Công nghệ đang biến bạn thành Dory như thế nào | Liam Stevens | TEDxBrentwoodCollegeSchool

Bài phát biểu này diễn ra tại sự kiện TEDx, một sự kiện dựa trên khuôn khổ hội nghị TED nhưng được tổ chức độc lập bởi một cộng đồng trong khu vực. Chi tiết tại http://ted.com/tedx
Bản thân tất cả chúng ta đều có một chút gì đó khá giống Dory. Chúng ta thường hay quên, và đôi khi còn hay bị phân tâm. Nhưng từ lúc xuất hiện nền công nghệ kỹ thuật số, "bản chất Dory" tồn tại bên trong chúng ta ngày càng biểu hiện rõ rệt hơn. Công nghệ đang dần thay đổi con người. Đó là một sự đồng thuận chung. Nhờ vào một quyển sách bổ ích cùng một số nghiên cứu, Liam đã khám phá ra mối nguy hại tiềm ẩn của hiện tượng trên. Bài phát biểu của anh nhằm cho các bạn thấy hai cách mà công nghệ đã và đang khiến bạn trở nên ám muội hơn, cũng như ý nghĩa của điều đó đối với bản thân bạn và với cả thế giới.

Đây là Dory.

Ai cũng biết đến Dory.

Cô cá xanh dễ thương trong "Đi tìm Nemo"
rất được mọi người yêu thích.

Ai cũng thích Dory.

Tôi nghĩ lý do mọi người thích Dory
là vì nó có liên quan tới họ.

Hầu hết chúng ta giống Dory
ở hai hướng nổi trội.

Tương tự Dory, chúng ta đều có
khả năng tập trung khá kém.

Đúng là như vậy.

Năm 2000, khoảng thời gian tập trung
bình quân của loài người là 12 giây.

Năm 2015, nó giảm xuống mức 8.25 giây.

Lấy một chút ngữ cảnh

thì khoảng tập trung bình quân
của cá vàng là 9 giây.

Giống như Dory, chúng ta không giỏi
trong việc tập trung.

Và cũng giống Dory, chúng ta đều đang
mắc phải chứng đãng trí.

Không giấu gì các bạn, giống như Dory--

Một đặc trưng tiêu biểu của Dory
chính là chứng đãng trí của nó.

Của bạn thì không tệ đến thế,
nhưng vấn đề chính là ở đó.

Vấn đề là không phải lúc nào chúng ta cũng
thành ra nông nỗi này như Dory.

Ta từng được nhiều hơn thế,
như Marlin, cha của Nemo.

Chúng ta có thể tập trung
và ghi nhớ nhiều thứ.

Nhưng trong khoảng 20, 30 năm gần đây,
chúng ta bắt đầu có xu hướng "Dory hóa".

Có lý do hẳn hoi cho điều đó,

và nó có dính dáng tới sự bùng nổ
công nghệ kỹ thuật số

và khái niệm cơ chế thần kinh mềm dẻo.

Nghe phức tạp đấy, nhưng không hề.

Đó chỉ là việc não bộ của bạn
đang tập thích nghi.

Nó có thể tự thay đổi và
tái tổ chức chính nó.

Vì não bộ của bạn được cấu tạo bởi
khoảng 21 tỉ tế bào não hoặc nơron,

và chúng tạo ra đủ loại liên kết với nhau.

Đó là cách bạn nghĩ.

Mỗi khi bạn trải nghiệm điều gì đó,

những mối liên kết đó thay đổi một chút,

và đó là những gì bạn cần nắm bắt.

Giả dụ như tôi đang đi dọc đường
và tình cờ gặp ai đó dẫn chó đi dạo.

Chú chó nhỏ xinh mũm mĩm
làm tôi phải dừng lại vuốt ve.

Thế là não bộ của tôi
củng cố mối liên kết:

"Loài chó thật thân thiện và đáng yêu.
Tôi không phải sợ chúng nữa."

Nhưng nếu tôi đang đi dọc đường,
lướt ngang nhà ai đó,

và rồi con chó Rốt Đức trong sân
cứ gầm gừ và sủa inh ỏi cả lên.

Nó chực lao tới tôi và làm tôi khiếp vía.

Rồi não tôi tạo nên liên kết:
"Bạn biết không? Lũ chó thật đáng sợ.

Tôi cần đề phòng lũ chó ngay từ bây giờ."

Đấy là quan niệm về
cơ chế thần kinh mềm dẻo.

Đó là việc não bộ của bạn thay đổi
dựa trên những trải nghiệm mà bạn có.

