Πώς οι δικές σας φωτογραφίες μπορούν να βοηθήσουν ν' ανακτήσουμε την Ιστορία που χάνεται

Ο ψηφιακός αρχαιολόγος Τσανς Κόφενορ χρησιμοποιεί φωτογραφίες - τις δικές σας φωτογραφίες - για να φέρει πίσω αρχαιότητες που έχουν χαθεί εξαιτίας συρράξεων και καταστροφών. Αφού συγκεντρώσει φωτογραφίες μνημείων, μουσείων και έργων τέχνης τραβηγμένες από επισκέπτες πριν την καταστροφή τους, ο Κόφενορ, με τη χρήση της προηγμένης τεχνολογίας που ονομάζεται φωτογραμμετρία, τα ανακατασκευάζει ψηφιακά σε τρισδιάστατη μορφή, διατηρώντας έτσι τη μνήμη της παγκόσμιας, κοινής κληρονομιάς των ανθρώπων. Μάθετε περισσότερα για το πώς μπορείτε να βοηθήσετε να τιμήσουμε και να διαφυλάξουμε την Ιστορία που χάνεται.

Γιατί ο κόσμος ηθελημένα καταστρέφει

μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς;

Πιστεύουν μήπως ότι έτσι σβήνουν
την Ιστορία μας;

Την πολιτισμική μας μνήμη;

Αληθεύει ότι χάνουμε μνημεία
πολιτιστικής κληρονομιάς

λόγω της φυσικής διάβρωσης
και των φυσικών καταστροφών,

αυτό, όμως, είναι δύσκολo να αποφευχθεί.

Είμαι σήμερα εδώ για να σας δείξω
πώς με φωτογραφίες

- τις δικές σας φωτογραφίες -

μπορούμε να πάρουμε πίσω
την Ιστορία που χάνεται,

με τη χρήση πρωτοποριακής τεχνολογίας

και με την προσπάθεια εθελοντών.

Στις αρχές του 20ου αιώνα

οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν

εκατοντάδες αγάλματα κι αντικείμενα τέχνης

στην αρχαία πόλη Χάτρα,
στο βόρειο Ιράκ.

Αγάλματα όπως αυτό βρέθηκαν σε σπαράγματα,

από κάποια έλειπαν
οι κεφαλές ή οι βραχίονες,

ωστόσο, τα ενδύματα που φέρουν

και η στάση του κορμού τους

μπορούν ακόμη να μας αφηγηθούν
την ιστορία τους.

Για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι

ο χιτώνας με μήκος ως το γόνατο

και τα γυμνά πόδια σε διάσταση,

ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα των ιερέων.

Ωστόσο, με μια πιο προσεχτική ματιά
σ'αυτό το κομμάτι,

βλέπουμε ότι
ο χιτώνας ήταν περίτεχνα διακοσμημένος,

πράγμα που κάνει πολλούς ερευνητές
να πιστεύουν

ότι επρόκειτο για άγαλμα βασιλιά
που εκτελεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα.

Όταν το 1952 άνοιξε το Μουσείο Πολιτισμού
της Μοσούλης στο βόρειο Ιράκ,

αυτό το άγαλμα, καθώς και άλλα,
τοποθετήθηκαν εκεί

ώστε να διατηρηθούν για
τις επόμενες γενιές.

Μετά την αμερικανική εισβολή
στο Ιράκ το 2003

ορισμένα αγάλματα και αντικείμενα τέχνης
μεταφέρθηκαν στη Βαγδάτη,

μα αυτό άγαλμα παρέμεινε.

Στη συνέχεια, πέρυσι το Φεβρουάριο
δόθηκε στη δημοσιότητα ένα βίντεο

κι αμέσως διαδόθηκε μεταξύ
των χρηστών του διαδικτύου.

Ίσως μερικοί να το θυμάστε.

Να ένα σύντομο απόσπασμα.

(Βίντεο) (Τραγούδι στα Αραβικά)

(Παύση του τραγουδιού)

Όχι και πολύ ευχάριστο θέαμα, ε;

Προσέξατε μήπως κάτι το γνωστό στο βίντεο;

Ορίστε.

Νά το συγκεκριμένο άγαλμα

που, καθώς το σπρώχνουν, πέφτει

και σπάει σε κομμάτια.

