1
00:00:17,626 --> 00:00:18,901
Đây là Dory.

2
00:00:18,902 --> 00:00:21,284
Ai cũng biết đến Dory.

3
00:00:21,285 --> 00:00:25,567
Cô cá xanh dễ thương trong "Đi tìm Nemo"
rất được mọi người yêu thích.

4
00:00:25,568 --> 00:00:27,249
Ai cũng thích Dory.

5
00:00:27,250 --> 00:00:30,959
Tôi nghĩ lý do mọi người thích Dory
là vì nó có liên quan tới họ.

6
00:00:30,969 --> 00:00:35,056
Hầu hết chúng ta giống Dory
ở hai hướng nổi trội.

7
00:00:35,068 --> 00:00:40,271
Tương tự Dory, chúng ta đều có
khả năng tập trung khá kém.

8
00:00:40,271 --> 00:00:42,025
Đúng là như vậy.

9
00:00:42,026 --> 00:00:46,027
Năm 2000, khoảng thời gian tập trung
bình quân của loài người là 12 giây.

10
00:00:46,028 --> 00:00:51,038
Năm 2015, nó giảm xuống mức 8.25 giây.

11
00:00:51,068 --> 00:00:53,051
Lấy một chút ngữ cảnh

12
00:00:53,051 --> 00:00:57,231
thì khoảng tập trung bình quân
của cá vàng là 9 giây.

13
00:00:58,701 --> 00:01:01,731
Giống như Dory, chúng ta không giỏi
trong việc tập trung.

14
00:01:01,741 --> 00:01:06,114
Và cũng giống Dory, chúng ta đều đang
mắc phải chứng đãng trí.

15
00:01:06,115 --> 00:01:09,202
Không giấu gì các bạn, giống như Dory--

16
00:01:09,203 --> 00:01:12,453
Một đặc trưng tiêu biểu của Dory
chính là chứng đãng trí của nó.

17
00:01:12,453 --> 00:01:16,108
Của bạn thì không tệ đến thế,
nhưng vấn đề chính là ở đó.

18
00:01:16,818 --> 00:01:20,567
Vấn đề là không phải lúc nào chúng ta cũng
thành ra nông nỗi này như Dory.

19
00:01:20,568 --> 00:01:23,227
Ta từng được nhiều hơn thế,
như Marlin, cha của Nemo.

20
00:01:23,228 --> 00:01:26,078
Chúng ta có thể tập trung
và ghi nhớ nhiều thứ.

21
00:01:26,918 --> 00:01:31,794
Nhưng trong khoảng 20, 30 năm gần đây,
chúng ta bắt đầu có xu hướng "Dory hóa".

22
00:01:32,158 --> 00:01:34,226
Có lý do hẳn hoi cho điều đó,

23
00:01:34,227 --> 00:01:37,467
và nó có dính dáng tới sự bùng nổ
công nghệ kỹ thuật số

24
00:01:37,468 --> 00:01:40,793
và khái niệm cơ chế thần kinh mềm dẻo.

25
00:01:40,810 --> 00:01:42,609
Nghe phức tạp đấy, nhưng không hề.

26
00:01:42,610 --> 00:01:45,045
Đó chỉ là việc não bộ của bạn
đang tập thích nghi.

27
00:01:45,046 --> 00:01:47,469
Nó có thể tự thay đổi và
tái tổ chức chính nó.

28
00:01:48,019 --> 00:01:52,887
Vì não bộ của bạn được cấu tạo bởi
khoảng 21 tỉ tế bào não hoặc nơron,

29
00:01:52,888 --> 00:01:55,327
và chúng tạo ra đủ loại liên kết với nhau.

30
00:01:55,327 --> 00:01:57,186
Đó là cách bạn nghĩ.

31
00:01:57,266 --> 00:01:59,308
Mỗi khi bạn trải nghiệm điều gì đó,

32
00:01:59,308 --> 00:02:01,425
những mối liên kết đó thay đổi một chút,

33
00:02:01,425 --> 00:02:03,125
và đó là những gì bạn cần nắm bắt.

34
00:02:03,126 --> 00:02:06,718
Giả dụ như tôi đang đi dọc đường
và tình cờ gặp ai đó dẫn chó đi dạo.

