< Return to Video

Përse dëshmitë okulare janë të gabuara

  • 0:02 - 0:05
    Vrasja ndodhi mbi 21 vite me parë
  • 0:05 - 0:11
    18 Janar 1991
  • 0:11 - 0:16
    në qytetin e vogël rezidencial
  • 0:16 - 0:17
    të Lynwood,
  • 0:17 - 0:19
    Kaliforni, vetëm pak km
  • 0:19 - 0:22
    në juglindje të Los Angeles.
  • 0:22 - 0:25
    Një baba doli nga shtëpia e tij
  • 0:25 - 0:27
    për t'i treguar djalit te tij adoleshent e
    pesë miqëve të tij,
  • 0:27 - 0:30
    se ishte koha të pushonin së luajturi
  • 0:30 - 0:33
    në lëndinën e përparme dhe trotuar,
  • 0:33 - 0:36
    të vinin në shtëpi, të përfundonin detyrat
  • 0:36 - 0:39
    dhe të bëheshin gati për të fjetur.
  • 0:39 - 0:42
    E ndërkohë që babai jepte këto intruksione
  • 0:42 - 0:46
    një makinë u duk aty pranë, ngadalë
  • 0:46 - 0:49
    dhe sapo kaloi pranë babait dhe të rinjve
  • 0:49 - 0:53
    një dorë u zgjat jashtë nga dritarja e
    përparme e pasagjerit
  • 0:53 - 0:58
    dhe -- "Bam, Bam!" -- vrau babain.
  • 0:58 - 1:01
    Dhe makina shpejtoi të largohej.
  • 1:01 - 1:03
    Policia,
  • 1:03 - 1:06
    oficeret investigues, u treguan mjaft eficientë.
  • 1:06 - 1:09
    Ata konsideruan fajtorët e mundshëm
  • 1:09 - 1:14
    e në më pak se 24 orë,
    e kishin zgjedhur të dyshuarin
  • 1:14 - 1:17
    Francisco Carrillo, një fëmijë 17 vjeçar
  • 1:17 - 1:19
    që jetonte rreth dy-tre blloqe me larg
  • 1:19 - 1:22
    nga vendi ku ndodhi vrasja.
  • 1:22 - 1:27
    Ata gjetën foto të tij.
    Përgatitën një koleksion prej tyre,
  • 1:27 - 1:30
    dhe një ditë pas vrasjes,
  • 1:30 - 1:33
    ata ia treguan njërit prej adoleshentëve,
    dhe ai tha,
  • 1:33 - 1:35
    "Kjo është fotoja.
  • 1:35 - 1:41
    Ky është vrasësi që pashë të gjuante,
    te vriste babain."
  • 1:41 - 1:46
    Kjo mjaftoi që gjyqtari të vendoste
    paraprakisht,
  • 1:46 - 1:48
    të nënshtronte Z.Carrillo para gjyqit
    akuzuar
  • 1:48 - 1:51
    për vrasje të gradës së parë.
  • 1:51 - 1:54
    Në investigimin para gjyqit të mirfilltë,
  • 1:54 - 1:56
    secilit prej pesë adoleshentëve të tjerë
  • 1:56 - 2:02
    iu tregua i njejti grup fotosh.
  • 2:02 - 2:04
    Fotoja më e mirë ndoshta
  • 2:04 - 2:05
    ndër fotot që iu treguan atyre
  • 2:05 - 2:11
    ështe fotoja në cepin e majtë ne fund
    të këtyre portreteve.
  • 2:11 - 2:13
    Arsyeja përse nuk jemi plotësisht të
    sigurt,
  • 2:13 - 2:17
    ështe natyra e ruajtes së provave
  • 2:17 - 2:20
    në sistemin tonë gjyqsor, por
  • 2:20 - 2:26
    ky do jetë një fjalim i veçantë më vonë
    në një TEDx tjetër. (Të qeshura)
  • 2:26 - 2:28
    Kështu, në gjyqin e mirëfilltë,
  • 2:28 - 2:32
    të gjashtë adoleshentët dëshmuan, dhe
  • 2:32 - 2:38
    identifikuan personin në foto.
