< Return to Video

Ölü şeyler: Besin zincirimizdeki gizli içerik - John C. Moore

  • 0:08 - 0:10
    Eğer biri seni pislik olarak çağırsaydı,
  • 0:10 - 0:11
    muhtemelen gocunurdun
  • 0:11 - 0:13
    ama bilimsel olarak
  • 0:13 - 0:14
    çok yanlış olmayabilirler.
  • 0:14 - 0:16
    Yemeklerinin nereden
  • 0:16 - 0:17
    geldiği hakkında hiç düşündün mü?
  • 0:17 - 0:19
    Bitkiler, hayvanlar hatta
  • 0:19 - 0:20
    mantarlardan geldiğini söylerdiniz
  • 0:20 - 0:22
    ama muhtemelen bu bitkileri,
  • 0:22 - 0:24
    hayvanları ve mantarları besleyen
  • 0:24 - 0:27
    çürüyen organizmaları
    ve kakaları düşünmeyi istemezsiniz.
  • 0:27 - 0:29
    Yani gerçekten,
    siz ve vücudunuzdaki maddenin çoğu
  • 0:29 - 0:32
    sadece iki veya üç derece ayrılıyorsunuz,
  • 0:32 - 0:35
    gölet pisliği gibi şeylerden.
  • 0:35 - 0:37
    Bir ekosistemdeki bütün türler,
  • 0:37 - 0:38
    bir mercan kayalığındaki canlılardan
  • 0:38 - 0:39
    bir göldeki balığa,
  • 0:39 - 0:41
    savanadaki aslanlara
  • 0:41 - 0:42
    doğrudan yada dolaylı olarak
  • 0:42 - 0:44
    ölü şeylerden beslenir.
  • 0:44 - 0:47
    Vücudumuzdaki organik maddelerin çoğu,
  • 0:47 - 0:49
    eğer yeterince geriye gidersek,
  • 0:49 - 0:50
    fotosentez yoluyla
  • 0:50 - 0:52
    karbondioksit ve sudan gelir.
  • 0:52 - 0:54
    Bitkiler güneş ışığından gelen enerjiyi
  • 0:54 - 0:57
    çevredeki karbondioksit ve suyu
  • 0:57 - 1:00
    glukoz ve oksijene çevirmek için kullanır.
  • 1:00 - 1:01
    Bu glikoz daha sonra, daha karmaşık
  • 1:01 - 1:03
    organik moleküllere dönüştürülür,
  • 1:03 - 1:06
    yaprakları, sapları, kökleri, meyve vb.
    oluşturmak için.
  • 1:06 - 1:09
    Bu organik moleküllerde depolanan enerji
  • 1:09 - 1:11
    aşina olduğumuz
    besin zincirlerini destekler.
  • 1:11 - 1:13
    Muhtemelen böyle çizimler gördünüz
  • 1:13 - 1:15
    ya da bunun gibi.
  • 1:15 - 1:16
    Bu yeşil besin zincirleri
  • 1:16 - 1:19
    tabandaki canlı bitkilerle başlar.
  • 1:19 - 1:22
    Ancak gerçek hayattaki
    karasal ekosistemlerde,
  • 1:22 - 1:24
    bitki maddesinin% 10'undan azı
  • 1:24 - 1:26
    hala canlıyken yenir.
  • 1:26 - 1:27
    Peki ya kalan %90'ı?
  • 1:27 - 1:28
    Bir sonbahar gününde
  • 1:28 - 1:30
    yere bir bakın.
  • 1:30 - 1:32
    Canlı bitkiler ölü vücut
    kısımlarını döker:
  • 1:32 - 1:34
    düşen yapraklar, kırık dallar
  • 1:34 - 1:36
    hatta yeraltındaki kökler.
  • 1:36 - 1:37
    Birçok bitki, hayatlarını
  • 1:37 - 1:39
    yenilmeden geçirecek kadar şanslıdır,
  • 1:39 - 1:41
    sonunda ölür ve kalıntılarını bırakırlar.
  • 1:41 - 1:45
    Bütün bu %90'ı olan karasal, yenilmemiş,
  • 1:45 - 1:47
    sindirilmemiş ve
    ölü bitki parçaları önemli mi?
  • 1:47 - 1:49
    Bu, döküntüye dönüşür,
  • 1:49 - 1:52
    kahverengi gıda zinciri
    dediğimiz şeyin tabanı,
  • 1:52 - 1:54
    çoğunlukla bunun gibi görünür.
  • 1:54 - 1:55
    Bitkilere ne olursa,
  • 1:55 - 1:58
    besin zincirindeki diğer
    bütün canlılara da o olur;
  • 1:58 - 1:59
    bazıları canlı canlı yenir,
  • 1:59 - 2:01
    ama çoğu sadece
  • 2:01 - 2:03
    ölüyken ya da çürümüşken yenir.
  • 2:03 - 2:05
    Tüm bu besin zinciri boyunca canlılar
  • 2:05 - 2:07
    ölmeden ve kalıntılarını