35
00:02:06,718 --> 00:02:09,534
Chú chó nhỏ xinh mũm mĩm
làm tôi phải dừng lại vuốt ve.

36
00:02:09,534 --> 00:02:11,629
Thế là não bộ của tôi
củng cố mối liên kết:

37
00:02:11,630 --> 00:02:15,087
"Loài chó thật thân thiện và đáng yêu.
Tôi không phải sợ chúng nữa."

38
00:02:15,088 --> 00:02:18,060
Nhưng nếu tôi đang đi dọc đường,
lướt ngang nhà ai đó,

39
00:02:18,060 --> 00:02:21,293
và rồi con chó Rốt Đức trong sân
cứ gầm gừ và sủa inh ỏi cả lên.

40
00:02:21,293 --> 00:02:23,405
Nó chực lao tới tôi và làm tôi khiếp vía.

41
00:02:23,405 --> 00:02:26,616
Rồi não tôi tạo nên liên kết:
"Bạn biết không? Lũ chó thật đáng sợ.

42
00:02:26,617 --> 00:02:29,059
Tôi cần đề phòng lũ chó ngay từ bây giờ."

43
00:02:29,059 --> 00:02:31,255
Đấy là quan niệm về
cơ chế thần kinh mềm dẻo.

44
00:02:31,256 --> 00:02:35,412
Đó là việc não bộ của bạn thay đổi
dựa trên những trải nghiệm mà bạn có.

45
00:02:37,322 --> 00:02:41,276
Nhưng ý nghĩa của điều này là mỗi khi
bạn tiếp xúc với một thiết bị công nghệ,

46
00:02:41,277 --> 00:02:43,896
dù đó là điện thoại, máy tính,
hay bất kỳ thứ gì khác,

47
00:02:44,396 --> 00:02:46,406
não bộ của bạn đều có chút biến đổi.

48
00:02:47,609 --> 00:02:51,916
Và tác động của công nghệ kỹ thuật số
là nó làm phổ biến tính đa nhiệm.

49
00:02:51,917 --> 00:02:56,281
Nó khiến bạn phải cùng lúc làm nhiều việc,
tập trung sự chú ý giữa nhiều thứ,

50
00:02:56,282 --> 00:02:58,769
như khi bạn đang ngồi viết gì đó
ở bàn làm việc,

51
00:02:58,769 --> 00:03:01,435
và bạn kiểm tra điện thoại,
rồi lại tiếp tục ghi chép,

52
00:03:01,435 --> 00:03:04,212
sau đó bạn trả lời email,
và rồi lại tiếp tục ghi chép.

53
00:03:04,212 --> 00:03:07,694
Bạn đang trải nghiệm việc hoán đổi
sự chú ý của bản thân

54
00:03:07,695 --> 00:03:09,618
nhiều hơn hồi cách đây 20 hay 30 năm,

55
00:03:09,619 --> 00:03:12,846
trước khi công nghệ kỹ thuật số
trở nên phổ biến như bây giờ.

56
00:03:12,846 --> 00:03:15,048
Não bạn cũng như một bắp cơ,
cũng thay đổi,

57
00:03:15,049 --> 00:03:18,160
bạn càng dùng nhiều thì nó
càng mạnh mẽ hơn, dẻo dai hơn,

58
00:03:18,280 --> 00:03:21,149
và bạn càng dùng ít thì nó càng yếu ớt.

59
00:03:21,626 --> 00:03:24,001
Vậy nên mọi hành vi hoán đổi
sự chú ý của bạn

60
00:03:23,980 --> 00:03:26,643
cho thấy rằng bạn rất giỏi
làm nhiều thứ một lúc

61
00:03:26,644 --> 00:03:30,768
nhưng khả năng tập trung
của bạn lại bị giảm sút.

62
00:03:32,648 --> 00:03:37,226
Điều tương tự với trí nhớ của bạn
cũng đã và đang diễn ra.

63
00:03:38,620 --> 00:03:40,833
Nếu bạn không dùng thì bạn sẽ mất nó.

64
00:03:41,751 --> 00:03:45,126
Người ta gọi quá trình này
là "bộ nhớ giao dịch".

65
00:03:45,127 --> 00:03:48,082
Điều này lại nghe có vẻ sâu xa,
nhưng thật ra rất đơn giản.