Όταν είδαμε αυτό το βίντεο

ο Μάθιου Βίνσεντ κι εγώ σοκαριστήκαμε.

Καθώς είμαστε αρχαιολόγοι
που χρησιμοποιούμε πρωτοποριακή τεχνολογία

για την ψηφιακή διατήρηση,
μας ξεφύτρωσε μια ιδέα.

Ίσως μπορούσαμε να δημιουργήσουμε

μια μεγάλη τράπεζα φωτογραφιών
αυτών των αντικειμένων τέχνης

που τράβηξαν οι επισκέπτες
προτού αυτά καταστραφούν,

ώστε να τα ανακατασκευάσουμε ψηφιακά.

Αν γινόταν αυτό, θα μπορούσαμε ίσως

να τα βάλουμε σ'ένα ψηφιακό μουσείο

για να αφηγηθούμε αυτή την ιστορία.

Κι έτσι, δυο εβδομάδες
αφότου είδαμε το βίντεο

ξεκινήσαμε το «Σχέδιο Μοσούλη».

Θυμάστε τις φωτογραφίες του αγάλματος
που σας έδειξα πριν;

Πρόκειται για την ψηφιακή
ανακατασκευή του

βασισμένη σε φωτογραφίες επισκεπτών
πριν αυτό καταστραφεί.

Πολλοί θ'αναρωτιέστε

«Πώς ακριβώς λειτουργεί αυτό;»

Λοιπόν, αυτή η τεχνολογία βασίζεται
σε κάτι που ονομάζεται φωτογραμμετρία,

κι εφευρέθηκε εδώ, στη Γερμανία.

Μας επιτρέπει να χρησιμοποιούμε
δυσδιάστατες φωτογραφίες

ενός αντικειμένου, τραβηγμένες
από διαφορετικές γωνίες,

ώστε να δημιουργήσουμε
ένα τρισδιάστατο μοντέλο.

Ξέρω, σκέφτεστε ίσως ότι ακούγεται
σαν μαγικό --αλλά δεν είναι.

Ας δούμε πώς λειτουργεί.

Έχουμε εδώ δύο φωτογραφίες
του ίδιου αγάλματος.

Ο υπολογιστής μπορεί να ανιχνεύσει

παρόμοια χαρακτηριστικά του αντικειμένου

μεταξύ αυτών των φωτογραφιών.

Μετά, χρησιμοποιώντας
πολλαπλές φωτογραφίες

μπορεί ν' αρχίσει ν' ανακατασκευάζει
τρισδιάστατα το αντικείμενο.

Σ' αυτό το παράδειγμα,

φαίνεται η θέση των φωτογραφικών μηχανών
τη στιγμή κάθε λήψης.

με το μπλε χρώμα

Παραδέχομαι πως αυτή είναι
μια μερική ανακατασκευή.

Γιατί λέω «μερική»;

Απλώς επειδή το άγαλμα
είχε πλάτη προς τον τοίχο.

Δεν έχουμε φωτογραφίες
από την οπίσθια όψη του.

Αν ήθελα να το ανακατασκευάσω
ψηφιακά πλήρως,

θα χρειαζόμουν μια
κανονική φωτογραφική μηχανή,

τρίποδα, κατάλληλο φωτισμό,

αυτό, όμως, δεν μπορούμε να το πετύχουμε
με τις φωτογραφίες του κοινού.

Σκεφτείτε:

Πόσοι από σας, όταν επισκέπτεστε
ένα μουσείο,

βγάζετε φωτογραφίες όλων
των τμημάτων του αγάλματος,

ακόμη και της οπίσθιας όψης του;

Καλά, ίσως μερικοί από σας βρίσκετε
τον Δαυίδ του Μικελάντζελο ενδιαφέροντα,

υποθέτω --

(Γέλια)

Το θέμα είναι ότι αν βρούμε

περισσότερες εικόνες
αυτού του αντικειμένου,

μπορούμε να βελτιώσουμε
το τρισδιάστατο μοντέλο.

Όταν ξεκινήσαμε αυτό το σχέδιο,

είχαμε κατά νου το Μουσείο της Μοσούλης.

