WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Wróciłam z miejsca,

00:00:02.000 --> 00:00:05.000
które kryje tajemnicę naszego przetrwania.

00:00:06.000 --> 00:00:09.000
Tam kobiety wszystkim rządzą,

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
na powitanie uprawiają seks,

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
przez cały dzień się bawią...

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
Zabawa to poważna sprawa.

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
To nie festiwal Burning Man

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
czy San Francisco.

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
(Śmiech)

00:00:22.000 --> 00:00:25.000
Panie i Panowie, poznajcie kuzynów.

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
To świat dzikich szympansów karłowatych

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
w dżunglach Konga.

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Oprócz szympansów

00:00:33.000 --> 00:00:36.000
to nasi najbliżsi krewni.

00:00:36.000 --> 00:00:39.000
Mamy wspólnego przodka,

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
ewolucyjną babcię,

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
która żyła 6 milionów lat temu.

00:00:45.000 --> 00:00:47.000
Szympansy są znane

00:00:47.000 --> 00:00:49.000
ze swojej agresji.

NOTE Paragraph

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
do tego aspektu

00:00:58.000 --> 00:01:01.000
w opisach ewolucji człowieka.

00:01:01.000 --> 00:01:03.000
Szympansy karłowate

00:01:03.000 --> 00:01:05.000
pokazują coś innego.

00:01:05.000 --> 00:01:07.000
U szympansów dominują

00:01:07.000 --> 00:01:10.000
duże, przerażające samce,

00:01:10.000 --> 00:01:12.000
ale szympansy karłowate

00:01:12.000 --> 00:01:15.000
dają władzę samicom.

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
Dobrze sobie poradziły,

00:01:19.000 --> 00:01:22.000
mają tolerancyjne społeczeństwo,

00:01:22.000 --> 00:01:24.000
w którym nie zaobserwowano

00:01:24.000 --> 00:01:27.000
śmiertelnej przemocy.

00:01:27.000 --> 00:01:29.000
O szympansach karłowatych,

00:01:29.000 --> 00:01:31.000
wiemy najmniej

00:01:31.000 --> 00:01:33.000
ze wszystkich hominidów.

00:01:33.000 --> 00:01:36.000
Żyją w dżungli Konga,

00:01:36.000 --> 00:01:39.000
więc trudno je badać.

NOTE Paragraph

00:01:39.000 --> 00:01:42.000
Samo Kongo to paradoks,

00:01:42.000 --> 00:01:46.000
jest niezwykle piękne i różnorodne

00:01:46.000 --> 00:01:49.000
ale to też jądro ciemności...

00:01:49.000 --> 00:01:52.000
Scena ostrego konfliktu,

00:01:52.000 --> 00:01:54.000
który nie ustaje od dziesiątek lat.

00:01:54.000 --> 00:01:57.000
Pochłonął on prawie tyle żywotów

00:01:57.000 --> 00:02:00.000
co Pierwsza Wojna Światowa.

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
Nic dziwnego,

00:02:03.000 --> 00:02:07.000
że szympansy karłowate są zagrożone.

00:02:07.000 --> 00:02:10.000
Handel mięsem i wylesienie sprawiły,

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
że nie wystarczy ich nawet,

00:02:13.000 --> 00:02:15.000
by zapełnić mały stadion.

00:02:15.000 --> 00:02:18.000
by zapełnić mały stadion.

00:02:19.000 --> 00:02:23.000
W tym chaotycznym miejscu

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
słychać jednak ukryty śmiech

00:02:26.000 --> 00:02:28.000
poruszający drzewa.

NOTE Paragraph

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
Kim są nasi kuzyni?

00:02:31.000 --> 00:02:35.000
Żyją pod hasłem "Kochaj a nie walcz",

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
utrzymują częste kontakty płciowe,

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
nawet biseksualne

00:02:39.000 --> 00:02:41.000
by zażegnać konflikty

00:02:41.000 --> 00:02:43.000
i rozwiązać problemy.

00:02:43.000 --> 00:02:45.000
Nie twierdzę, że takie zachowanie

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
rozwiąże problemy ludzkości...

00:02:49.000 --> 00:02:51.000
Żywot szympansów karłowatych

00:02:51.000 --> 00:02:53.000
to więcej niż Kama Sutra.

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
Tak jak ludzie uwielbiają

00:02:55.000 --> 00:02:57.000
bawić się przez całe życie.

00:02:57.000 --> 00:02:59.000
Zabawa to nie dziecięce igraszki.

00:02:59.000 --> 00:03:01.000
Dla nich jak i dla nas

00:03:01.000 --> 00:03:04.000
zabawa to podstawa budowania związków

00:03:04.000 --> 00:03:06.000
i rozwijania tolerancji.

00:03:06.000 --> 00:03:08.000
Dzięki niej uczymy się ufać

00:03:08.000 --> 00:03:11.000
i poznajemy reguły gry.

00:03:11.000 --> 00:03:13.000
Zabawa zwiększa kreatywność

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
i odporność,

00:03:16.000 --> 00:03:19.000
generuje różnorodność...

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
Różnorodność interakcji i zachowań

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
Różnorodność interakcji i zachowań

00:03:23.000 --> 00:03:26.000
oraz związków.