  • 2:38 - 2:43
    Ai u dënua me burgim të përjetshëm, dhe
  • 2:43 - 2:49
    u dergua në burgun e Folsom.
  • 2:49 - 2:51
    Pra, cfare nuk shkon?
  • 2:51 - 2:54
    E qartë, hetim i plotë, gjykim i drejte.
  • 2:54 - 3:00
    Ah, po, arma nuk u gjet ndonjëherë.
  • 3:00 - 3:02
    Asnjë makinë nuk u identifikua si ajo
  • 3:02 - 3:08
    nga e cila vrasësi nxorri armën, e asnjë
  • 3:08 - 3:13
    person nuk u identifikua me shoferin.
  • 3:13 - 3:17
    Alibia e Z.Carrillo?
  • 3:17 - 3:20
    Cilët prindër këtu, në këtë sallë, nuk do
  • 3:20 - 3:24
    të gënjenin, në mbrojtje të vajzës ose
  • 3:24 - 3:31
    djalit të akuzuar për vrasje?
  • 3:31 - 3:34
    Të dërguar në burg,
  • 3:34 - 3:37
    duke ngulmuar për pafajësinë e tij,
  • 3:37 - 3:42
    vazhdimisht për 21 vjet.
  • 3:42 - 3:46
    Pra, kush ështe problemi?
  • 3:46 - 3:47
    Problemet në fakt, në këtë rast
  • 3:47 - 3:51
    janë me shumë dimensione, nga dekada
  • 3:51 - 3:53
    të tëra kërkimesh shkencore duke përfshirë
  • 3:53 - 3:56
    kujtesën njerëzore.
  • 3:56 - 3:59
    Pikësëpari, kemi analizën statistikore nga
  • 3:59 - 4:01
    Projekti i Pafajësisë (Innocent Project)
  • 4:01 - 4:04
    ku e dimë se kemi, çfarë,
  • 4:04 - 4:08
    250,280 raste të dokumentuara deri tani
  • 4:08 - 4:10
    ku njerëzit janë dënuar gabimisht e më pas
  • 4:10 - 4:14
    janë liruar, disa nga dënimi me vdekje,
  • 4:14 - 4:18
    pas analizave të ADN-së të bëra më vone,
  • 4:18 - 4:22
    e ju e dini se në treçerekun e këtyre
  • 4:22 - 4:27
    rasteve, identifikimi dhe dënimi bazohen
  • 4:27 - 4:30
    vetëm në dëshmitë okulare.
  • 4:30 - 4:37
    Ne e dimë se identifikimet që vijnë nga
    dëshmitë okulare nuk janë të besueshme.
  • 4:37 - 4:40
    Kjo vjen nga nje aspekt interesant i
  • 4:40 - 4:43
    kujtesës së njeriut që lidhet me funksione
    të ndryshme të trurit,
  • 4:43 - 4:44
    por për ta përmbledhur shkurt
  • 4:44 - 4:47
    në një fjali të thjeshtë:
  • 4:47 - 4:52
    Truri e urren zbrazëtinë.
  • 4:52 - 4:56
    Në kushtet më të mira të vëzhgimit,
  • 4:56 - 4:58
    absolutisht më të mirat,
  • 4:58 - 5:02
    ne zbulojmë, kodojmë dhe ruajmë
    në trurin tonë
  • 5:02 - 5:05
    vetëm pjesë të vogla të një eksperiencë
    të plotë para nesh,
  • 5:05 - 5:08
    dhe ato ruhen në pjesë të ndryshme
    të trurit.
