WEBVTT

00:00:17.626 --> 00:00:18.901
Đây là Dory.

00:00:18.902 --> 00:00:21.284
Ai cũng biết đến Dory.

00:00:21.285 --> 00:00:25.567
Cô cá xanh dễ thương trong "Đi tìm Nemo"
rất được mọi người yêu thích.

00:00:25.568 --> 00:00:27.249
Ai cũng thích Dory.

00:00:27.250 --> 00:00:30.959
Tôi nghĩ lý do mọi người thích Dory
là vì nó có liên quan tới họ.

00:00:30.969 --> 00:00:35.056
Hầu hết chúng ta giống Dory
ở hai hướng nổi trội.

00:00:35.068 --> 00:00:40.271
Tương tự Dory, chúng ta đều có
khả năng tập trung khá kém.

00:00:40.271 --> 00:00:42.025
Đúng là như vậy.

00:00:42.026 --> 00:00:46.027
Năm 2000, khoảng thời gian tập trung
bình quân của loài người là 12 giây.

00:00:46.028 --> 00:00:51.038
Năm 2015, nó giảm xuống mức 8.25 giây.

00:00:51.068 --> 00:00:53.051
Lấy một chút ngữ cảnh

00:00:53.051 --> 00:00:57.231
thì khoảng tập trung bình quân
của cá vàng là 9 giây.

00:00:58.701 --> 00:01:01.731
Giống như Dory, chúng ta không giỏi
trong việc tập trung.

00:01:01.741 --> 00:01:06.114
Và cũng giống Dory, chúng ta đều đang
mắc phải chứng đãng trí.

00:01:06.115 --> 00:01:09.202
Không giấu gì các bạn, giống như Dory--

00:01:09.203 --> 00:01:12.453
Một đặc trưng tiêu biểu của Dory
chính là chứng đãng trí của nó.

00:01:12.453 --> 00:01:16.108
Của bạn thì không tệ đến thế,
nhưng vấn đề chính là ở đó.

00:01:16.818 --> 00:01:20.567
Vấn đề là không phải lúc nào chúng ta cũng
thành ra nông nỗi này như Dory.

00:01:20.568 --> 00:01:23.227
Ta từng được nhiều hơn thế,
như Marlin, cha của Nemo.

00:01:23.228 --> 00:01:26.078
Chúng ta có thể tập trung
và ghi nhớ nhiều thứ.

00:01:26.918 --> 00:01:31.794
Nhưng trong khoảng 20, 30 năm gần đây,
chúng ta bắt đầu có xu hướng "Dory hóa".

00:01:32.158 --> 00:01:34.226
Có lý do hẳn hoi cho điều đó,

00:01:34.227 --> 00:01:37.467
và nó có dính dáng tới sự bùng nổ
công nghệ kỹ thuật số

00:01:37.468 --> 00:01:40.793
và khái niệm cơ chế thần kinh mềm dẻo.

00:01:40.810 --> 00:01:42.609
Nghe phức tạp đấy, nhưng không hề.

00:01:42.610 --> 00:01:45.045
Đó chỉ là việc não bộ của bạn
đang tập thích nghi.

00:01:45.046 --> 00:01:47.469
Nó có thể tự thay đổi và
tái tổ chức chính nó.

00:01:48.019 --> 00:01:52.887
Vì não bộ của bạn được cấu tạo bởi
khoảng 21 tỉ tế bào não hoặc nơron,

00:01:52.888 --> 00:01:55.327
và chúng tạo ra đủ loại liên kết với nhau.

00:01:55.327 --> 00:01:57.186
Đó là cách bạn nghĩ.

00:01:57.266 --> 00:01:59.308
Mỗi khi bạn trải nghiệm điều gì đó,

00:01:59.308 --> 00:02:01.425
những mối liên kết đó thay đổi một chút,

00:02:01.425 --> 00:02:03.125
và đó là những gì bạn cần nắm bắt.

00:02:03.126 --> 00:02:06.718
Giả dụ như tôi đang đi dọc đường
và tình cờ gặp ai đó dẫn chó đi dạo.