66
00:03:48,082 --> 00:03:50,669
Đó chỉ là quan niệm rằng
nếu tôi không biết điều gì

67
00:03:50,670 --> 00:03:53,594
thì tôi có thể hỏi người biết về điều đó

68
00:03:53,595 --> 00:03:55,491
và họ sẽ có thể giải đáp cho tôi.

69
00:03:55,492 --> 00:03:58,463
Tôi không biết nhiều
về bộ phim "Doctor Who"

70
00:03:58,464 --> 00:03:59,894
nhưng bạn tôi, Ben, lại biết.

71
00:04:00,044 --> 00:04:03,388
Nên nếu tôi cần tìm hiểu tiểu sử
hay thông tin về ông Doctor Who này.

72
00:04:03,389 --> 00:04:06,468
Tôi có thể hỏi Ben và chắc chắn
cậu ta sẽ nói cho tôi biết.

73
00:04:06,469 --> 00:04:09,199
Và ngược lại, nếu Ben thắc mắc
điều gì đó mà tôi biết,

74
00:04:09,199 --> 00:04:11,165
cậu ta có thể hỏi và tôi sẽ trả lời.

75
00:04:11,545 --> 00:04:13,663
Đó là quan niệm về bộ nhớ giao dịch:

76
00:04:13,664 --> 00:04:18,041
nếu mọi người trong cùng một cộng đồng,
dù cho cộng đồng đó có lớn đến đâu,

77
00:04:18,043 --> 00:04:19,497
dù đó là tôi và Ben,

78
00:04:19,498 --> 00:04:21,875
hay tôi với gia đình,
hoặc tôi với bạn bè,

79
00:04:21,877 --> 00:04:24,726
nếu mỗi người trong cộng đồng
giữ nghĩa vụ ghi nhớ

80
00:04:24,727 --> 00:04:26,976
một mảng thông tin nào đó

81
00:04:27,736 --> 00:04:31,463
thì mọi người trong cộng đồng đó
có thể tiếp cận với mọi nguồn tin,

82
00:04:31,464 --> 00:04:34,793
một lượng tin đáng kể hơn bất kỳ ai
có thể tự ghi nhớ được.

83
00:04:34,794 --> 00:04:37,961
Cái này dành cho những người học trực quan
nếu các bạn muốn đọc.

84
00:04:39,251 --> 00:04:43,677
Thường thì loài người coi nhau là cộng sự
trong việc thực hiện bộ nhớ giao dịch,

85
00:04:43,678 --> 00:04:46,181
người mà sẽ dựa vào nhau
để ghi nhớ được mọi thứ.

86
00:04:47,131 --> 00:04:50,706
Nhưng từ khi công nghệ kỹ thuật số
lên ngôi và hiện hữu khắp nơi,

87
00:04:50,707 --> 00:04:53,905
chúng ta bắt đầu phụ thuộc
vào máy tính và mạng Internet

88
00:04:53,906 --> 00:04:57,041
và coi chúng là cộng sự
trong bộ nhớ giao dịch, nghe hay đấy!

89
00:04:57,511 --> 00:05:01,416
Nhưng vấn đề ở đây là máy tính
giỏi ghi nhớ hơn con người:

90
00:05:01,974 --> 00:05:03,910
(a) chúng không quên thứ gì cả,

91
00:05:03,911 --> 00:05:07,996
và (b) chúng biết hầu như tất cả mọi thứ
nhờ vào mạng Internet.

92
00:05:08,673 --> 00:05:12,781
Nó có nghĩa là mỗi khi bạn dùng máy tính
như một cộng sự trong bộ nhớ giao dịch,

93
00:05:12,782 --> 00:05:15,633
nó như thể bạn đang tiếp xúc
với một con người siêu việt,

94
00:05:15,634 --> 00:05:18,503
một người vô cùng xuất sắc
trong việc ghi nhớ,

95
00:05:18,504 --> 00:05:20,692
đến nỗi bạn không thể hiểu thấu hết được.

96
00:05:21,812 --> 00:05:23,378
Đó là một trải nghiệm khác hẳn

97
00:05:23,379 --> 00:05:25,783
so với cái mà bạn có 20, 30 năm về trước,

98
00:05:25,784 --> 00:05:30,163
khi đa số quá trình giao dịch bộ nhớ
của các bạn đều là người với người.