  • 5:08 - 5:10
    Kështu pra, kur është e rëndësishme për
    ne të rikujtojmë
  • 5:10 - 5:15
    nje eksperiencë të kaluar
  • 5:15 - 5:18
    ne kemi një kujtim jo të plotë, por
    të pjesshëm
  • 5:18 - 5:22
    dhe çfarë ndodh?
  • 5:22 - 5:25
    Pa vetëdije, pa nevojë të ndonjë
  • 5:25 - 5:30
    proçesi motivues, truri plotëson
    informacionin
  • 5:30 - 5:33
    që mungon,
  • 5:33 - 5:35
    të paruajtur fillimisht,
  • 5:35 - 5:38
    bazuar në inferencë, në spekulime,
  • 5:38 - 5:41
    nga burime informacioni
    që mbërritën te ty,
  • 5:41 - 5:44
    si vëzhgues, pas vëzhgimit.
  • 5:44 - 5:46
    Por kjo ndodh pa vetëdije, kështu që
  • 5:46 - 5:49
    ti as nuk e di që kjo dukuri po ndodh
  • 5:49 - 5:52
    Kjo dukuri quhet rindërtimi i kujtimeve.
  • 5:52 - 5:56
    Na ndodh në të gjitha aspektet e jetës,
    gjatë gjithë kohës.
  • 5:56 - 5:59
    Ishin këto dy konsiderata, përveç
    të tjerash --
  • 5:59 - 6:04
    kujtesë e rindërtuar, fakti rreth
    gabueshmerise se dëshmitarëve okulare --
  • 6:04 - 6:07
    qe u be kryesisht shtysa
  • 6:07 - 6:10
    për një grup avokatësh apeli
  • 6:10 - 6:13
    të udhëhequr nga një jurist i mahnitshëm,
    Ellen Eggers
  • 6:13 - 6:17
    mbledhja e eksperiencës dhe e talenteve
    të tyre së bashku
  • 6:17 - 6:19
    për një peticion në gjykatën e lartë
  • 6:19 - 6:24
    për rigjykimin e çështjes së
    Francisco Carrillo.
  • 6:24 - 6:28
    Ata më zgjodhën mua,
    si neurofiziolog mjeko-ligjor,
  • 6:28 - 6:30
    sepse unë kisha ekspertizën
  • 6:30 - 6:33
    në identifikimin me anë të kujtimeve nga
    dëshmite okulare,
  • 6:33 - 6:36
    gjë e cila ka kuptim në këtë rast, apo jo?
  • 6:36 - 6:38
    Por edhe sepse une kam eksperiencë dhe
    dëshmi
  • 6:38 - 6:43
    mbi natyrën e vizionit njerëzor natën.
  • 6:43 - 6:47
    Po mirë, ç'lidhje ka kjo me ngjarjen?
  • 6:47 - 6:50
    Po të lexohen materialet e mbledhura
  • 6:50 - 6:52
    për rastin Carrillo,
  • 6:52 - 6:55
    një nga gjërat që të bën përshtypje
    menjëherë ështe
  • 6:55 - 7:01
    fakti se investiguesit kanë thënë
    se ndriçimi ishte i mirë
  • 7:01 - 7:03
    në skenën e krimit, gjatë vrasjes.
  • 7:03 - 7:06
    Të gjithë adoleshentët dëshmuan në gjyq
  • 7:06 - 7:10
    se ata mund të shihnin shumë mirë.
  • 7:10 - 7:12
    Por ngjarja ndodhi në mes Janari,
  • 7:12 - 7:19
    në Hemisferën Veriore, në 7 të mbrëmjes.
  • 7:19 - 7:22
    Pra, kur unë bëra llogaritjet
  • 7:22 - 7:24
    mbi të dhënat hënore dhe diellore
  • 7:24 - 7:26
    në atë pozicion gjeografik, në kohën
  • 7:26 - 7:27
    e vrasjes atë natë,
  • 7:27 - 7:31
    kishte kaluar muzgu me kohë
  • 7:31 - 7:33
    dhe hëna nuk dukej atë natë.