00:02:06.718 --> 00:02:09.534
Chú chó nhỏ xinh mũm mĩm
làm tôi phải dừng lại vuốt ve.

00:02:09.534 --> 00:02:11.629
Thế là não bộ của tôi
củng cố mối liên kết:

00:02:11.630 --> 00:02:15.087
"Loài chó thật thân thiện và đáng yêu.
Tôi không phải sợ chúng nữa."

00:02:15.088 --> 00:02:18.060
Nhưng nếu tôi đang đi dọc đường,
lướt ngang nhà ai đó,

00:02:18.060 --> 00:02:21.293
và rồi con chó Rốt Đức trong sân
cứ gầm gừ và sủa inh ỏi cả lên.

00:02:21.293 --> 00:02:23.405
Nó chực lao tới tôi và làm tôi khiếp vía.

00:02:23.405 --> 00:02:26.616
Rồi não tôi tạo nên liên kết:
"Bạn biết không? Lũ chó thật đáng sợ.

00:02:26.617 --> 00:02:29.059
Tôi cần đề phòng lũ chó ngay từ bây giờ."

00:02:29.059 --> 00:02:31.255
Đấy là quan niệm về
cơ chế thần kinh mềm dẻo.

00:02:31.256 --> 00:02:35.412
Đó là việc não bộ của bạn thay đổi
dựa trên những trải nghiệm mà bạn có.

00:02:37.322 --> 00:02:41.276
Nhưng ý nghĩa của điều này là mỗi khi
bạn tiếp xúc với một thiết bị công nghệ,

00:02:41.277 --> 00:02:43.896
dù đó là điện thoại, máy tính,
hay bất kỳ thứ gì khác,

00:02:44.396 --> 00:02:46.406
não bộ của bạn đều có chút biến đổi.

00:02:47.609 --> 00:02:51.916
Và tác động của công nghệ kỹ thuật số
là nó làm phổ biến tính đa nhiệm.

00:02:51.917 --> 00:02:56.281
Nó khiến bạn phải cùng lúc làm nhiều việc,
tập trung sự chú ý giữa nhiều thứ,

00:02:56.282 --> 00:02:58.769
như khi bạn đang ngồi viết gì đó
ở bàn làm việc,

00:02:58.769 --> 00:03:01.435
và bạn kiểm tra điện thoại,
rồi lại tiếp tục ghi chép,

00:03:01.435 --> 00:03:04.212
sau đó bạn trả lời email,
và rồi lại tiếp tục ghi chép.

00:03:04.212 --> 00:03:07.694
Bạn đang trải nghiệm việc hoán đổi
sự chú ý của bản thân

00:03:07.695 --> 00:03:09.618
nhiều hơn hồi cách đây 20 hay 30 năm,

00:03:09.619 --> 00:03:12.846
trước khi công nghệ kỹ thuật số
trở nên phổ biến như bây giờ.

00:03:12.846 --> 00:03:15.048
Não bạn cũng như một bắp cơ,
cũng thay đổi,

00:03:15.049 --> 00:03:18.160
bạn càng dùng nhiều thì nó
càng mạnh mẽ hơn, dẻo dai hơn,

00:03:18.280 --> 00:03:21.149
và bạn càng dùng ít thì nó càng yếu ớt.

00:03:21.626 --> 00:03:24.001
Vậy nên mọi hành vi hoán đổi
sự chú ý của bạn

00:03:23.980 --> 00:03:26.643
cho thấy rằng bạn rất giỏi
làm nhiều thứ một lúc

00:03:26.644 --> 00:03:30.768
nhưng khả năng tập trung
của bạn lại bị giảm sút.

00:03:32.648 --> 00:03:37.226
Điều tương tự với trí nhớ của bạn
cũng đã và đang diễn ra.

00:03:38.620 --> 00:03:40.833
Nếu bạn không dùng thì bạn sẽ mất nó.

00:03:41.751 --> 00:03:45.126
Người ta gọi quá trình này
là "bộ nhớ giao dịch".

00:03:45.127 --> 00:03:48.082
Điều này lại nghe có vẻ sâu xa,
nhưng thật ra rất đơn giản.

