< Return to Video

Isabel Behncke: Ewolucyjny dar zabawy, od szympansów karłowatych po ludzi.

  • 0:00 - 0:02
    Wróciłam z miejsca,
  • 0:02 - 0:05
    które kryje tajemnicę naszego przetrwania.
  • 0:06 - 0:09
    Tam kobiety wszystkim rządzą,
  • 0:09 - 0:11
    na powitanie uprawiają seks,
  • 0:11 - 0:13
    przez cały dzień się bawią...
  • 0:13 - 0:16
    Zabawa to poważna sprawa.
  • 0:16 - 0:18
    To nie festiwal Burning Man
  • 0:18 - 0:20
    czy San Francisco.
  • 0:20 - 0:22
    (Śmiech)
  • 0:22 - 0:25
    Panie i Panowie, poznajcie kuzynów.
  • 0:25 - 0:28
    To świat dzikich szympansów karłowatych
  • 0:28 - 0:30
    w dżunglach Konga.
  • 0:30 - 0:33
    Oprócz szympansów
  • 0:33 - 0:36
    to nasi najbliżsi krewni.
  • 0:36 - 0:39
    Mamy wspólnego przodka,
  • 0:39 - 0:41
    ewolucyjną babcię,
  • 0:41 - 0:44
    która żyła 6 milionów lat temu.
  • 0:45 - 0:47
    Szympansy są znane
  • 0:47 - 0:49
    ze swojej agresji.
  • 0:49 - 0:52
    (Śmiech)
  • 0:52 - 0:54
    Ale przykładamy zbyt dużą wagę
  • 0:54 - 0:56
    Ale przykładamy zbyt dużą wagę
  • 0:56 - 0:58
    do tego aspektu
  • 0:58 - 1:01
    w opisach ewolucji człowieka.
  • 1:01 - 1:03
    Szympansy karłowate
  • 1:03 - 1:05
    pokazują coś innego.
  • 1:05 - 1:07
    U szympansów dominują
  • 1:07 - 1:10
    duże, przerażające samce,
  • 1:10 - 1:12
    ale szympansy karłowate
  • 1:12 - 1:15
    dają władzę samicom.
  • 1:16 - 1:19
    Dobrze sobie poradziły,
  • 1:19 - 1:22
    mają tolerancyjne społeczeństwo,
  • 1:22 - 1:24
    w którym nie zaobserwowano
  • 1:24 - 1:27
    śmiertelnej przemocy.
  • 1:27 - 1:29
    O szympansach karłowatych,
  • 1:29 - 1:31
    wiemy najmniej
  • 1:31 - 1:33
    ze wszystkich hominidów.
  • 1:33 - 1:36
    Żyją w dżungli Konga,
  • 1:36 - 1:39
    więc trudno je badać.
  • 1:39 - 1:42
    Samo Kongo to paradoks,
  • 1:42 - 1:46
    jest niezwykle piękne i różnorodne
  • 1:46 - 1:49
    ale to też jądro ciemności...
  • 1:49 - 1:52
    Scena ostrego konfliktu,
  • 1:52 - 1:54
    który nie ustaje od dziesiątek lat.
  • 1:54 - 1:57
    Pochłonął on prawie tyle żywotów
  • 1:57 - 2:00
    co Pierwsza Wojna Światowa.
  • 2:01 - 2:03
    Nic dziwnego,
  • 2:03 - 2:07
    że szympansy karłowate są zagrożone.
  • 2:07 - 2:10
    Handel mięsem i wylesienie sprawiły,
  • 2:10 - 2:13
    że nie wystarczy ich nawet,
  • 2:13 - 2:15
    by zapełnić mały stadion.
  • 2:15 - 2:18
    by zapełnić mały stadion.
  • 2:19 - 2:23
    W tym chaotycznym miejscu
  • 2:23 - 2:26
    słychać jednak ukryty śmiech
  • 2:26 - 2:28
    poruszający drzewa.