Nhưng ý nghĩa của điều này là mỗi khi
bạn tiếp xúc với một thiết bị công nghệ,

dù đó là điện thoại, máy tính,
hay bất kỳ thứ gì khác,

não bộ của bạn đều có chút biến đổi.

Và tác động của công nghệ kỹ thuật số
là nó làm phổ biến tính đa nhiệm.

Nó khiến bạn phải cùng lúc làm nhiều việc,
tập trung sự chú ý giữa nhiều thứ,

như khi bạn đang ngồi viết gì đó
ở bàn làm việc,

và bạn kiểm tra điện thoại,
rồi lại tiếp tục ghi chép,

sau đó bạn trả lời email,
và rồi lại tiếp tục ghi chép.

Bạn đang trải nghiệm việc hoán đổi
sự chú ý của bản thân

nhiều hơn hồi cách đây 20 hay 30 năm,

trước khi công nghệ kỹ thuật số
trở nên phổ biến như bây giờ.

Não bạn cũng như một bắp cơ,
cũng thay đổi,

bạn càng dùng nhiều thì nó
càng mạnh mẽ hơn, dẻo dai hơn,

và bạn càng dùng ít thì nó càng yếu ớt.

Vậy nên mọi hành vi hoán đổi
sự chú ý của bạn

cho thấy rằng bạn rất giỏi
làm nhiều thứ một lúc

nhưng khả năng tập trung
của bạn lại bị giảm sút.

Điều tương tự với trí nhớ của bạn
cũng đã và đang diễn ra.

Nếu bạn không dùng thì bạn sẽ mất nó.

Người ta gọi quá trình này
là "bộ nhớ giao dịch".

Điều này lại nghe có vẻ sâu xa,
nhưng thật ra rất đơn giản.

Đó chỉ là quan niệm rằng
nếu tôi không biết điều gì

thì tôi có thể hỏi người biết về điều đó

và họ sẽ có thể giải đáp cho tôi.

Tôi không biết nhiều
về bộ phim "Doctor Who"

nhưng bạn tôi, Ben, lại biết.

Nên nếu tôi cần tìm hiểu tiểu sử
hay thông tin về ông Doctor Who này.

Tôi có thể hỏi Ben và chắc chắn
cậu ta sẽ nói cho tôi biết.

Và ngược lại, nếu Ben thắc mắc
điều gì đó mà tôi biết,

cậu ta có thể hỏi và tôi sẽ trả lời.

Đó là quan niệm về bộ nhớ giao dịch:

nếu mọi người trong cùng một cộng đồng,
dù cho cộng đồng đó có lớn đến đâu,

dù đó là tôi và Ben,

hay tôi với gia đình,
hoặc tôi với bạn bè,

nếu mỗi người trong cộng đồng
giữ nghĩa vụ ghi nhớ

một mảng thông tin nào đó

thì mọi người trong cộng đồng đó
có thể tiếp cận với mọi nguồn tin,

một lượng tin đáng kể hơn bất kỳ ai
có thể tự ghi nhớ được.

Cái này dành cho những người học trực quan
nếu các bạn muốn đọc.

Thường thì loài người coi nhau là cộng sự
trong việc thực hiện bộ nhớ giao dịch,

người mà sẽ dựa vào nhau
để ghi nhớ được mọi thứ.

Nhưng từ khi công nghệ kỹ thuật số
lên ngôi và hiện hữu khắp nơi,

chúng ta bắt đầu phụ thuộc
vào máy tính và mạng Internet

và coi chúng là cộng sự
trong bộ nhớ giao dịch, nghe hay đấy!

Nhưng vấn đề ở đây là máy tính
giỏi ghi nhớ hơn con người:

(a) chúng không quên thứ gì cả,

và (b) chúng biết hầu như tất cả mọi thứ
nhờ vào mạng Internet.

Nó có nghĩa là mỗi khi bạn dùng máy tính
như một cộng sự trong bộ nhớ giao dịch,

nó như thể bạn đang tiếp xúc
với một con người siêu việt,

một người vô cùng xuất sắc
trong việc ghi nhớ,

đến nỗi bạn không thể hiểu thấu hết được.

Đó là một trải nghiệm khác hẳn

so với cái mà bạn có 20, 30 năm về trước,

khi đa số quá trình giao dịch bộ nhớ
của các bạn đều là người với người.

Nó là một trải nghiệm khác lạ,

có nghĩa là não bộ của bạn
cũng sẽ phản ứng khác hẳn

và do đó, nó biến đổi.

