0:00:00.000,0:00:02.000
Wróciłam z miejsca,

0:00:02.000,0:00:05.000
które kryje tajemnicę naszego przetrwania.

0:00:06.000,0:00:09.000
Tam kobiety wszystkim rządzą,

0:00:09.000,0:00:11.000
na powitanie uprawiają seks,

0:00:11.000,0:00:13.000
przez cały dzień się bawią...

0:00:13.000,0:00:16.000
Zabawa to poważna sprawa.

0:00:16.000,0:00:18.000
To nie festiwal Burning Man

0:00:18.000,0:00:20.000
czy San Francisco.

0:00:20.000,0:00:22.000
(Śmiech)

0:00:22.000,0:00:25.000
Panie i Panowie, poznajcie kuzynów.

0:00:25.000,0:00:28.000
To świat dzikich szympansów karłowatych

0:00:28.000,0:00:30.000
w dżunglach Konga.

0:00:30.000,0:00:33.000
Oprócz szympansów

0:00:33.000,0:00:36.000
to nasi najbliżsi krewni.

0:00:36.000,0:00:39.000
Mamy wspólnego przodka,

0:00:39.000,0:00:41.000
ewolucyjną babcię,

0:00:41.000,0:00:44.000
która żyła 6 milionów lat temu.

0:00:45.000,0:00:47.000
Szympansy są znane

0:00:47.000,0:00:49.000
ze swojej agresji.

0:00:49.000,0:00:52.000
(Śmiech)

0:00:52.000,0:00:54.000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę

0:00:54.000,0:00:56.000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę

0:00:56.000,0:00:58.000
do tego aspektu

0:00:58.000,0:01:01.000
w opisach ewolucji człowieka.

0:01:01.000,0:01:03.000
Szympansy karłowate

0:01:03.000,0:01:05.000
pokazują coś innego.

0:01:05.000,0:01:07.000
U szympansów dominują

0:01:07.000,0:01:10.000
duże, przerażające samce,

0:01:10.000,0:01:12.000
ale szympansy karłowate

0:01:12.000,0:01:15.000
dają władzę samicom.

0:01:16.000,0:01:19.000
Dobrze sobie poradziły,

0:01:19.000,0:01:22.000
mają tolerancyjne społeczeństwo,

0:01:22.000,0:01:24.000
w którym nie zaobserwowano

0:01:24.000,0:01:27.000
śmiertelnej przemocy.

0:01:27.000,0:01:29.000
O szympansach karłowatych,

0:01:29.000,0:01:31.000
wiemy najmniej

0:01:31.000,0:01:33.000
ze wszystkich hominidów.

0:01:33.000,0:01:36.000
Żyją w dżungli Konga,

0:01:36.000,0:01:39.000
więc trudno je badać.

0:01:39.000,0:01:42.000
Samo Kongo to paradoks,

0:01:42.000,0:01:46.000
jest niezwykle piękne i różnorodne

0:01:46.000,0:01:49.000
ale to też jądro ciemności...

0:01:49.000,0:01:52.000
Scena ostrego konfliktu,

0:01:52.000,0:01:54.000
który nie ustaje od dziesiątek lat.

0:01:54.000,0:01:57.000
Pochłonął on prawie tyle żywotów

0:01:57.000,0:02:00.000
co Pierwsza Wojna Światowa.

0:02:01.000,0:02:03.000
Nic dziwnego,

0:02:03.000,0:02:07.000
że szympansy karłowate są zagrożone.

0:02:07.000,0:02:10.000
Handel mięsem i wylesienie sprawiły,

0:02:10.000,0:02:13.000
że nie wystarczy ich nawet,

0:02:13.000,0:02:15.000
by zapełnić mały stadion.

0:02:15.000,0:02:18.000
by zapełnić mały stadion.

0:02:19.000,0:02:23.000
W tym chaotycznym miejscu

0:02:23.000,0:02:26.000
słychać jednak ukryty śmiech

0:02:26.000,0:02:28.000
poruszający drzewa.

0:02:28.000,0:02:31.000
Kim są nasi kuzyni?

0:02:31.000,0:02:35.000
Żyją pod hasłem "Kochaj a nie walcz",

0:02:35.000,0:02:37.000
utrzymują częste kontakty płciowe,

0:02:37.000,0:02:39.000
nawet biseksualne

0:02:39.000,0:02:41.000
by zażegnać konflikty

0:02:41.000,0:02:43.000
i rozwiązać problemy.

0:02:43.000,0:02:45.000
Nie twierdzę, że takie zachowanie

0:02:45.000,0:02:48.000
rozwiąże problemy ludzkości...

0:02:49.000,0:02:51.000
Żywot szympansów karłowatych

0:02:51.000,0:02:53.000
to więcej niż Kama Sutra.

0:02:53.000,0:02:55.000
Tak jak ludzie uwielbiają

0:02:55.000,0:02:57.000
bawić się przez całe życie.

0:02:57.000,0:02:59.000
Zabawa to nie dziecięce igraszki.

0:02:59.000,0:03:01.000
Dla nich jak i dla nas

0:03:01.000,0:03:04.000
zabawa to podstawa budowania związków

0:03:04.000,0:03:06.000
i rozwijania tolerancji.

0:03:06.000,0:03:08.000
Dzięki niej uczymy się ufać

0:03:08.000,0:03:11.000
i poznajemy reguły gry.

0:03:11.000,0:03:13.000
Zabawa zwiększa kreatywność

0:03:13.000,0:03:16.000
i odporność,

0:03:16.000,0:03:19.000
generuje różnorodność...

0:03:19.000,0:03:21.000
Różnorodność interakcji i zachowań

0:03:21.000,0:03:23.000
Różnorodność interakcji i zachowań

0:03:23.000,0:03:26.000
oraz związków.

