρόοδό σου
σε ένα οικοδομικό τετράγωνο

και την κίνησή σου
στον χρόνο και τον χώρο.

Την αίσθηση της όσφρησης, επίσης.

Μερικές περιοχές και πόλεις έχουν
τη δική τους μυρωδιά,

όπως και μέρη και πράγματα γύρω σου,

και αν είσαι τυχερός,
ακολουθείς τη μύτη σου

προς τον νέο φούρνο που έψαχνες.

Όλα αυτά με εντυπωσίασαν πραγματικά,

διότι άρχισα να συνειδητοποιώ ότι

η εμπειρία του να μη βλέπω

ήταν περισσότερο πολύ-αισθητηριακή

απ' ότι ήταν η εμπειρία του να βλέπω.

Αυτό που επίσης με εντυπωσίασε
ήταν πόσο πολύ

άλλαζε η πόλη γύρω μου.

Όταν βλέπεις,

ο καθένας είναι με τον εαυτό του,

κοιτάς την δουλειά σου.

Αν όμως χάσεις την όρασή σου,

είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία.

Δεν ξέρεις ποιος παρακολουθεί ποιον,

αλλά έχω μια υποψία ότι πολλοί άνθρωποι
με παρακολουθούν.

Και δεν είμαι παρανοϊκός
αλλά όπου κι αν πάω,

δέχομαι κάθε είδους συμβουλή:

Πήγαινε εδώ, πήγαινε εκεί,
πρόσεχε αυτό.

Πολλές από τις πληροφορίες είναι καλές.

Μερικές είναι χρήσιμες.
Πολλές είναι κάπως ανάποδες.

Πρέπει να φανταστείς τι σήμαιναν.

Κάποιες είναι κάπως λάθος και άχρηστες.

Ωστόσο όλες είναι καλές
με τη γενικότερη έννοια.

Μια φορά ήμουν στο Όκλαντ

και περπατούσα στο Μπρόντγουεϊ
και έφτασα σε μια γωνία.

Περίμενα το ηχητικό σήμα
για τους πεζούς,

και καθώς άναψε, ήμουν έτοιμος
να κατέβω στο δρόμο,

όταν ξαφνικά άρπαξε το δεξί μου χέρι

αυτός ο τύπος,

με βούτηξε από το μπράτσο
και με τράβηξε στη διάβαση

και με πέρασε απέναντι τραβώντας με,

μιλώντας μου Κινέζικα.

(Γέλια)

Ήταν λες και δεν μπορούσες να ξεφύγεις από
το κράτημα του θανάτου αυτού του άντρα,

αλλά με πέρασε με ασφάλεια.

Τι να έκανα;

Αλλά πιστέψτε με,
υπάρχουν πιο ευγενικοί τρόποι

να προσφέρει κανείς βοήθεια.

Δεν ξέρουμε ότι είστε εκεί,

γι'αυτό είναι καλό να πεις πρώτα «Γεια».

«Θα θέλατε βοήθεια;»

Όταν ήμουν στο Όκλαντ,
εντυπωσιάστηκα

από το πόσο πολύ έχει αλλάξει
η πόλη του Όκλαντ

από τότε που έχασα την όρασή μου.

Μου άρεσε να την βλέπω.
Ήταν υπέροχη.

Ήταν μια τέλεια υπέροχη πόλη.

Αλλά από τότε
που έχασα την όρασή μου

και περπατούσα στο Μπρόντγουεϊ,

ήμουν ευλογημένος σε κάθε μου βήμα.

«Να είσαι καλά, φίλε».

«Επάνω του, δικέ μου».

«Ευλογημένος να είσαι».

Όταν έβλεπα δεν τα είχα αυτά.

(Γέλια)

Αν και χωρίς όραση, αυτά
δε μου συμβαίνουν στο Σαν Φρανσίσκο.

Και ξέρω ότι ενοχλούνται
κάποιοι τυφλοί φίλοι μου,

δεν είμαι μόνο εγώ.

Συχνά θεωρείται ότι

αυτό είναι ένα συναίσθημα
που προκύπτει από λύπη.

Τείνω να πιστέψω ότι προκύπτει
από την κοινή μας ανθρωπιά,

από το αίσθημα του μαζί,
και το θεωρώ πολύ ωραίο.