99
00:05:30,164 --> 00:05:31,735
Nó là một trải nghiệm khác lạ,

100
00:05:32,615 --> 00:05:36,319
có nghĩa là não bộ của bạn
cũng sẽ phản ứng khác hẳn

101
00:05:36,320 --> 00:05:38,777
và do đó, nó biến đổi.

102
00:05:39,467 --> 00:05:42,943
Đây là cách mà nó biến đổi
- và đã có nghiên cứu về điều này -

103
00:05:42,944 --> 00:05:44,269
và cái mà họ phát hiện

104
00:05:44,270 --> 00:05:48,092
là nếu bạn coi máy tính
là cộng sự để giao dịch bộ nhớ,

105
00:05:48,872 --> 00:05:52,334
bạn sẽ thật sự kém trong việc
ghi nhớ thông tin đó.

106
00:05:52,335 --> 00:05:55,808
Điều này hợp lý; đó là những gì
cộng sự bộ nhớ giao dịch gây nên.

107
00:05:55,809 --> 00:05:58,874
Giả sử tôi được phát cho
một danh sách sự việc để đọc,

108
00:05:58,875 --> 00:06:01,815
và tôi được yêu cầu phải
ghi nhớ chúng càng nhiều càng tốt.

109
00:06:02,205 --> 00:06:05,458
Nếu ngay từ đầu, tôi sao chép
bản danh sách đó vào máy tính,

110
00:06:05,459 --> 00:06:07,292
thì tôi sẽ nhớ được ít hơn,

111
00:06:07,293 --> 00:06:09,468
bởi với việc sao chép chúng vào máy tính,

112
00:06:09,469 --> 00:06:12,549
tôi xác nhận cái máy tính chính là
cộng sự bộ nhớ giao dịch.

113
00:06:12,550 --> 00:06:13,673
Rồi tiềm thức tôi nghĩ:

114
00:06:13,674 --> 00:06:16,422
"Ô! Nó ghi nhớ giúp tôi này!
Vậy tôi không cần làm nữa,"

115
00:06:16,423 --> 00:06:18,116
và thế là tôi quên đi một phần.

116
00:06:18,117 --> 00:06:21,229
Vấn đề là điều đó sẽ xảy ra

117
00:06:21,230 --> 00:06:24,414
dù cho tôi có cố ghi nhớ
những sự việc đi chăng nữa.

118
00:06:25,774 --> 00:06:30,256
Suy nghĩ tiềm thức khiến tôi
lệ thuộc vào máy tính

119
00:06:30,257 --> 00:06:32,975
để nhờ nó ghi nhớ
một phần thông tin cho tôi.

120
00:06:32,976 --> 00:06:39,009
Nó quá đỗi mạnh mẽ đến nỗi nó lấn át
ý thức nỗ lực để ghi nhớ của tôi.

121
00:06:41,259 --> 00:06:45,581
Mỗi lần máy tính can dự vào
quá trình giao dịch bộ nhớ với bạn,

122
00:06:46,141 --> 00:06:49,753
nó gây nên một sự đãng trí về vấn đề đó.

123
00:06:52,393 --> 00:06:53,867
Điều này nghe có vẻ đáng sợ.

124
00:06:53,868 --> 00:06:56,309
Nó giống như, "Ối! Tôi không muốn
bị như Dory nữa.

125
00:06:56,309 --> 00:06:58,621
Tôi ngỡ đây là
bài thuyết trình đáng yêu chứ."

126
00:06:58,622 --> 00:07:01,164
Đừng lo! Những gì tôi có thể nói là:

127
00:07:01,165 --> 00:07:04,758
chừng nào con người
còn sử dụng công nghệ

128
00:07:04,758 --> 00:07:07,674
thì bộ não chúng ta vẫn sẽ còn
biến đổi và thích nghi.

129
00:07:07,675 --> 00:07:10,779
Nó không tốt nhưng cũng không tồi,
chỉ đơn giản là vậy.

130
00:07:10,780 --> 00:07:13,137
Đó là một hiện thực
trong cuộc sống ngày nay.