Υπολογίζαμε να βρούμε μερικές φωτογραφίες,
να κάνουμε κάποιους να ενδιαφερθούν,

να φτιάξουμε μια-δυο
εικονικές αναδημιουργίες,

αλλά ιδέα δεν είχαμε ότι
είχαμε πυροδοτήσει κάτι

που θα εξαπλωνόταν τόσο γρήγορα.

Σύντομα καταλάβαμε ότι θα μπορούσαμε

να εφαρμόσουμε την ιδέα
σε απολεσθέντα μνημεία οπουδήποτε.

Έτσι, αποφασίσαμε ν'αλλάξουμε
την ονομασία του σχεδίου σε «Rekrei».

Πέρυσι το καλοκαίρι μας προσέγγισε

το εργαστήρι μέσων
του περιοδικού «Ικόνομιστ».

Μας ρώτησαν

«Θα θέλατε να φτιάξουμε
ένα ψηφιακό μουσείο,

να βάλουμε μέσα τις αναδημιουργίες,

ώστε ν'αφηγηθούμε την ιστορία τους;»

Φαντάζεστε να αρνιόμαστε;

Όχι βέβαια.

Δεχτήκαμε!

Ήμασταν τόσο ενθουσιασμένοι.

Αυτό ακριβώς ήταν το αρχικό μας όνειρο.

Οπότε τώρα, ο καθένας από σας

μπορεί να έχει πρόσβαση στο RecoVR Mosul

στο κινητό του, με χρήση του
Google Cardboard,

ή σε τάμπλετ ή στο YouTube 360.

Να ένα στιγμιότυπο
από το εικονικό μουσείο.

Ορίστε...

η μερική ανακατασκευή του αγάλματος,

καθώς και του Λέοντα της Μοσούλης,

η πρώτη ανακατασκευή που ολοκληρώσαμε.

Παρόλο που στο βίντεο δε φαίνεται
η καταστροφή του Λέοντα της Μοσούλης,

έχουμε πολλά παραδείγματα
έργων τέχνης την ώρα που τα καταστρέφουν,

αφού παραήταν μεγάλα
για να μπορέσουν να τα κλέψουν.

Για παράδειγμα,

η Πύλη της πόλης Νιμρούντ στο βόρειο Ιράκ.

Αυτή είναι μια ψηφιακή ανακατασκευή πριν
την καταστροφή

και αυτή κατά τη διάρκειά της.

Ή ο Λέοντας του Αλ-Λατ
στην Παλμύρα της Συρίας:

πριν...

και μετά.

Παρόλο που στο σχέδιό μας

εστιάζουμε πρωτίστως
στις ψηφιακές ανακατασκευές,

κάποιοι μας ρωτούν:

Υπάρχει η δυνατότητα
τρισδιάστατης εκτύπωσης;

Θεωρούμε ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση
δεν προσφέρει κάποια ρεαλιστική λύση

σε ό,τι αφορά τα απολεσθέντα μνημεία.

Άπαξ και καταστραφεί
ένα αντικείμενο, πάει, τέλειωσε.

Όμως, η τρισδιάστατη εκτύπωση
προσφέρει πράγματι

μια προσθήκη στήριξης
στην ιστορική αφήγηση.

Σας δείχνω εδώ, για παράδειγμα,

το άγαλμα από την πόλη Χάτρα

και τον Λέοντα της Μοσούλης.

(Χειροκρότημα)

Ευχαριστώ.

Με μια προσεκτική ματιά
θα παρατηρήσετε ότι

ορισμένα τμήματα έχουν έγχρωμη εκτύπωση

ενώ άλλα είναι λευκά, ή ασπρόμαυρα.

Αυτό το τμήμα προστέθηκε
καθαρά για λόγους στήριξης.

Το ίδιο συμβαίνει στα μουσεία

όταν ένα άγαλμα βρίσκεται σε σπαράγματα:

Το συναρμολογούν για να το δει ο κόσμος.

Λογικό όλο αυτό, σωστά;

Ωστόσο, εμάς μας ενδιαφέρει περισσότερο
αυτό που η ψηφιακή πραγματικότητα

μπορεί να προσφέρει
στα απολεσθέντα μνημεία.

Παράδειγμα: ένας από τους ταφικούς πύργους

που καταστράφηκε στην Παλμύρα.