Στην πραγματικότητα,
αν νιώθω κάπως πεσμένος,

πάω απλώς μια βόλτα στο Μπρόντγουεϊ
στο κέντρο της πόλη του Όκλαντ,

πάω μια βόλτα και νιώθω καλύτερα έτσι,

σε ελάχιστο χρόνο.

Επιπλέον, δείχνει πώς

η ανικανότητα και η τυφλότητα

διαπερνά κατά κάποιο τρόπο τις κοινωνικές,

τις φυλετικές και τις οικονομικές γραμμές.

Η ανικανότητα παρέχει ίσες ευκαιρίες.

Όλοι είναι καλοδεχούμενοι.

Το άκουσα, ξέρετε, στην κοινότητα
των ατόμων με αναπηρίες

ότι δηλαδή υπάρχουν
μόνο δυο τύποι ανθρώπων:

Υπάρχουν αυτοί που έχουν
κάποιες αναπηρίες,

και υπάρχουν εκείνοι που δεν έχουν βρει
τις δικές τους ακόμη.

Είναι ένας διαφορετικός
τρόπος προσέγγισης,

αλλά νομίζω ότι είναι όμορφος,

διότι είναι σίγουρα
περισσότερο περιεκτικός

από το εμείς απέναντι σ΄ εκείνους

ή οι ικανοί απέναντι στους ανάπηρους,

και είναι πολύ περισσότερο
τίμιο και με σεβασμό

στην ευθραυστότητα της ζωής.

Αυτό που τελικά θα ήθελα
να πάρετε φεύγοντας

είναι ότι όχι μόνο η πόλη
είναι καλή για τους τυφλούς,

αλλά ότι η πόλη μας χρειάζεται.

Είμαι δε, τόσο σίγουρος γι'αυτό

που θέλω να σας προτείνω σήμερα

οι τυφλοί να θεωρούνται
ως οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης

όταν φανταζόμαστε
νέες και υπέροχες πόλεις,

και όχι εκείνοι που τους σκεφτόμαστε

όταν έχουν ήδη σχηματιστεί.

Τότε είναι πολύ αργά.

Αν λοιπόν σχεδιάζετε μια πόλη
έχοντας κατά νου τους τυφλούς,

θα έχετε ένα πλούσιο,
βατό δίκτυο με πεζοδρόμια

με ένα μεγάλο εύρος
δυνατοτήτων και επιλογών

διαθέσιμων σε επίπεδο δρόμου.

Αν σχεδιάσουμε μια πόλη
με τους τυφλούς κατά νου,

τα πεζοδρόμια θα είναι προβλέψιμα
και θα είναι γενναιόδωρα.

Η απόσταση ανάμεσα στα κτίρια
θα είναι ισορροπημένη

ανάμεσα στους ανθρώπους
και τα αυτοκίνητα.

Αλήθεια, ποιος χρειάζεται τα αυτοκίνητα;

Αν είσαι τυφλός δεν οδηγείς.
(Γέλια)

Δεν τους αρέσει να οδηγείς.
(Γέλια)

Αν σχεδιάσουμε μια πόλη έχοντας
κατά νου τους τυφλούς,

σχεδιάζουμε μια πόλη με εύρωστο,

προσβάσιμο, καλά συνδεδεμένο
σύστημα μαζικής μεταφοράς

που συνδέει όλες τις γειτονιές της πόλης

και όλες τις περιοχές.

Αν σχεδιάσουμε μια πόλη
έχοντας τους τυφλούς κατά νου,

θα προκύψουν δουλειές,
πολλές δουλειές.

Και οι τυφλοί θέλουν να εργάζονται.

Θέλουν να βγάζουν τα προς το ζειν.

Σχεδιάζοντας λοιπόν
μια πόλη για τους τυφλούς,

ελπίζω ότι κατανοείτε

ότι θα ήταν πράγματι μια πόλη
που θα απέκλειε λιγότερους,

περισσότερο δίκαιη,
περισσότερο ισόνομη πόλη για όλους.

Με βάση την προηγούμενη εμπειρία μου,
όταν έβλεπα,

ακούγεται πολύ ωραία πόλη,

είτε είσαι τυφλός,
είτε έχεις κάποια ανικανότητα,

ή δεν έχεις βρει ακόμη
ποια είναι η δική σου.

Ευχαριστώ λοιπόν.

(Χειροκρότημα)