< Return to Video

Vampieren: Folklore, fantasie en feiten - Michael Molina

  • 0:14 - 0:16
    Goedenavond!
  • 0:16 - 0:17
    Wat is er?
  • 0:17 - 0:19
    Ben je bang voor vampieren?
  • 0:19 - 0:21
    Maak je geen zorgen.
  • 0:21 - 0:23
    Ik blijf niet eten.
  • 0:23 - 0:24
    Haha.
  • 0:24 - 0:27
    Ik zal je in het kort iets vertellen
  • 0:27 - 0:28
    over de geschiedenis van vampieren,
  • 0:28 - 0:31
    en te laten zien
    hoe ons beeld is veranderd
  • 0:31 - 0:33
    van een waggelend lijk
  • 0:33 - 0:36
    tot de knappe jongeman
    die je hier ziet.
  • 0:36 - 0:40
    Vampieren zijn bijna
    zo oud als de mensheid.
  • 0:40 - 0:42
    Verhalen over ons, ondoden,
  • 0:42 - 0:44
    verschijnen in culturen
  • 0:44 - 0:47
    en gaan zelfs terug tot in de prehistorie.
  • 0:47 - 0:50
    Maar toen werden we geen vampieren genoemd
  • 0:50 - 0:52
    en zagen we er niet uit
  • 0:52 - 0:55
    zoals vampieren er vandaag de dag uitzien,
  • 0:55 - 0:57
    helemaal niet!
  • 0:57 - 0:59
    De Mesopotamische Lamashtu bijvoorbeeld
  • 0:59 - 1:02
    was een schepsel met een leeuwenkop
  • 1:02 - 1:04
    en het lichaam van een ezel,
  • 1:04 - 1:05
    en de oude Griekse striges
  • 1:05 - 1:10
    werden eenvoudigweg
    als bloeddorstige vogels omschreven.
  • 1:10 - 1:12
    Sommigen waren nog vreemder.
  • 1:12 - 1:16
    De Filipijnse manananggal
    scheidde haar bovenlichaam van elkaar
  • 1:16 - 1:20
    en enorme, vleermuis-achtige vleugels
    ontsproten uit haar lichaam.
  • 1:20 - 1:23
    De Maleisische penanggalan was
    een vrouwelijk mensenhoofd
  • 1:23 - 1:26
    met daaraan bungelende ingewanden.
  • 1:26 - 1:27
    Haha.
  • 1:27 - 1:29
    En de Australische yara-ma-yha-who
  • 1:29 - 1:32
    was een klein rood wezen met een grote kop,
  • 1:32 - 1:33
    een grote mond,
  • 1:33 - 1:37
    en bloedzuigers op zijn handen en voeten.
  • 1:37 - 1:40
    En laten we niet vergeten
    de Caraïbische sukuyan,
  • 1:40 - 1:42
    de West-Afrikaanse obayifo
  • 1:42 - 1:45
    en de Mexicaanse Thahuelpuchi.
  • 1:45 - 1:47
    Charmant, vind je niet?
  • 1:47 - 1:51
    Hoewel ze heel verschillend lijken
  • 1:51 - 1:55
    hebben al deze wezens toch
    een gemeenschappelijk kenmerk:
  • 1:55 - 1:59
    ze houden zichzelf in leven
    door de levenskracht
  • 1:59 - 2:02
    van een levend wezen te consumeren.
  • 2:02 - 2:06
    Deze gedeelde eigenschap
    definieert een vampier--
  • 2:06 - 2:09
    alle andere eigenschappen
    veranderen met de getijden.
  • 2:09 - 2:11
    Hoe komen we nu
  • 2:11 - 2:14
    bij die gereanimeerde kerel
    die je nu voor je ziet?
  • 2:14 - 2:16
    Ons moderne ideaal rijst op
  • 2:16 - 2:19
    in het 18e eeuwse Oost-Europa.
  • 2:19 - 2:23
    Door de dramatische toename
    van het bijgeloof in vampieren,
  • 2:23 - 2:27
    worden verhalen over bloedzuigers,
    schimmige wezens
  • 2:27 - 2:30
    complete nachtmerries.
  • 2:30 - 2:31
    En populaire folklore,
  • 2:31 - 2:34
    zoals de moroi bij het Roma-volk
  • 2:34 - 2:36
    en de lugat in Albanië,
  • 2:36 - 2:40