0:03:26.000,0:03:28.000
Szympansy karłowate bawiąc się

0:03:28.000,0:03:31.000
pokazują nam ewolucyjne korzenie

0:03:31.000,0:03:33.000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.

0:03:33.000,0:03:35.000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.

0:03:35.000,0:03:37.000
Zabawa jest spoiwem

0:03:37.000,0:03:39.000
które utrzymuje nas razem.

0:03:39.000,0:03:42.000
Nie wiem jak bawicie się wy,

0:03:42.000,0:03:44.000
ale obejrzyjcie te niezwykłe filmy

0:03:44.000,0:03:46.000
prosto z dziczy.

0:03:46.000,0:03:49.000
To gra w piłkę,

0:03:49.000,0:03:52.000
ale nie nożną.

0:03:52.000,0:03:54.000
Widać młode,

0:03:54.000,0:03:56.000
samca i samicę.

0:03:56.000,0:03:59.000
Bawią się w berka.

0:03:59.000,0:04:01.000
Zobaczcie co ona robi.

0:04:01.000,0:04:03.000
To ewolucyjne źródło powiedzenia:

0:04:03.000,0:04:05.000
"Trzyma go za jaja".

0:04:05.000,0:04:08.000
(Śmiech)

0:04:08.000,0:04:11.000
Podoba mu się to.

0:04:12.000,0:04:14.000
Zdecydowanie.

0:04:14.000,0:04:16.000
(Śmiech)

0:04:16.000,0:04:18.000
Zabawy seksualne są typowe

0:04:18.000,0:04:20.000
dla ludzi i dla szympansów karłowatych.

0:04:20.000,0:04:22.000
Ten film jest ciekawy,

0:04:22.000,0:04:24.000
bo pokazuje...

0:04:24.000,0:04:26.000
Jest bardzo ciekawy,

0:04:26.000,0:04:28.000
widać inwencję we wprowadzaniu

0:04:28.000,0:04:31.000
nowych elementów do gry...

0:04:31.000,0:04:34.000
Takich jak jądra...

0:04:34.000,0:04:37.000
Widać, że gra wymaga zaufania

0:04:37.000,0:04:40.000
i że go uczy...

0:04:40.000,0:04:42.000
No i jest bardzo fajna.

0:04:42.000,0:04:44.000
Gra jest zmienna.

0:04:44.000,0:04:47.000
(Śmiech)

0:04:47.000,0:04:49.000
Jest zmienna

0:04:49.000,0:04:51.000
i może przybrać wiele form,

0:04:51.000,0:04:53.000
niektóre bardzo ciche,

0:04:53.000,0:04:55.000
inne kreatywne i ciekawe...

0:04:55.000,0:04:58.000
Dzięki niej odkrywa się zachwyt na nowo.

0:04:58.000,0:05:00.000
Popatrzcie.

0:05:00.000,0:05:02.000
To Fuku, młoda samica,

0:05:02.000,0:05:04.000
cicho bawi się wodą.

0:05:04.000,0:05:06.000
Tak jak ona,

0:05:06.000,0:05:08.000
czasem bawimy się sami,

0:05:08.000,0:05:10.000
odkrywając granicę

0:05:10.000,0:05:13.000
między wnętrzem i światem zewnętrznym.

0:05:13.000,0:05:15.000
To ta zadziorna ciekawość

0:05:15.000,0:05:18.000
każe nam odkrywać i wchodzić w interakcje.

0:05:19.000,0:05:22.000
Zaskakujące połączenia, które tworzymy

0:05:22.000,0:05:25.000
są siedliskiem kreatywności.

0:05:26.000,0:05:29.000
To tylko przedsmak tego,

0:05:29.000,0:05:31.000
co mówią nam szympansy karłowate

0:05:31.000,0:05:34.000
o przeszłości i teraźniejszości

0:05:34.000,0:05:37.000
One też, są w posiadaniu klucza

0:05:37.000,0:05:39.000
do przyszłości, w której musimy się

0:05:39.000,0:05:42.000
przystosować do nowego świata

0:05:42.000,0:05:44.000
dzięki większej kreatywności

0:05:44.000,0:05:46.000
i umiejętności współdziałania.

0:05:46.000,0:05:49.000
Tym kluczem jest zabawa,

0:05:49.000,0:05:51.000
to ona rozwija te umiejętności.

0:05:51.000,0:05:53.000
Innymi słowy,

0:05:53.000,0:05:55.000
zabawa to adaptacyjna dzika karta.

0:05:55.000,0:05:57.000
By móc się przystosować

0:05:57.000,0:05:59.000
do zmieniającego się świata,

0:05:59.000,0:06:02.000
musimy się bawić.

0:06:03.000,0:06:06.000
Czy uda nam się dobrze ją wykorzystać?

0:06:06.000,0:06:08.000
Zabawa nie jest niepoważna,

0:06:08.000,0:06:10.000
jest niezbędna.

0:06:10.000,0:06:13.000
Życie to nie tylko

0:06:13.000,0:06:16.000
krew na kłach i pazurach.

0:06:16.000,0:06:19.000
Gdy zabawa wydaje się nieodpowiednia,

0:06:19.000,0:06:22.000
może być najbardziej potrzebna.

0:06:23.000,0:06:26.000
Jako ssaki naczelne

0:06:26.000,0:06:29.000
podziękujmy ewolucji za ten dar

0:06:29.000,0:06:31.000
i bawmy się razem

0:06:31.000,0:06:34.000
by odkryć kreatywność,

0:06:34.000,0:06:36.000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.

0:06:36.000,0:06:38.000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.

0:06:38.000,0:06:40.000
(Brawa)