< Return to Video

Vampirler: Folklör, kurgu ve olgu - Michael Molina

  • 0:14 - 0:16
    İyi akşamlar!
  • 0:16 - 0:17
    Hayrola?
  • 0:17 - 0:19
    Vampirlerden korkuyor musun yoksa?
  • 0:19 - 0:21
    Endişelenmene gerek yok.
  • 0:21 - 0:23
    Akşam yemeğine kalmıyorum.
  • 0:23 - 0:24
    (Kahkaha)
  • 0:24 - 0:28
    Vampirlerin tarihçesi hakkında
    kısa bir yolculuğa çıkacağız;
  • 0:28 - 0:31
    ayaklarını sürterek yürüyen bir cesetten,
  • 0:31 - 0:33
    az önce gördüğünüz
  • 0:33 - 0:36
    zarif bir beyefendiye
    evrilişimizin hikâyesini aktaracağım.
  • 0:36 - 0:40
    Vampirlerin geçmişi, siz insanlarınki
    kadar eskiye dayanıyor.
  • 0:40 - 0:42
    Biz hortlaklara ait hikâyeler,
  • 0:42 - 0:47
    tarih öncesi dönemlere kadar
    çeşitli kültürlerde yer alıyor.
  • 0:47 - 0:50
    Tabii o zamanlarda bizlere
    vampir demiyorlardı
  • 0:50 - 0:55
    ve çoğumuz, şu an akla gelen
    vampir şeklinde gözükmüyorduk.
  • 0:55 - 0:57
    Ne münasebet!
  • 0:57 - 0:59
    Örneğin Mezopotamya kökenli Lamashtu,
  • 0:59 - 1:04
    eşek bedenine ve aslan kafasına
    sahip bir yaratıktı
  • 1:04 - 1:05
    ve antik Yunan strige
  • 1:05 - 1:10
    kısaca kana susamış
    kuşlar olarak tarif ediliyordu.
  • 1:10 - 1:12
    Daha da ilginci var.
  • 1:12 - 1:16
    Filipin mitolojisinde manananggal,
    gövdesinin üst kısmını ayırır
  • 1:16 - 1:20
    ve uçmak için büyükçe, yarasamsı
    kanatlarını ortaya çıkarır.
  • 1:20 - 1:23
    Malezyalı penangalan ise,
    sarkan iç organları ile
  • 1:23 - 1:25
    uçan bir kadın kafasıydı.
  • 1:26 - 1:27
    (Kahkaha)
  • 1:27 - 1:29
    Avusturalyalı Yara-ma-yha-who,
  • 1:29 - 1:32
    büyük kafalı, koca ağızlı
  • 1:32 - 1:33
    ve eli ayağında
  • 1:33 - 1:37
    kan emiciler bulunan
    küçük kırmızı bir adamdı.
  • 1:37 - 1:40
    Karayipli soucouyantı da unutmayalım,
  • 1:40 - 1:42
    Batı Afrikalı obayifoyu,
  • 1:42 - 1:45
    Meksikalı Tlahuelpuchi'yi.
  • 1:45 - 1:46
    (Kahkaha)
  • 1:46 - 1:47
    Nasıl da büyüleyiciler, değil mi?
  • 1:47 - 1:51
    Aralarında dağlar kadar
    fark varmış gibi gözükse de,
  • 1:51 - 1:55
    hepsinin ayırt edici,
    ortak bir noktası var:
  • 1:55 - 2:01
    Hayatlarını, canlı bir yaratığın
    yaşam gücünü tüketerek sağlıyorlar.
  • 2:02 - 2:06
    Bu ortak özellik, bir vampiri
    vampir yapan şeydir,
  • 2:06 - 2:09
    diğer özellikler duruma göre değişebilir.
  • 2:09 - 2:11
    O halde,
  • 2:11 - 2:14
    şu an görmüş olduğunuz bu
    vampir formuna nasıl ulaştık?
  • 2:14 - 2:19
    Çağdaş idolümüz, 18. yüzyıl
    Doğu Avrupasında ortaya çıktı.
  • 2:19 - 2:23
    Vampilerler üzerine olan