Με το ψηφιακό εργαλείο Σκέτσφαμπ
σας δείχνουμε

την ανακατασκευή τριών εξωτερικών
ταφικών τμημάτων

κι έχουμε και φωτογραφίες του εσωτερικού,

άρα ξεκινάμε την ανακατασκευή

του τοίχου και της οροφής.

Εδώ δούλεψαν επί πολλά χρόνια αρχαιολόγοι,

υπάρχουν, λοιπόν, και αρχιτεκτονικά σχέδια
του απολεσθέντος μνημείου.

Δυστυχώς, δε χάνουμε μνημεία
πολιτισμικής κληρονομιάς

μόνο σε περιοχές συρράξεων
και σε περιόδους πολέμου --

μια άλλη αιτία είναι
οι φυσικές καταστροφές.

Να τα τρισδιάστατα μοντέλα
της πλατείας Ντέρμπαρ, στο Κατμαντού,

πριν το σεισμό του περασμένου Απρίλη...

και μετά.

Σκέφτεστε, ίσως,

«Αυτές τις μακέτες δεν τις δημιουργήσατε
μόνο από φωτογραφίες τουριστών».

Σωστά.

Αυτή η δουλειά μας δείχνει, ωστόσο,
τι μπορεί να καταφέρουν

μεγάλοι, δημόσιοι οργανισμοί
και ο ιδιωτικός τομέας

όταν ενώσουν τις δυνάμεις τους
για πρωτοβουλίες σαν τη δική μας.

Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες μας

είναι να βρούμε φωτογραφίες τραβηγμένες
πριν από ένα συμβάν, σωστά;

Τι λέτε, δεν είναι το διαδίκτυο
μια βάση δεδομένων με εκατομμύρια εικόνες;

Σίγουρα ναι.

Οπότε φτιάχνουμε ένα εργαλείο
που μας επιτρέπει

να αντλούμε εικόνες
από ιστότοπους σαν το Flickr,

βασιζόμενοι στις ετικέτες
γεωγραφικού προσδιορισμού τους,

με σκοπό την ολοκλήρωση
των ανακατασκευών.

Επειδή δε χάνουμε μνημεία
πολιτισμικής κληρονομιάς

μόνο εξαιτίας πολέμου
και φυσικών καταστροφών.

Αλλά και από άλλες αιτίες.

Έχετε κάποια ιδέα, για καμιά άλλη αιτία;
Δείτε τις φωτογραφίες.

Ίσως δυσκολεύεστε να θυμηθείτε,

αλλά μόλις λίγες εβδομάδες πριν,
έγινε μια καταστροφή

που οφειλόταν στην ανθρώπινη βλακεία.

Επειδή ένας τουρίστας στη Λισσαβώνα
θέλησε να σκαρφαλώσει πάνω στο άγαλμα

για να βγάλει μια σέλφι

(Γέλια)

και το γκρέμισε πέφτοντας.

Οπότε, ήδη βρίσκουμε φωτογραφίες

για να το ανακατασκευάσουμε ψηφιακά.

Να θυμηθούμε ότι η καταστροφή
μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς

δεν αποτελεί καινούριο φαινόμενο.

Κατά τον 16ο αιώνα
ευρωπαίοι ιερείς και εξερευνητές

έκαψαν χιλιάδες εγχειρίδια των Μάγια
στην αμερικανική ήπειρο,

από τα οποία έχουν απομείνει ελάχιστα.

Πάμε και στο 2001, όταν οι Ταλιμπάν

ανατίναξαν τους Βούδες Μπάμιγιαν
στο Αφγανιστάν.

Η πολιτισμική κληρονομιά,
βλέπετε, έχει να κάνει

με την Ιστορία της υφηλίου
που μοιραζόμαστε όλοι μας.

Μας βοηθά να συνδεθούμε
με τους προγόνους και τις ιστορίες τους,

κάθε μέρα, όμως, χάνουμε κομμάτια της
εξαιτίας φυσικών καταστροφών

και σε περιοχές συρράξεων.

Βεβαίως, η πιο θλιβερή απώλεια
είναι εκείνη της ανθρώπινης ζωής.

Μα η πολιτισμική κληρονομιά
μας προσφέρει έναν τρόπο

διατήρησης της κοινής μνήμης
για τις μελλοντικές γενιές.

Χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας για
να πάρουμε πίσω την Ιστορία που χάνεται.

Έρχεστε μαζί μας;

(Χειροκρότημα)