00:03:48.082 --> 00:03:50.669
Đó chỉ là quan niệm rằng
nếu tôi không biết điều gì

00:03:50.670 --> 00:03:53.594
thì tôi có thể hỏi người biết về điều đó

00:03:53.595 --> 00:03:55.491
và họ sẽ có thể giải đáp cho tôi.

00:03:55.492 --> 00:03:58.463
Tôi không biết nhiều
về bộ phim "Doctor Who"

00:03:58.464 --> 00:03:59.894
nhưng bạn tôi, Ben, lại biết.

00:04:00.044 --> 00:04:03.388
Nên nếu tôi cần tìm hiểu tiểu sử
hay thông tin về ông Doctor Who này.

00:04:03.389 --> 00:04:06.468
Tôi có thể hỏi Ben và chắc chắn
cậu ta sẽ nói cho tôi biết.

00:04:06.469 --> 00:04:09.199
Và ngược lại, nếu Ben thắc mắc
điều gì đó mà tôi biết,

00:04:09.199 --> 00:04:11.165
cậu ta có thể hỏi và tôi sẽ trả lời.

00:04:11.545 --> 00:04:13.663
Đó là quan niệm về bộ nhớ giao dịch:

00:04:13.664 --> 00:04:18.041
nếu mọi người trong cùng một cộng đồng,
dù cho cộng đồng đó có lớn đến đâu,

00:04:18.043 --> 00:04:19.497
dù đó là tôi và Ben,

00:04:19.498 --> 00:04:21.875
hay tôi với gia đình,
hoặc tôi với bạn bè,

00:04:21.877 --> 00:04:24.726
nếu mỗi người trong cộng đồng
giữ nghĩa vụ ghi nhớ

00:04:24.727 --> 00:04:26.976
một mảng thông tin nào đó

00:04:27.736 --> 00:04:31.463
thì mọi người trong cộng đồng đó
có thể tiếp cận với mọi nguồn tin,

00:04:31.464 --> 00:04:34.793
một lượng tin đáng kể hơn bất kỳ ai
có thể tự ghi nhớ được.

00:04:34.794 --> 00:04:37.961
Cái này dành cho những người học trực quan
nếu các bạn muốn đọc.

00:04:39.251 --> 00:04:43.677
Thường thì loài người coi nhau là cộng sự
trong việc thực hiện bộ nhớ giao dịch,

00:04:43.678 --> 00:04:46.181
người mà sẽ dựa vào nhau
để ghi nhớ được mọi thứ.

00:04:47.131 --> 00:04:50.706
Nhưng từ khi công nghệ kỹ thuật số
lên ngôi và hiện hữu khắp nơi,

00:04:50.707 --> 00:04:53.905
chúng ta bắt đầu phụ thuộc
vào máy tính và mạng Internet

00:04:53.906 --> 00:04:57.041
và coi chúng là cộng sự
trong bộ nhớ giao dịch, nghe hay đấy!

00:04:57.511 --> 00:05:01.416
Nhưng vấn đề ở đây là máy tính
giỏi ghi nhớ hơn con người:

00:05:01.974 --> 00:05:03.910
(a) chúng không quên thứ gì cả,

00:05:03.911 --> 00:05:07.996
và (b) chúng biết hầu như tất cả mọi thứ
nhờ vào mạng Internet.

00:05:08.673 --> 00:05:12.781
Nó có nghĩa là mỗi khi bạn dùng máy tính
như một cộng sự trong bộ nhớ giao dịch,

00:05:12.782 --> 00:05:15.633
nó như thể bạn đang tiếp xúc
với một con người siêu việt,

00:05:15.634 --> 00:05:18.503
một người vô cùng xuất sắc
trong việc ghi nhớ,

00:05:18.504 --> 00:05:20.692
đến nỗi bạn không thể hiểu thấu hết được.

00:05:21.812 --> 00:05:23.378
Đó là một trải nghiệm khác hẳn

00:05:23.379 --> 00:05:25.783
so với cái mà bạn có 20, 30 năm về trước,

00:05:25.784 --> 00:05:30.163
khi đa số quá trình giao dịch bộ nhớ
của các bạn đều là người với người.