    batıl inançlardaki ciddi artış,
  • 2:23 - 2:27
    kan emme hikâyeleri, müphem yaratıklar
  • 2:27 - 2:30
    uyku öncesi korkularına dönüştüler.
  • 2:30 - 2:31
    Popüler halk kültürü;
  • 2:31 - 2:34
    Romanların moroi'si
  • 2:34 - 2:36
    ve Arnavutların lugatları gibi,
  • 2:36 - 2:40
    günümüzde bilinen vampir
    özelliklerinin temelini attı,
  • 2:40 - 2:42
    ölü olmaları, gece ortaya çıkmaları
  • 2:42 - 2:46
    ve biçim değiştirebiliyor olmaları gibi.
  • 2:46 - 2:48
    18. yüzyılın Doğu Avrupası,
    nedeni bilinmeyen hastalıkları
  • 2:48 - 2:52
    ve salgınları ile birlikte,
  • 2:52 - 2:57
    sürekli ölüm havası kokan
    kasvetli bir yerdi.
  • 2:57 - 3:02
    Tıbbi açıklamalardan mahrum,
    insanlar doğaüstü sebeplere yöneldiler
  • 3:02 - 3:08
    ve kurbanların cesetlerinde
    kanıt değeri taşıyan şeyler buldular.
  • 3:08 - 3:10
    Köylüler şüpheli ölümlerin
  • 3:10 - 3:13
    sebebini belirlemek için
    mezar kazmaya başladıklarında,
  • 3:13 - 3:15
    sıklıkla canlı gibi gözüken
  • 3:15 - 3:18
    kadavralar ile karşılaştılar;
  • 3:18 - 3:20
    uzamış saç ve tırnaklar,
  • 3:20 - 3:22
    şişmiş karınlar
  • 3:22 - 3:26
    ve ağız kenarlarında arta kalan kanlar.
  • 3:26 - 3:27
    (Kahkaha)
  • 3:27 - 3:30
    Bu insanların ölü olmadıkları aşikârdı.
  • 3:30 - 3:32
    Onlar vampirdiler!
  • 3:32 - 3:34
    Canlılardan beslenmek için
  • 3:34 - 3:37
    mezarlarından ayrılıyorlardı.
  • 3:37 - 3:38
    (Hırıltı)
  • 3:38 - 3:41
    Vahşet içindeki köylüler,
    ölüyü öldürmek için
  • 3:41 - 3:44
    acil bir ayin düzenlerlerdi.
  • 3:44 - 3:46
    Törenler bölgeye göre değişirdi,
  • 3:46 - 3:49
    ama genellikle kafa kesme,
  • 3:49 - 3:53
    yakma, kalkmasını engellemek
    için vücudu tabuta kazıklama
  • 3:53 - 3:55
    gibi işlemler yapılırdı.
  • 3:55 - 3:56
    (Kahkaha)
  • 3:56 - 3:58
    Haykırışlı hadiseler!
  • 3:58 - 4:03
    Köylülerin dine aykırı olarak
    yorumladığı bu ayılmalar
  • 4:03 - 4:07
    aslında normal ölüm sebepleriydi.
  • 4:07 - 4:11
    Vücut çürüdüğünde, deri kurur
  • 4:11 - 4:14
    ve bundan dolayı saç
    ile tırnaklar hızlı uzar.
  • 4:14 - 4:17
    Midedeki bakteriler, karnı dolduracak
  • 4:17 - 4:19
    kadar gaz yaratırlar,
  • 4:19 - 4:22
    bu da kan ve iltihapların
    ağız yoluyla atılmasına yol açar.
  • 4:22 - 4:26
    Ne yazık ki bu bilgiler
    daha keşfedilmemişti,
  • 4:26 - 4:29
    bundandır ki köylüler kazıp durdular.
  • 4:30 - 4:33
    O kadar çok ceset çıkarılmıştı ki
  • 4:33 - 4:34
    Avusturya imparatoriçesi,
  • 4:34 - 4:38
    vampir hikâyelerini çürütmek için
    kendi hekimini gönderdi