  • 7:33 - 7:37
    Kështu, e gjithë drita e hënës dhe diellit
    në këtë zonë
  • 7:37 - 7:41
    është ajo çka shihni në ekran, tamam ketu.
  • 7:41 - 7:43
    Ndriçimi i vetëm në atë zone vinte
  • 7:43 - 7:44
    nga burime artificiale,
  • 7:44 - 7:48
    dhe këtu vij unë në skenë dhe bëj
    rindërtimin e mirëfilltë të skenës
  • 7:48 - 7:50
    me fotometer, për matje të ndryshme
  • 7:50 - 7:52
    të ndriçimit dhe matje të tjera
  • 7:52 - 7:56
    të perceptimit të ngjyrave, duke përdorur
    kamera speciale
  • 7:56 - 7:59
    dhe film me shpejtesi te larte, ok?
  • 7:59 - 8:01
    Marrim të gjitha matjet dhe i regjistrojmë.
  • 8:01 - 8:05
    Dhe pastaj bëjmë fotografitë,
    dhe kjo është skena
  • 8:05 - 8:07
    se si dukej në momentin e vrasjes
  • 8:07 - 8:09
    nga pozicioni i adoleshentëve
  • 8:09 - 8:11
    duke vështruar makinën të vinte dhe
    gjuajtjen.
  • 8:11 - 8:14
    Kjo është pamja nga rruga
  • 8:14 - 8:17
    ku ato po qëndronin.
  • 8:17 - 8:19
    Kujtoni se raporti i hetuesve thoshte
  • 8:19 - 8:21
    se ndriçimi ishte i mirë.
  • 8:21 - 8:24
    Adoleshentët thanë se ata mund të shihnin
    shumë mirë.
  • 8:24 - 8:26
    Kjo është pamja nga lindja,
  • 8:26 - 8:31
    ku makina e vrasësit u largua me shpejtësi
  • 8:31 - 8:35
    dhe ky është ndriçimi direkt pas babait
  • 8:35 - 8:37
    dhe adoleshentëve.
  • 8:37 - 8:41
    Siç mund ta shihni, është mjaft i dobët.
  • 8:41 - 8:45
    Askush nuk do ta quante ndriçim i mirë,
  • 8:45 - 8:48
    dhe në fakt, sado të këndshme
    janë këto foto,
  • 8:48 - 8:52
    dhe arsyeja për të cilën i bëmë, është
    se unë e dija që do duhej të dëshmoja,
  • 8:52 - 8:55
    dhe një foto ka vlerën e një mijë fjalëve
  • 8:55 - 8:57
    kur përpiqesh të komunikosh me numra,
  • 8:57 - 9:01
    apo koncepte abstrakte si lux, njësia
    ndërkombëtare e matjes së ndriçimit,
  • 9:01 - 9:05
    vlerat e testit Ishihara për perceptimin
    e ngjyrave.
  • 9:05 - 9:09
    Kur këto vlera i prezantohen njerëzve, të
    cilët nuk janë të specializuar
  • 9:09 - 9:12
    në këto aspekte të shkencës, ato
    shndërrohen
  • 9:12 - 9:14
    në salamandra të diellit të mesditës.
  • 9:14 - 9:18
    Është si të flasësh për tangenten e këndit
    të shikimit, apo jo?
  • 9:18 - 9:20
    Syte e tyre nuk koncentrohen.
  • 9:20 - 9:24
    Një ekspert i mirë mjeko-ligjor, duhet të
    jetë gjithashtu dhe një mësues i mirë,
  • 9:24 - 9:27
    një komunikues i mirë, dhe kjo është një
    nga arsyet
  • 9:27 - 9:29
    se pse ne bëjmë foto, të tregojmë jo vetëm
  • 9:29 - 9:32
    ku janë burimet e dritës, dhe se
    çfarë ne quajmë shpërndarje të saj,
  • 9:32 - 9:35
    por gjithashtu që ta bëjmë më të lehtë
  • 9:35 - 9:39
    shpjegimin e rrethanave.