00:05:30.164 --> 00:05:31.735
Nó là một trải nghiệm khác lạ,

00:05:32.615 --> 00:05:36.319
có nghĩa là não bộ của bạn
cũng sẽ phản ứng khác hẳn

00:05:36.320 --> 00:05:38.777
và do đó, nó biến đổi.

00:05:39.467 --> 00:05:42.943
Đây là cách mà nó biến đổi
- và đã có nghiên cứu về điều này -

00:05:42.944 --> 00:05:44.269
và cái mà họ phát hiện

00:05:44.270 --> 00:05:48.092
là nếu bạn coi máy tính
là cộng sự để giao dịch bộ nhớ,

00:05:48.872 --> 00:05:52.334
bạn sẽ thật sự kém trong việc
ghi nhớ thông tin đó.

00:05:52.335 --> 00:05:55.808
Điều này hợp lý; đó là những gì
cộng sự bộ nhớ giao dịch gây nên.

00:05:55.809 --> 00:05:58.874
Giả sử tôi được phát cho
một danh sách sự việc để đọc,

00:05:58.875 --> 00:06:01.815
và tôi được yêu cầu phải
ghi nhớ chúng càng nhiều càng tốt.

00:06:02.205 --> 00:06:05.458
Nếu ngay từ đầu, tôi sao chép
bản danh sách đó vào máy tính,

00:06:05.459 --> 00:06:07.292
thì tôi sẽ nhớ được ít hơn,

00:06:07.293 --> 00:06:09.468
bởi với việc sao chép chúng vào máy tính,

00:06:09.469 --> 00:06:12.549
tôi xác nhận cái máy tính chính là
cộng sự bộ nhớ giao dịch.

00:06:12.550 --> 00:06:13.673
Rồi tiềm thức tôi nghĩ:

00:06:13.674 --> 00:06:16.422
"Ô! Nó ghi nhớ giúp tôi này!
Vậy tôi không cần làm nữa,"

00:06:16.423 --> 00:06:18.116
và thế là tôi quên đi một phần.

00:06:18.117 --> 00:06:21.229
Vấn đề là điều đó sẽ xảy ra

00:06:21.230 --> 00:06:24.414
dù cho tôi có cố ghi nhớ
những sự việc đi chăng nữa.

00:06:25.774 --> 00:06:30.256
Suy nghĩ tiềm thức khiến tôi
lệ thuộc vào máy tính

00:06:30.257 --> 00:06:32.975
để nhờ nó ghi nhớ
một phần thông tin cho tôi.

00:06:32.976 --> 00:06:39.009
Nó quá đỗi mạnh mẽ đến nỗi nó lấn át
ý thức nỗ lực để ghi nhớ của tôi.

00:06:41.259 --> 00:06:45.581
Mỗi lần máy tính can dự vào
quá trình giao dịch bộ nhớ với bạn,

00:06:46.141 --> 00:06:49.753
nó gây nên một sự đãng trí về vấn đề đó.

00:06:52.393 --> 00:06:53.867
Điều này nghe có vẻ đáng sợ.

00:06:53.868 --> 00:06:56.309
Nó giống như, "Ối! Tôi không muốn
bị như Dory nữa.

00:06:56.309 --> 00:06:58.621
Tôi ngỡ đây là
bài thuyết trình đáng yêu chứ."

00:06:58.622 --> 00:07:01.164
Đừng lo! Những gì tôi có thể nói là:

00:07:01.165 --> 00:07:04.758
chừng nào con người
còn sử dụng công nghệ

00:07:04.758 --> 00:07:07.674
thì bộ não chúng ta vẫn sẽ còn
biến đổi và thích nghi.

00:07:07.675 --> 00:07:10.779
Nó không tốt nhưng cũng không tồi,
chỉ đơn giản là vậy.

00:07:10.780 --> 00:07:13.137
Đó là một hiện thực
trong cuộc sống ngày nay.