  • 4:39 - 4:44
    ve hatta mezar tahribini
    yasaklayan bir yasa çıkardı.
  • 4:44 - 4:48
    Vampir avlarının körelmesinden sonra bile,
  • 4:48 - 4:52
    halk efsaneleri, yerli batıl inanışlarında
    yer edinmeyi başardı.
  • 4:52 - 4:56
    Böylece kendisini edebiyatta gösterdi;
    Polidori'nin ''The Vampyre''ı,
  • 4:56 - 4:59
    gotik roman olan ''Carmilla'',
  • 4:59 - 5:04
    ve en bilindik Bram Stoker'ın
    ''Dracula''sı.
  • 5:04 - 5:07
    Stoker'ın, Elizabeth Báthory'nin
    bakire kan banyoları,
  • 5:07 - 5:10
    Vlad Dracul'un vahşi infazı gibi
  • 5:10 - 5:13
    tarihi elementleri derlemesine karşın,
  • 5:13 - 5:16
    hikâyesinin ana yapılarını
  • 5:16 - 5:19
    yerli efsaneler şekillendirdi:
  • 5:19 - 5:21
    Transilvanya mekânı,
  • 5:21 - 5:24
    kendini korumak için sarımsak kullanılması
  • 5:24 - 5:27
    ve kalbe kazık çakma gibi.
  • 5:27 - 5:31
    Bu atıflar bizlere kesinlikle
    tanıdık gelse de,
  • 5:31 - 5:36
    kendi çizdiği özellikler de
    günümüze gelmeyi başardı:
  • 5:36 - 5:38
    haçtan korkma,
  • 5:38 - 5:40
    gün ışığı hassasiyeti
  • 5:40 - 5:44
    ve vampirlerin kendi
    yansımalarını görememeleri.
  • 5:44 - 5:46
    Stroker yeni özellikler ekleyerek,
  • 5:46 - 5:50
    detaylandırarak ve derinleştirerek
  • 5:50 - 5:54
    çağlardır süregelen vampir
    efsanesini yeniden çizdi.
  • 5:54 - 5:57
    Belki akrabalarımı görmüşsünüzdür,
  • 5:58 - 6:03
    Dracula'dan önce, birçok türde yaratık
    geceye hâkim oldu
  • 6:03 - 6:08
    ve daha fazlası da kâbuslarımıza
    süzülmeye devam ediyor.
  • 6:08 - 6:13
    Yine de, bir yaşam gücü üzerinden
    var olmayı sürdürüyorlarsa,
  • 6:13 - 6:15
    benim kabilemdendirler.
  • 6:15 - 6:19
    Parlayan vampirler de buna dahil.
  • 6:19 - 6:25
    Nihayetinde, devam eden hikâye anlatma
    sanatı ve vampir efsanelerinin yeniden
  • 6:25 - 6:28
    tasvir edilmeleri, bizleri sonsuzluğa
  • 6:28 - 6:29
    taşıyan yegâne şeydir.
  • 6:29 - 6:31
    (Kötü kahkaha)
Title:
Vampirler: Folklör, kurgu ve olgu - Michael Molina
Description:

Tüm ders için: http://ed.ted.com/lessons/vampires-folklore-fantasy-and-fact-michael-molina

Kan emen vampir efsanesi, insanlığı antik Mezopotamya'sından 18. yüzyıl Doğu Avrupasına kadar devam etti. Bugün sevdiğimiz ve aynı zamanda korkutuğumuz vampir olgusuna nasıl eriştik? Bir vampiri vampir yapan şey .. nedir? Michael Moline bilimi ve batıl inanışları deşiyor.

Ders Michael Molina, animasyon The Moving Company Animation Studio tarafından hazırlandı.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
06:57

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.