  • 9:39 - 9:41
    Pra, këto janë disa nga fotot që, në fakt,
  • 9:41 - 9:44
    unë i përdora kur dëshmova,
  • 9:44 - 9:45
    por më të rëndësishme,
    për mua si shkenctar,
  • 9:45 - 9:48
    janë vlerat qe tregon fotometri,
  • 9:48 - 9:52
    të cilat une mund t'i konvertoj në
    parashikime
  • 9:52 - 9:56
    të aftësisë vizuale të syrit njerëzor
  • 9:56 - 9:58
    në ato rrethana,
  • 9:58 - 10:02
    dhe nga vlerat e regjistruara ne skenën
    e ngjarjes
  • 10:02 - 10:03
    nën të njejtat kushte diellore dhe hënore
  • 10:03 - 10:07
    në të njejtën kohë, e kështu me rradhë,
  • 10:07 - 10:09
    Une munda të parashikoj
  • 10:09 - 10:11
    se nuk mund të kishte një perceptim të
    besueshëm të ngjyrave,
  • 10:11 - 10:14
    faktor që është kryesor per dallimin
    e fytyrave,
  • 10:14 - 10:16
    dhe se do të kishte vetëm një vizion
    skotopik,
  • 10:16 - 10:18
    që do të thotë një rezolucion shumë
    të ulët,
  • 10:18 - 10:20
    që ne e quajmë detektim i teheve
    dhe skajeve,
  • 10:20 - 10:22
    dhe se për më tepër, për shkak se sytë
    do të ishin
  • 10:22 - 10:25
    totalisht të zgjeruar nën këtë dritë,
    thellësia e fushës,
  • 10:25 - 10:29
    distanca në të cilën mund të fokusohesh
    e të shohësh detaje,
  • 10:29 - 10:35
    do të ishte më pak se 50 cm larg.
  • 10:35 - 10:37
    Dëshmova për këtë edhe në gjyq,
  • 10:37 - 10:40
    dhe ndërkohë që gjykatësi ishte shumë
    i vëmendshëm,
  • 10:40 - 10:42
    ishte një seancë shumë, shumë e gjatë
  • 10:42 - 10:47
    për këtë peticion për rigjykimin, dhe si
    përfundim,
  • 10:47 - 10:49
    unë vura re me bisht syri
  • 10:49 - 10:52
    dhe mendova se ndoshta gjykatësit do t'i
  • 10:52 - 10:55
    duhej më shume për tu bindur
  • 10:55 - 10:57
    sesa thjesht numra.
  • 10:57 - 11:00
    Në atë moment u bëra i guximshëm,
  • 11:00 - 11:02
    dhe u ktheva
  • 11:02 - 11:04
    dhe e pyeta gjykatësin,
  • 11:04 - 11:06
    Thashë, "I Nderuar, unë mendoj se ju
    duhet të dilni jashtë
  • 11:06 - 11:08
    dhe ta shihni skenën me sytë tuaj."
  • 11:08 - 11:12
    Ndoshta mund të kem përdorur një ton
    që tingëlloi më shumë si sfidues
  • 11:12 - 11:14
    sesa një kërkesë -- (Të qeshura) --
  • 11:14 - 11:17
    por megjithatë, është falë guximit të
    këtij njeriu
  • 11:17 - 11:22
    kur tha, "Po, do ta bëj."
  • 11:22 - 11:26
    Një tronditje për jurisprudencën
    Amerikane.