    bepalen de meest gebruikelijke
    vampierenkenmerken van vandaag,
  • 2:40 - 2:42
    zoals vampieren die ondood zijn,
  • 2:42 - 2:46
    nachtwezens en die van
    gedaantes verwisselen.
  • 2:46 - 2:48
    Zie je, Oost-Europa was in de 18e eeuw
  • 2:48 - 2:52
    een vrij duister gebied
  • 2:52 - 2:54
    waar veel mensen doodgingen
  • 2:54 - 2:57
    aan onbekende ziektes en plagen.
  • 2:57 - 2:59
    Zonder medische verklaringen
  • 2:59 - 3:02
    zochten mensen
    naar bovennatuurlijke oorzaken
  • 3:02 - 3:05
    en ze vonden wat leek op bewijs
  • 3:05 - 3:08
    in de lichamen van de slachtoffers.
  • 3:08 - 3:10
    Als dorpelingen lichamen opgroeven
  • 3:10 - 3:13
    om de oorzaken van een mysterieuze
    dood te bespeuren,
  • 3:13 - 3:15
    vonden ze vaak de kadavers
  • 3:15 - 3:18
    die nog levend leken --
  • 3:18 - 3:20
    langer haar en langere vingernagels,
  • 3:20 - 3:22
    opgeblazen buiken,
  • 3:22 - 3:26
    en bloed in de mondhoeken.
  • 3:26 - 3:30
    He, deze mensen waren
    duidelijk niet echt dood.
  • 3:30 - 3:32
    Dit waren vampieren!
  • 3:32 - 3:34
    En ze verlieten hun graven
  • 3:34 - 3:38
    om te genieten van de levenden.
  • 3:38 - 3:41
    De doodsbange dorpelingen zouden snel
  • 3:41 - 3:44
    een ritueel uitvoeren om de ondoden
    te vermoorden.
  • 3:44 - 3:46
    De gebruiken verschilden per gebied,
  • 3:46 - 3:49
    maar omvatten vaak onthoofdingen,
  • 3:49 - 3:50
    verbrandingen,
  • 3:50 - 3:53
    en het vastpinnen van
    het lichaam aan de grafkist,
  • 3:53 - 3:56
    zodat het niet meer kon opstaan.
  • 3:56 - 3:58
    Griezelig niet?
  • 3:58 - 4:03
    Maar wat de dorpelingen interpreteerden
    als goddeloze reanimatie,
  • 4:03 - 4:07
    waren eigenlijk de normale symptomen
    van de dood.
  • 4:07 - 4:09
    Als het lichaam zich ontbindt,
  • 4:09 - 4:11
    ontwatert de huid,
  • 4:11 - 4:14
    en dat zorgt ervoor dat
    haar en vingernagels verlengen.
  • 4:14 - 4:17
    Bacteriën in de maag zorgen voor gassen
  • 4:17 - 4:19
    waarmee de buik wordt gevuld,
  • 4:19 - 4:22
    dat weer zorgt voor bloed
    en spul uit de mond.
  • 4:22 - 4:26
    Helaas was men toen nog
    niet op de hoogte van deze wetenschap
  • 4:26 - 4:29
    en de dorpelingen bleven graven.
  • 4:29 - 4:33
    In feite werden
    zoveel lichamen opgegraven
  • 4:33 - 4:34
    dat de keizerin van Oostenrijk
  • 4:34 - 4:39
    haar arts erop afstuurde
    om de vampierenverhalen te weerleggen.
  • 4:39 - 4:41
    Ze bracht zelfs een wet tot stand
  • 4:41 - 4:44
    die geknoei aan graven verbood.
  • 4:44 - 4:48
    Zelfs nadat de jacht op vampieren afnam,
  • 4:48 - 4:50
    overwonnen de legendes
  • 4:50 - 4:52
    in het lokale bijgeloof.
  • 4:52 - 4:54
    Dit leidde tot literaire werken
  • 4:54 - 4:56
    zoals 'De vampier' van Polidori,
  • 4:56 - 4:59
    de Gotische roman 'Carmilla'
  • 4:59 - 5:04
    en het beroemde 'Dracula'
    van Bram Stoker.
  • 5:04 - 5:07
    Hoewel Stoker historisch materiaal gebruikte
  • 5:07 - 5:10
    zoals de maagdelijke bloedbaden
    van Elizabeth Bathory