  • 2:28 - 2:31
    Kim są nasi kuzyni?
  • 2:31 - 2:35
    Żyją pod hasłem "Kochaj a nie walcz",
  • 2:35 - 2:37
    utrzymują częste kontakty płciowe,
  • 2:37 - 2:39
    nawet biseksualne
  • 2:39 - 2:41
    by zażegnać konflikty
  • 2:41 - 2:43
    i rozwiązać problemy.
  • 2:43 - 2:45
    Nie twierdzę, że takie zachowanie
  • 2:45 - 2:48
    rozwiąże problemy ludzkości...
  • 2:49 - 2:51
    Żywot szympansów karłowatych
  • 2:51 - 2:53
    to więcej niż Kama Sutra.
  • 2:53 - 2:55
    Tak jak ludzie uwielbiają
  • 2:55 - 2:57
    bawić się przez całe życie.
  • 2:57 - 2:59
    Zabawa to nie dziecięce igraszki.
  • 2:59 - 3:01
    Dla nich jak i dla nas
  • 3:01 - 3:04
    zabawa to podstawa budowania związków
  • 3:04 - 3:06
    i rozwijania tolerancji.
  • 3:06 - 3:08
    Dzięki niej uczymy się ufać
  • 3:08 - 3:11
    i poznajemy reguły gry.
  • 3:11 - 3:13
    Zabawa zwiększa kreatywność
  • 3:13 - 3:16
    i odporność,
  • 3:16 - 3:19
    generuje różnorodność...
  • 3:19 - 3:21
    Różnorodność interakcji i zachowań
  • 3:21 - 3:23
    Różnorodność interakcji i zachowań
  • 3:23 - 3:26
    oraz związków.
  • 3:26 - 3:28
    Szympansy karłowate bawiąc się
  • 3:28 - 3:31
    pokazują nam ewolucyjne korzenie
  • 3:31 - 3:33
    ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.
  • 3:33 - 3:35
    ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.
  • 3:35 - 3:37
    Zabawa jest spoiwem
  • 3:37 - 3:39
    które utrzymuje nas razem.
  • 3:39 - 3:42
    Nie wiem jak bawicie się wy,
  • 3:42 - 3:44
    ale obejrzyjcie te niezwykłe filmy
  • 3:44 - 3:46
    prosto z dziczy.
  • 3:46 - 3:49
    To gra w piłkę,
  • 3:49 - 3:52
    ale nie nożną.
  • 3:52 - 3:54
    Widać młode,
  • 3:54 - 3:56
    samca i samicę.
  • 3:56 - 3:59
    Bawią się w berka.
  • 3:59 - 4:01
    Zobaczcie co ona robi.
  • 4:01 - 4:03
    To ewolucyjne źródło powiedzenia:
  • 4:03 - 4:05
    "Trzyma go za jaja".
  • 4:05 - 4:08
    (Śmiech)
  • 4:08 - 4:11
    Podoba mu się to.
  • 4:12 - 4:14
    Zdecydowanie.
  • 4:14 - 4:16
    (Śmiech)
  • 4:16 - 4:18
    Zabawy seksualne są typowe
  • 4:18 - 4:20
    dla ludzi i dla szympansów karłowatych.
  • 4:20 - 4:22
    Ten film jest ciekawy,
  • 4:22 - 4:24
    bo pokazuje...
  • 4:24 - 4:26
    Jest bardzo ciekawy,
  • 4:26 - 4:28
    widać inwencję we wprowadzaniu
  • 4:28 - 4:31
    nowych elementów do gry...
  • 4:31 - 4:34
    Takich jak jądra...
  • 4:34 - 4:37
    Widać, że gra wymaga zaufania
  • 4:37 - 4:40
    i że go uczy...
  • 4:40 - 4:42
    No i jest bardzo fajna.
  • 4:42 - 4:44
    Gra jest zmienna.