  • 11:26 - 11:28
    Pra, ne gjetëm të njejtat kushte identike,
  • 11:28 - 11:30
    rindërtuam të gjithë skenën sërish,
  • 11:30 - 11:34
    ai erdhi me të gjithë brigadën e oficerëve
  • 11:34 - 11:41
    për t'a mbrojtur ate në këtë komunitet,
    apo jo? (Të qeshura)
  • 11:41 - 11:45
    E bëmë të qëndronte shumë pranë rrugës,
  • 11:45 - 11:47
    më afër makinës së vrasësit,
  • 11:47 - 11:51
    sesa kishin qenë adoleshentët,
  • 11:51 - 11:57
    kështu ai qëndroi pranë buzës së trotuarit
  • 11:57 - 11:58
    drejt mesit të rrugës.
  • 11:58 - 12:00
    Kishim një makinë në rolin e makinës së
    vrasësit,
  • 12:00 - 12:03
    e njëjta siç e kishin përshkruar
    adoleshentët, në rregull?
  • 12:03 - 12:05
    Kishte një shofer dhe një pasagjer,
  • 12:05 - 12:09
    dhe pasi makina kaloi pranë gjykatësit,
  • 12:09 - 12:12
    pasagjeri zgjati dorën,
  • 12:12 - 12:17
    e ia drejtoi gjykatësit, ndërkohë që
    makina largohej,
  • 12:17 - 12:20
    tamam ashtu siç e kishin përshkruar
    adoleshentët, në rregull?
  • 12:20 - 12:22
    Ai nuk përdori një armë të vërtetë,
  • 12:22 - 12:25
    por një objekt të zi të ngjashëm
  • 12:25 - 12:27
    me armën që ishte përshkruar.
  • 12:27 - 12:30
    Ai i drejtoi "armën" dhe kjo ishte
    ajo që gjykatësi pa.
  • 12:30 - 12:37
    Kjo është makina 9 metra larg nga
    gjykatësi.
  • 12:37 - 12:41
    Nga ana e pasagjerit mund të shihni të
    dalë një krah
  • 12:41 - 12:42
    drejtuar tek ju.
  • 12:42 - 12:44
    Eshtë 9 metra larg.
  • 12:44 - 12:47
    Disa nga adoleshentët deklaruan në fakt
    se makina
  • 12:47 - 12:48
    ishte 4,5 metra larg kur ndodhi gjuajtja.
  • 12:48 - 12:53
    Okay. Le të themi 4,5 metra.
  • 12:53 - 12:56
    Në këtë pikë, unë fillova
    të shqetësohem pak.
  • 12:56 - 13:01
    Ky gjykatësi është dikush me të cilin nuk
    do doje kurre të luaje poker.
  • 13:01 - 13:04
    Ai ishte krejtësisht stoik. Nuk mund të
    dalloja asnjë shprehje në sytë e tij.
  • 13:04 - 13:09
    As përkuljen më të vogël të kokës.
  • 13:09 - 13:12
    Nuk e kisha idenë më të vogël se si
    ai do reagonte,
  • 13:12 - 13:15
    dhe pas këtij inskenimi,
  • 13:15 - 13:16
    ai u kthye drejt meje e më tha,
  • 13:16 - 13:21
    "A ka ndonjë gjë tjetër që doni të
    shoh unë?"
  • 13:21 - 13:25
    Unë thashë, "I Nderuar", dhe nuk e di
    nëse kisha marrë krahë
  • 13:25 - 13:27
    nga matjet shkencore që kisha bërë
  • 13:27 - 13:30
    dhe siguria se ato ishin të sakta,
  • 13:30 - 13:33
    apo ishte thjeshtë marrëzi,
  • 13:33 - 13:36
    siç menduan avokatët e mbrojtjes
    -- (Të qeshura) --
  • 13:36 - 13:38
    kur më dëgjuan të thoja,
  • 13:38 - 13:41
    "Po, I Nderuar, dua të qëndroni
    pikërisht aty
  • 13:41 - 13:46
    dhe dua që makina të shkoje
    rreth bllokut sërish
  • 13:46 - 13:49
    dhe dua të vijë e të ndalojë
  • 13:49 - 13:52
    tamam përballë jush, 1 meter larg,
  • 13:52 - 13:57
    dhe dua që pasagjeri të zgjasë dorën
  • 13:57 - 13:59
    me një objekt të zi dhe ta drejtojë atë
    drejt jush,
  • 14:00 - 14:04
    dhe ju mund ta shihni aq gjatë sa të
    dëshironi."