    çürümeye bırakmadan önce
  • 2:07 - 2:08
    organik madde dökerler
  • 2:08 - 2:11
    ve sindirim atıklarını dışarı atarlar.
  • 2:11 - 2:13
    Tüm bu ölümler korkunç geliyor, değil mi?
  • 2:13 - 2:15
    Ama değil.
  • 2:15 - 2:17
    Tüm toprak döküntüleri sonunda
  • 2:17 - 2:19
    mikroplar ve diğer leşçiller
    tarafından tüketilirler
  • 2:19 - 2:21
    yani aslında diğer
    birçok organizmayı besleyen
  • 2:21 - 2:23
    kahverengi gıda zincirinin
    temelini oluştururlar,
  • 2:23 - 2:25
    buna bizler de dahiliz.
  • 2:25 - 2:27
    Bilim adamları döküntülerin
  • 2:27 - 2:28
    birçok doğal ekosistemi besleyen
  • 2:28 - 2:31
    beklenmedik şekilde
    büyük bir enerji kaynağı
  • 2:31 - 2:32
    olduklarını öğreniyorlar.
  • 2:32 - 2:34
    Ancak bir ekosistem içindeki etkileşimler
  • 2:34 - 2:36
    bundan bile daha karmaşıktır.
  • 2:36 - 2:38
    Bir gıda zincirinin gerçekte
  • 2:38 - 2:41
    temsil ettiği şey enerji akışının
    tek bir rotasıdır.
  • 2:41 - 2:43
    Herhangi bir ekosistemde,
  • 2:43 - 2:44
    bu akışların çoğu zengin
  • 2:44 - 2:45
    bir etkileşim ağı veya
  • 2:45 - 2:46
    gıda ağı oluşturmak için
  • 2:46 - 2:49
    birbirine bağlanır,
  • 2:49 - 2:52
    ölü madde her adımda bu ağı destekler.
  • 2:52 - 2:54
    Ortaya çıkan gıda ağı,
  • 2:54 - 2:55
    o kadar bağlıdır ki
  • 2:55 - 2:56
    neredeyse her tür,
  • 2:56 - 2:58
    döküntüden, hatta biz insanlardan
  • 2:58 - 3:00
    iki dereceden fazla uzakta değildir.
  • 3:00 - 3:02
    Muhtemelen doğrudan
  • 3:02 - 3:04
    çürüyen, kaka yada göl pisliği
    gibi şeyler yemiyorsunuz
  • 3:04 - 3:07
    ama yiyecek kaynaklarınız
    muhtemelen bunları yiyor.
  • 3:07 - 3:08
    Bizlerin yediği
  • 3:08 - 3:10
    domuz, kümes hayvanları,
    mantarlar, kabuklular,
  • 3:10 - 3:13
    yayın balıkları gibi deniz tabanından
    beslenen bir çok hayvan
  • 3:13 - 3:15
    ya doğrudan artıklar ile beslenirler,
  • 3:15 - 3:17
    ya da hayvansal yan ürünlerle.
  • 3:17 - 3:20
    Eğer doğanın atıklarla
    dolu olduğunu düşünüyorsanız,
  • 3:20 - 3:21
    haklısınız.
  • 3:21 - 3:24
    Ama bir canlının çöpü
    bir diğerinin altınıdır,
  • 3:24 - 3:25
    bütün bu çürümüş ölü şeyler
  • 3:25 - 3:27
    nihayetinde, besin ağından geçerken
  • 3:27 - 3:29
    bizi ve dünyadaki yaşamın çoğunu
  • 3:29 - 3:31
    besleyen enerjiyi sağlar.
  • 3:31 - 3:35
    İşte bu düşünmek için biraz yemek.
Title:
Ölü şeyler: Besin zincirimizdeki gizli içerik - John C. Moore
Speaker:
John C. Moore ve Eric Berlow
Description:

Tüm dersi görüntülemek için: http://ed.ted.com/lessons/dead-stuff-the-secret-ingredient-in-our-food-chain-john-c-moore

Besin zincirinin en düşük seviyelerini hayal ettiğinizde, otçulların yemyeşil, canlı yeşil bitkiler üzerinde mutlu bir şekilde çiğnediklerini hayal edebilirsiniz. Ancak bu pastoral görüntü çok büyük (ve biraz daha az iştah açıcı) bir beslenme kaynağı bırakıyor: ölü şeyler. John C. Moore, "kahverengi gıda zincirini" detaylandırıyor, gölet pisliği ve hayvan kakası gibi beklenmedik lezzetlerin ekosistemlerimize nasıl büyük miktarda enerji kattığını açıklıyor.

Dersi veren John C. Moore, animasyon TED-Ed.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:51

Turkish subtitles

Revisions