  • 4:44 - 4:47
    (Śmiech)
  • 4:47 - 4:49
    Jest zmienna
  • 4:49 - 4:51
    i może przybrać wiele form,
  • 4:51 - 4:53
    niektóre bardzo ciche,
  • 4:53 - 4:55
    inne kreatywne i ciekawe...
  • 4:55 - 4:58
    Dzięki niej odkrywa się zachwyt na nowo.
  • 4:58 - 5:00
    Popatrzcie.
  • 5:00 - 5:02
    To Fuku, młoda samica,
  • 5:02 - 5:04
    cicho bawi się wodą.
  • 5:04 - 5:06
    Tak jak ona,
  • 5:06 - 5:08
    czasem bawimy się sami,
  • 5:08 - 5:10
    odkrywając granicę
  • 5:10 - 5:13
    między wnętrzem i światem zewnętrznym.
  • 5:13 - 5:15
    To ta zadziorna ciekawość
  • 5:15 - 5:18
    każe nam odkrywać i wchodzić w interakcje.
  • 5:19 - 5:22
    Zaskakujące połączenia, które tworzymy
  • 5:22 - 5:25
    są siedliskiem kreatywności.
  • 5:26 - 5:29
    To tylko przedsmak tego,
  • 5:29 - 5:31
    co mówią nam szympansy karłowate
  • 5:31 - 5:34
    o przeszłości i teraźniejszości
  • 5:34 - 5:37
    One też, są w posiadaniu klucza
  • 5:37 - 5:39
    do przyszłości, w której musimy się
  • 5:39 - 5:42
    przystosować do nowego świata
  • 5:42 - 5:44
    dzięki większej kreatywności
  • 5:44 - 5:46
    i umiejętności współdziałania.
  • 5:46 - 5:49
    Tym kluczem jest zabawa,
  • 5:49 - 5:51
    to ona rozwija te umiejętności.
  • 5:51 - 5:53
    Innymi słowy,
  • 5:53 - 5:55
    zabawa to adaptacyjna dzika karta.
  • 5:55 - 5:57
    By móc się przystosować
  • 5:57 - 5:59
    do zmieniającego się świata,
  • 5:59 - 6:02
    musimy się bawić.
  • 6:03 - 6:06
    Czy uda nam się dobrze ją wykorzystać?
  • 6:06 - 6:08
    Zabawa nie jest niepoważna,
  • 6:08 - 6:10
    jest niezbędna.
  • 6:10 - 6:13
    Życie to nie tylko
  • 6:13 - 6:16
    krew na kłach i pazurach.
  • 6:16 - 6:19
    Gdy zabawa wydaje się nieodpowiednia,
  • 6:19 - 6:22
    może być najbardziej potrzebna.
  • 6:23 - 6:26
    Jako ssaki naczelne
  • 6:26 - 6:29
    podziękujmy ewolucji za ten dar
  • 6:29 - 6:31
    i bawmy się razem
  • 6:31 - 6:34
    by odkryć kreatywność,
  • 6:34 - 6:36
    braterstwo i zachwyt. Dziękuję.
  • 6:36 - 6:38
    braterstwo i zachwyt. Dziękuję.
  • 6:38 - 6:40
    (Brawa)
Title:
Isabel Behncke: Ewolucyjny dar zabawy, od szympansów karłowatych po ludzi.
Speaker:
Isabel Behncke
Description:

Prymatolog Isabel Behncke Izquierdo pokazuje w jaki sposób społeczeństwo szympansów karłowatych uczy się dzięki nieustającej zabawie - solo, ze znajomymi, jako wstęp do seksu. Zabawa wydaje się być szympansim kluczem do rozwiązywania problemów i zażegnywania konfliktów. Jeśli to działa dla naszych bliskich kuzynów, może dla nas jest podobnie?
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:41
Kinga Skorupska added a translation

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.