00:03:26.000 --> 00:03:28.000
Szympansy karłowate bawiąc się

00:03:28.000 --> 00:03:31.000
pokazują nam ewolucyjne korzenie

00:03:31.000 --> 00:03:33.000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.

00:03:33.000 --> 00:03:35.000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.

00:03:35.000 --> 00:03:37.000
Zabawa jest spoiwem

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
które utrzymuje nas razem.

NOTE Paragraph

00:03:39.000 --> 00:03:42.000
Nie wiem jak bawicie się wy,

00:03:42.000 --> 00:03:44.000
ale obejrzyjcie te niezwykłe filmy

00:03:44.000 --> 00:03:46.000
prosto z dziczy.

00:03:46.000 --> 00:03:49.000
To gra w piłkę,

00:03:49.000 --> 00:03:52.000
ale nie nożną.

00:03:52.000 --> 00:03:54.000
Widać młode,

00:03:54.000 --> 00:03:56.000
samca i samicę.

00:03:56.000 --> 00:03:59.000
Bawią się w berka.

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
Zobaczcie co ona robi.

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
To ewolucyjne źródło powiedzenia:

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
"Trzyma go za jaja".

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
(Śmiech)

00:04:08.000 --> 00:04:11.000
Podoba mu się to.

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
Zdecydowanie.

00:04:14.000 --> 00:04:16.000
(Śmiech)

00:04:16.000 --> 00:04:18.000
Zabawy seksualne są typowe

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
dla ludzi i dla szympansów karłowatych.

00:04:20.000 --> 00:04:22.000
Ten film jest ciekawy,

00:04:22.000 --> 00:04:24.000
bo pokazuje...

00:04:24.000 --> 00:04:26.000
Jest bardzo ciekawy,

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
widać inwencję we wprowadzaniu

00:04:28.000 --> 00:04:31.000
nowych elementów do gry...

00:04:31.000 --> 00:04:34.000
Takich jak jądra...

00:04:34.000 --> 00:04:37.000
Widać, że gra wymaga zaufania

00:04:37.000 --> 00:04:40.000
i że go uczy...

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
No i jest bardzo fajna.

NOTE Paragraph

00:04:42.000 --> 00:04:44.000
Gra jest zmienna.

00:04:44.000 --> 00:04:47.000
(Śmiech)

00:04:47.000 --> 00:04:49.000
Jest zmienna

00:04:49.000 --> 00:04:51.000
i może przybrać wiele form,

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
niektóre bardzo ciche,

00:04:53.000 --> 00:04:55.000
inne kreatywne i ciekawe...

00:04:55.000 --> 00:04:58.000
Dzięki niej odkrywa się zachwyt na nowo.

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
Popatrzcie.

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
To Fuku, młoda samica,

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
cicho bawi się wodą.

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
Tak jak ona,

00:05:06.000 --> 00:05:08.000
czasem bawimy się sami,

00:05:08.000 --> 00:05:10.000
odkrywając granicę

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
między wnętrzem i światem zewnętrznym.

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
To ta zadziorna ciekawość

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
każe nam odkrywać i wchodzić w interakcje.

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
Zaskakujące połączenia, które tworzymy

00:05:22.000 --> 00:05:25.000
są siedliskiem kreatywności.

NOTE Paragraph

00:05:26.000 --> 00:05:29.000
To tylko przedsmak tego,

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
co mówią nam szympansy karłowate

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
o przeszłości i teraźniejszości

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
One też, są w posiadaniu klucza

00:05:37.000 --> 00:05:39.000
do przyszłości, w której musimy się

00:05:39.000 --> 00:05:42.000
przystosować do nowego świata

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
dzięki większej kreatywności

00:05:44.000 --> 00:05:46.000
i umiejętności współdziałania.

00:05:46.000 --> 00:05:49.000
Tym kluczem jest zabawa,

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
to ona rozwija te umiejętności.

00:05:51.000 --> 00:05:53.000
Innymi słowy,

00:05:53.000 --> 00:05:55.000
zabawa to adaptacyjna dzika karta.

00:05:55.000 --> 00:05:57.000
By móc się przystosować

00:05:57.000 --> 00:05:59.000
do zmieniającego się świata,

00:05:59.000 --> 00:06:02.000
musimy się bawić.

00:06:03.000 --> 00:06:06.000
Czy uda nam się dobrze ją wykorzystać?

00:06:06.000 --> 00:06:08.000
Zabawa nie jest niepoważna,

00:06:08.000 --> 00:06:10.000
jest niezbędna.

00:06:10.000 --> 00:06:13.000
Życie to nie tylko

00:06:13.000 --> 00:06:16.000
krew na kłach i pazurach.

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
Gdy zabawa wydaje się nieodpowiednia,

00:06:19.000 --> 00:06:22.000
może być najbardziej potrzebna.

NOTE Paragraph

00:06:23.000 --> 00:06:26.000
Jako ssaki naczelne

00:06:26.000 --> 00:06:29.000
podziękujmy ewolucji za ten dar

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
i bawmy się razem

00:06:31.000 --> 00:06:34.000
by odkryć kreatywność,

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:06:38.000 --> 00:06:40.000
(Brawa)