Đây là cách mà nó biến đổi
- và đã có nghiên cứu về điều này -

và cái mà họ phát hiện

là nếu bạn coi máy tính
là cộng sự để giao dịch bộ nhớ,

bạn sẽ thật sự kém trong việc
ghi nhớ thông tin đó.

Điều này hợp lý; đó là những gì
cộng sự bộ nhớ giao dịch gây nên.

Giả sử tôi được phát cho
một danh sách sự việc để đọc,

và tôi được yêu cầu phải
ghi nhớ chúng càng nhiều càng tốt.

Nếu ngay từ đầu, tôi sao chép
bản danh sách đó vào máy tính,

thì tôi sẽ nhớ được ít hơn,

bởi với việc sao chép chúng vào máy tính,

tôi xác nhận cái máy tính chính là
cộng sự bộ nhớ giao dịch.

Rồi tiềm thức tôi nghĩ:

"Ô! Nó ghi nhớ giúp tôi này!
Vậy tôi không cần làm nữa,"

và thế là tôi quên đi một phần.

Vấn đề là điều đó sẽ xảy ra

dù cho tôi có cố ghi nhớ
những sự việc đi chăng nữa.

Suy nghĩ tiềm thức khiến tôi
lệ thuộc vào máy tính

để nhờ nó ghi nhớ
một phần thông tin cho tôi.

Nó quá đỗi mạnh mẽ đến nỗi nó lấn át
ý thức nỗ lực để ghi nhớ của tôi.

Mỗi lần máy tính can dự vào
quá trình giao dịch bộ nhớ với bạn,

nó gây nên một sự đãng trí về vấn đề đó.

Điều này nghe có vẻ đáng sợ.

Nó giống như, "Ối! Tôi không muốn
bị như Dory nữa.

Tôi ngỡ đây là
bài thuyết trình đáng yêu chứ."

Đừng lo! Những gì tôi có thể nói là:

chừng nào con người
còn sử dụng công nghệ

thì bộ não chúng ta vẫn sẽ còn
biến đổi và thích nghi.

Nó không tốt nhưng cũng không tồi,
chỉ đơn giản là vậy.

Đó là một hiện thực
trong cuộc sống ngày nay.

Nhưng tôi không nghĩ đây là
một điều mà bạn nên làm ngơ.

Vì nếu bạn làm ngơ nó, nhưng vẫn
sử dụng công nghệ đều đều,

bạn sẽ bất lực trước việc
nó có thay đổi bạn hay không.

Bạn sẽ chỉ biết thụ động theo sau nó
dù bạn có thích hay không.

Và lý do trên hết khiến tôi
kể cho các bạn điều này,

chia sẻ tới các bạn thông tin này,

cho bạn biết bằng cách nào và vì sao
công nghệ có thể ảnh hưởng đến bạn,

là để các bạn có thể tiếp thu
và làm nên điều gì đó.

Vì một khi bạn tiếp thu vốn kiến thức đó,

bạn có thể tự đặt câu hỏi cho bản thân,

tự khuyên chính mình, chẳng hạn:
"Biết gì không tôi ơi?

Tôi sẽ rèn luyện lại bản thân
để tập trung hơn."

Vì bạn có thể làm được.

Nếu việc không rèn sự tập trung
làm bạn dần tệ hơn ở mặt này,

thì nếu bạn chăm luyện tập,
bạn sẽ giỏi hơn.

Hoặc là bạn sẽ tự thủ thỉ:

"Biết gì không tôi ơi? Tôi sẽ giữ khư khư
cái sự tập trung ngắn ngủn đó

và trở thành một cỗ máy đa nhiệm."

Đó là một sự lựa chọn hoàn toàn hợp lý.

Nhưng quan trọng hơn cả là bạn đã chọn
con đường mà bạn muốn theo đuổi.

Thật lòng mà nói thì

chúng ta đều giống như Dory
và công nghệ khiến ta thành ra như thế.

Các bạn cũng như Dory vậy.

Và điều này nghĩa là

các bạn hẳn đã không tập trung
vào phần lớn bài phát biểu của tôi.

Hãy thực hiện điều này giúp tôi:

tiếp thu những kiến thức
mà tôi đã trao cho các bạn.

Đừng hoảng khi nghĩ về nó,
mà hãy tiếp thu nó, và rồi sử dụng nó.

Chọn ra chiến lược hành động của bạn.

Hít một hơi thật sâu và làm theo nó.

Kể cả khi hoàn cảnh trở nên
khó khăn, kỳ dị, hay đáng sợ,

đừng hoảng sợ
và hãy cứ tiến về phía trước.

Cảm ơn.

(Tiếng vỗ tay)