  • 14:04 - 14:08
    Dhe kjo është ajo çka ai pa. (Të qeshura)
  • 14:08 - 14:11
    Do ta vini re, diçka që e kam shkruar
    dhe në raportin e testit,
  • 14:11 - 14:14
    e gjithë drita mbizotëruese
    vjen nga ana veriore,
  • 14:14 - 14:16
    fakt që tregon se fytyra e gjuajtësit
  • 14:16 - 14:18
    do të ishte e errët. Do ta kishte dritën
    mbrapa.
  • 14:18 - 14:20
    Për më tepër, çatia e makinës
  • 14:20 - 14:24
    shkakton brenda makinës atë që ne quajmë
    reja e hijes
  • 14:25 - 14:27
    dhe e bën akoma më të errët.
  • 14:28 - 14:30
    Dhe kjo është 1 metër larg.
  • 14:33 - 14:34
    Pse e ndërmora unë këtë rrezik?
  • 14:35 - 14:39
    Unë e dij që thellësia e fushës ishte
    45 cm apo më pak.
  • 14:39 - 14:41
    1 metër, mund edhe të kishte qenë
  • 14:41 - 14:46
    një fushë futbolli larg.
  • 14:46 - 14:48
    Kjo ishte ajo çka ai pa.
  • 14:48 - 14:52
    Ai u kthye mbrapsht, kaluan ca ditë të
    tjera me dëgjimin
  • 14:52 - 14:55
    e dëshmive. Në fund,
  • 14:55 - 14:57
    ai gjykoi se duhej të jepte të drejtën
  • 14:57 - 14:59
    për një rigjykim.
  • 14:59 - 15:02
    Dhe për më tepër, ai e liroi Z.Carrillo
  • 15:02 - 15:04
    kështu që ai të mund të përgatitej për
    vetëmbrojtje
  • 15:04 - 15:12
    nëse prokurori do të vendoste ta gjykonte
    sërish.
  • 15:12 - 15:14
    Gje e cila nuk ndodhi.
  • 15:14 - 15:23
    Ai është tashmë një njeri i lirë.
    (Duartrokitje)
  • 15:23 - 15:24
    (Duartrokitje)
  • 15:24 - 15:28
    Ky është ai duke përqafuar gjyshen
    e të dashurës.
  • 15:28 - 15:32
    E dashura e tij ishte shtatzënë kur ai
    u dërgua në gjyq,
  • 15:32 - 15:36
    dhe ajo lindi një djalë të vogël.
  • 15:36 - 15:39
    Ai dhe i biri janë të dy duke ndjekur
    tani, California State University,
  • 15:39 - 15:45
    në Long Beach, për studime.
    (Duartrokitje)
  • 15:45 - 15:49
    Dhe çfarë tregon ky shembull --
  • 15:49 - 15:54
    çfarë është e rëndësishme të mbajmë mend,
    cili është mësimi?
  • 15:54 - 15:56
    Pikë së pari, ka një histori të gjatë
    antipatie
  • 15:56 - 15:59
    mes shkencës dhe ligjit
  • 15:59 - 16:01
    në jurisprudencën Amerikane.
  • 16:01 - 16:05
    Unë mund t'ju servirja histori të
    tmerrshme injorance
  • 16:05 - 16:09
    nga dekada eksperience si ekspert
    mjeko-ligjor
  • 16:09 - 16:13
    duke u munduar ta fusja shkencën në
    dhomën e gjykimit.
  • 16:13 - 16:19
    Avokatin mbrojtes gjithmonë e luftojnë
    dhe e kundërshtojnë.