  • 5:10 - 5:13
    en de brute executies door Vlad Dracul,
  • 5:13 - 5:16
    waren het deze lokale mythen
  • 5:16 - 5:19
    die de hoofdelementen
    van het verhaal inspireerden:
  • 5:19 - 5:21
    De omgeving in Transsylvanië,
  • 5:21 - 5:24
    het gebruik van knoflook ter verdediging,
  • 5:24 - 5:27
    en het doorsteken van het hart.
  • 5:27 - 5:31
    Terwijl deze eigenschappen
    ons zeker bekend klinken,
  • 5:31 - 5:33
    kennen wij ook nog
  • 5:33 - 5:36
    de elementen die hij zelf verzonnen heeft:
  • 5:36 - 5:38
    de angst voor kruizen,
  • 5:38 - 5:40
    zwakte in zonlicht,
  • 5:40 - 5:42
    en het onvermogen van de vampier
  • 5:42 - 5:44
    om zijn eigen weerspiegeling
    te kunnen zien.
  • 5:44 - 5:46
    Door deze nieuwe karaktertrekken
  • 5:46 - 5:50
    maakte Stoker perfect gebruik
    van de eeuwenoude traditie
  • 5:50 - 5:53
    om voort te bouwen op
    en het uitbreiden van
  • 5:53 - 5:54
    de vampierenmythes.
  • 5:54 - 5:56
    Zoals we al zagen,
  • 5:56 - 5:58
    misschien ontmoette je mijn familie,
  • 5:58 - 6:01
    is er een enorme variëteit aan wezens
    die je 's nachts belaagt
  • 6:01 - 6:03
    vóór Dracula,
  • 6:03 - 6:05
    en veel meer nog zullen
  • 6:05 - 6:08
    door je nachtmerries blijven sluipen.
  • 6:08 - 6:10
    Zo lang als ze blijven bestaan
  • 6:10 - 6:13
    uit de levenskracht van een levend wezen,
  • 6:13 - 6:15
    zijn ze deel van mijn stam.
  • 6:15 - 6:19
    Zelfs sprankelende vampieren
    horen daarbij.
  • 6:19 - 6:22
    Het telkens vertellen van verhalen
  • 6:22 - 6:25
    en het opnieuw fantaseren
    over de vampierenlegende
  • 6:25 - 6:28
    stelt ons tenslotte in staat
    om echt door te leven,
  • 6:28 - 6:29
    voor altijd.
  • 6:29 - 6:32
    Haha!
Title:
Vampieren: Folklore, fantasie en feiten - Michael Molina
Description:

Zie de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/vampires-folklore-fantasy-and-fact-michael-molina

De mythe over de bloedzuigende vampier achtervolgt de mens vanaf het Oude Mesopotamië tot aan het 18e eeuwse Oost-Europa, maar de verhalen verschillen in de angstaanjagende details. Hoe komen we eigenlijk aan het bekende plaatje dat we vandaag kennen over de liefde en de angst? En wat maakt eigenlijk een vampier... een vampier? Michael Molina graaft de wetenschap en het bijgeloof voor ons op.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
06:57

  • F Laffeber

    Kleine correcties, een aantal grotere wijzigingen doorgevoerd (bv. revenant = ondode, Romani = Roma-volk). Er miste één zin (illustrating how our history has changed) - deze toegevoegd. Tijdpad uitgelijnd met spraak.

  • Valérie Boor

    Met een kleine wijziging geaccepteerd,
    @6:19 - 6:22
    "continued storytelling"
    ging m.i. niet over het vertellen van vervolgverhalen - maar over het telkens vertellen van verhalen.

    Ik hoor het graag als jullie hier nog iets aan zouden willen aanpassen.
    Vriendelijke groet,
    Valérie

  • Desiree Kramer

    Ziet er goed uit. Dank jullie wel!

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.