00:07:13.787 --> 00:07:16.651
Nhưng tôi không nghĩ đây là
một điều mà bạn nên làm ngơ.

00:07:16.652 --> 00:07:20.107
Vì nếu bạn làm ngơ nó, nhưng vẫn
sử dụng công nghệ đều đều,

00:07:20.108 --> 00:07:23.186
bạn sẽ bất lực trước việc
nó có thay đổi bạn hay không.

00:07:23.187 --> 00:07:26.423
Bạn sẽ chỉ biết thụ động theo sau nó
dù bạn có thích hay không.

00:07:26.673 --> 00:07:29.234
Và lý do trên hết khiến tôi
kể cho các bạn điều này,

00:07:29.235 --> 00:07:30.991
chia sẻ tới các bạn thông tin này,

00:07:30.992 --> 00:07:34.617
cho bạn biết bằng cách nào và vì sao
công nghệ có thể ảnh hưởng đến bạn,

00:07:35.337 --> 00:07:39.394
là để các bạn có thể tiếp thu
và làm nên điều gì đó.

00:07:39.884 --> 00:07:41.973
Vì một khi bạn tiếp thu vốn kiến thức đó,

00:07:41.974 --> 00:07:44.031
bạn có thể tự đặt câu hỏi cho bản thân,

00:07:44.032 --> 00:07:46.912
tự khuyên chính mình, chẳng hạn:
"Biết gì không tôi ơi?

00:07:48.522 --> 00:07:51.033
Tôi sẽ rèn luyện lại bản thân
để tập trung hơn."

00:07:51.034 --> 00:07:52.379
Vì bạn có thể làm được.

00:07:52.380 --> 00:07:55.433
Nếu việc không rèn sự tập trung
làm bạn dần tệ hơn ở mặt này,

00:07:55.434 --> 00:07:57.620
thì nếu bạn chăm luyện tập,
bạn sẽ giỏi hơn.

00:07:57.621 --> 00:07:59.220
Hoặc là bạn sẽ tự thủ thỉ:

00:07:59.221 --> 00:08:03.490
"Biết gì không tôi ơi? Tôi sẽ giữ khư khư
cái sự tập trung ngắn ngủn đó

00:08:03.491 --> 00:08:05.660
và trở thành một cỗ máy đa nhiệm."

00:08:05.661 --> 00:08:07.894
Đó là một sự lựa chọn hoàn toàn hợp lý.

00:08:07.895 --> 00:08:12.514
Nhưng quan trọng hơn cả là bạn đã chọn
con đường mà bạn muốn theo đuổi.

00:08:14.624 --> 00:08:16.667
Thật lòng mà nói thì

00:08:16.667 --> 00:08:19.989
chúng ta đều giống như Dory
và công nghệ khiến ta thành ra như thế.

00:08:19.990 --> 00:08:21.398
Các bạn cũng như Dory vậy.

00:08:21.399 --> 00:08:22.695
Và điều này nghĩa là

00:08:22.696 --> 00:08:26.107
các bạn hẳn đã không tập trung
vào phần lớn bài phát biểu của tôi.

00:08:27.737 --> 00:08:29.643
Hãy thực hiện điều này giúp tôi:

00:08:30.853 --> 00:08:33.429
tiếp thu những kiến thức
mà tôi đã trao cho các bạn.

00:08:33.689 --> 00:08:38.356
Đừng hoảng khi nghĩ về nó,
mà hãy tiếp thu nó, và rồi sử dụng nó.

00:08:38.357 --> 00:08:40.474
Chọn ra chiến lược hành động của bạn.

00:08:41.094 --> 00:08:43.212
Hít một hơi thật sâu và làm theo nó.

00:08:43.214 --> 00:08:46.119
Kể cả khi hoàn cảnh trở nên
khó khăn, kỳ dị, hay đáng sợ,

00:08:46.120 --> 00:08:48.881
đừng hoảng sợ
và hãy cứ tiến về phía trước.

00:08:48.882 --> 00:08:50.027
Cảm ơn.

00:08:50.028 --> 00:08:51.358
(Tiếng vỗ tay)