  • 16:19 - 16:22
    Nje sugjerim do ishte që secili prej nesh
    të pajtohej pak më shumë
  • 16:22 - 16:26
    me domosdoshmërinë e shkencës
    dhe përmes politikave,
  • 16:26 - 16:27
    e proçedurave,
  • 16:27 - 16:30
    të përfshijmë më shumë shkencë
    në dhomën e gjykimit,
  • 16:30 - 16:32
    dhe unë mendoj se një hap i madh drejt saj
  • 16:32 - 16:34
    do ishte rritja e kërkesave,
  • 16:34 - 16:36
    me gjithë respektin që kam për shkollat
    e ligjit,
  • 16:36 - 16:42
    të shkencës, teknologjisë, inxhinierisë,
    matematikës
  • 16:42 - 16:44
    për çdokënd që studion ligjin,
  • 16:44 - 16:47
    sepse janë ata që bëhen gjykatës.
  • 16:47 - 16:50
    Mendoni se si ne i zgjedhim gjykatësit në
    vendin tonë.
  • 16:50 - 16:54
    Është shumë më ndryshe sesa shumica e
    kulturave të tjera, apo jo?
  • 16:54 - 16:56
    Diçka tjetër që doja të sugjeroja,
  • 16:56 - 16:59
    kujdesi që të gjithë duhet të tregojmë,
  • 16:59 - 17:01
    më duhet t'ia rikujtoj rregullisht vetes,
  • 17:01 - 17:03
    ndaj saktësisë së kujtimeve tona
  • 17:03 - 17:10
    të cilat mendojmë se janë të vërteta,
    tek të cilat besojmë.
  • 17:10 - 17:13
    Dekada kërkimi,
  • 17:13 - 17:17
    me shembuj e shembuj të rasteve të tilla,
  • 17:17 - 17:18
    ku individët
  • 17:18 - 17:22
    vërtet, vërtet besojnë. Asnjë nga ato
    adoleshentë
  • 17:22 - 17:24
    që e identifikuan
  • 17:24 - 17:27
    nuk e menduan se po zgjidhnin personin
    e gabuar.
  • 17:27 - 17:30
    Asnjë nga ata nuk mendoi se nuk mund
    ta shihte fytyrën e personit.
  • 17:30 - 17:32
    Duhet të jemi të gjithë mjaft të
    kujdesshëm.
  • 17:32 - 17:36
    Të gjitha kujtimet tona janë kujtime të
    rindërtuara.
  • 17:36 - 17:38
    Ato janë produkt i asaj që ne vërtet kemi
    përjetuar
  • 17:38 - 17:41
    dhe çdo gjë e ndodhur në vazhdim.
  • 17:41 - 17:43
    Ato janë dinamike.
  • 17:43 - 17:46
    Janë të deformueshëm, të paqëndrueshëm,
  • 17:46 - 17:49
    dhe si pasojë, duhet të gjithë te jemi
    të ndërgjegjshëm,
  • 17:49 - 17:53
    se saktësia e kujtimeve tona
  • 17:53 - 17:58
    nuk matet me gjallërinë e tyre
  • 17:58 - 18:02
    as me se sa të sigurtë jemi se ato janë
    të sakta.
  • 18:02 - 18:06
    Faleminderit. (Duartrokitje)
Title:
Përse dëshmitë okulare janë të gabuara
Speaker:
Scott Fraser
Description:

Scott Fraser studion sesi njerëzit i mbajnë mend krimet -- dhe dëshmojnë për to. Në këtë fjalim të fuqishëm, i cili fokusohet në një gjuajtje vrastare në perëndimin e diellit, ai sugjeron se dëshmitarët okularë të një krimi mund të krijojnë "kujtime" që nuk janë parë ndonjëherë. Përse? Sepse truri e urren zbrazëtinë.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
20:50

Albanian subtitles

Revisions