131
00:07:13,787 --> 00:07:16,651
Nhưng tôi không nghĩ đây là
một điều mà bạn nên làm ngơ.

132
00:07:16,652 --> 00:07:20,107
Vì nếu bạn làm ngơ nó, nhưng vẫn
sử dụng công nghệ đều đều,

133
00:07:20,108 --> 00:07:23,186
bạn sẽ bất lực trước việc
nó có thay đổi bạn hay không.

134
00:07:23,187 --> 00:07:26,423
Bạn sẽ chỉ biết thụ động theo sau nó
dù bạn có thích hay không.

135
00:07:26,673 --> 00:07:29,234
Và lý do trên hết khiến tôi
kể cho các bạn điều này,

136
00:07:29,235 --> 00:07:30,991
chia sẻ tới các bạn thông tin này,

137
00:07:30,992 --> 00:07:34,617
cho bạn biết bằng cách nào và vì sao
công nghệ có thể ảnh hưởng đến bạn,

138
00:07:35,337 --> 00:07:39,394
là để các bạn có thể tiếp thu
và làm nên điều gì đó.

139
00:07:39,884 --> 00:07:41,973
Vì một khi bạn tiếp thu vốn kiến thức đó,

140
00:07:41,974 --> 00:07:44,031
bạn có thể tự đặt câu hỏi cho bản thân,

141
00:07:44,032 --> 00:07:46,912
tự khuyên chính mình, chẳng hạn:
"Biết gì không tôi ơi?

142
00:07:48,522 --> 00:07:51,033
Tôi sẽ rèn luyện lại bản thân
để tập trung hơn."

143
00:07:51,034 --> 00:07:52,379
Vì bạn có thể làm được.

144
00:07:52,380 --> 00:07:55,433
Nếu việc không rèn sự tập trung
làm bạn dần tệ hơn ở mặt này,

145
00:07:55,434 --> 00:07:57,620
thì nếu bạn chăm luyện tập,
bạn sẽ giỏi hơn.

146
00:07:57,621 --> 00:07:59,220
Hoặc là bạn sẽ tự thủ thỉ:

147
00:07:59,221 --> 00:08:03,490
"Biết gì không tôi ơi? Tôi sẽ giữ khư khư
cái sự tập trung ngắn ngủn đó

148
00:08:03,491 --> 00:08:05,660
và trở thành một cỗ máy đa nhiệm."

149
00:08:05,661 --> 00:08:07,894
Đó là một sự lựa chọn hoàn toàn hợp lý.

150
00:08:07,895 --> 00:08:12,514
Nhưng quan trọng hơn cả là bạn đã chọn
con đường mà bạn muốn theo đuổi.

151
00:08:14,624 --> 00:08:16,667
Thật lòng mà nói thì

152
00:08:16,667 --> 00:08:19,989
chúng ta đều giống như Dory
và công nghệ khiến ta thành ra như thế.

153
00:08:19,990 --> 00:08:21,398
Các bạn cũng như Dory vậy.

154
00:08:21,399 --> 00:08:22,695
Và điều này nghĩa là

155
00:08:22,696 --> 00:08:26,107
các bạn hẳn đã không tập trung
vào phần lớn bài phát biểu của tôi.

156
00:08:27,737 --> 00:08:29,643
Hãy thực hiện điều này giúp tôi:

157
00:08:30,853 --> 00:08:33,429
tiếp thu những kiến thức
mà tôi đã trao cho các bạn.

158
00:08:33,689 --> 00:08:38,356
Đừng hoảng khi nghĩ về nó,
mà hãy tiếp thu nó, và rồi sử dụng nó.

159
00:08:38,357 --> 00:08:40,474
Chọn ra chiến lược hành động của bạn.

160
00:08:41,094 --> 00:08:43,212
Hít một hơi thật sâu và làm theo nó.

161
00:08:43,214 --> 00:08:46,119
Kể cả khi hoàn cảnh trở nên
khó khăn, kỳ dị, hay đáng sợ,

162
00:08:46,120 --> 00:08:48,881
đừng hoảng sợ
và hãy cứ tiến về phía trước.

163
00:08:48,882 --> 00:08:50,027
Cảm ơn.

164
00:08:50,028 --> 00:08:51,358
(Tiếng vỗ tay)