WEBVTT

00:00:07.618 --> 00:00:09.747
Eğer biri seni pislik olarak çağırsaydı,

00:00:09.747 --> 00:00:11.451
muhtemelen gocunurdun

00:00:11.451 --> 00:00:12.868
ama bilimsel olarak

00:00:12.868 --> 00:00:14.451
çok yanlış olmayabilirler.

00:00:14.451 --> 00:00:15.503
Yemeklerinin nereden

00:00:15.503 --> 00:00:17.367
geldiği hakkında hiç düşündün mü?

00:00:17.367 --> 00:00:18.721
Bitkiler, hayvanlar hatta

00:00:18.721 --> 00:00:20.404
mantarlardan geldiğini söylerdiniz

00:00:20.404 --> 00:00:21.960
ama muhtemelen bu bitkileri,

00:00:21.960 --> 00:00:23.720
hayvanları ve mantarları besleyen

00:00:23.720 --> 00:00:26.867
çürüyen organizmaları 
ve kakaları düşünmeyi istemezsiniz.

00:00:26.867 --> 00:00:29.352
Yani gerçekten, 
siz ve vücudunuzdaki maddenin çoğu

00:00:29.352 --> 00:00:31.935
sadece iki veya üç derece ayrılıyorsunuz,

00:00:31.935 --> 00:00:34.772
gölet pisliği gibi şeylerden.

00:00:34.772 --> 00:00:36.564
Bir ekosistemdeki bütün türler,

00:00:36.564 --> 00:00:38.330
bir mercan kayalığındaki canlılardan

00:00:38.330 --> 00:00:39.485
bir göldeki balığa,

00:00:39.485 --> 00:00:40.821
savanadaki aslanlara

00:00:40.821 --> 00:00:42.362
doğrudan yada dolaylı olarak

00:00:42.362 --> 00:00:44.325
ölü şeylerden beslenir.

00:00:44.325 --> 00:00:46.826
Vücudumuzdaki organik maddelerin çoğu,

00:00:46.826 --> 00:00:48.617
eğer yeterince geriye gidersek,

00:00:48.617 --> 00:00:50.413
fotosentez yoluyla

00:00:50.413 --> 00:00:52.249
karbondioksit ve sudan gelir.

00:00:52.249 --> 00:00:54.150
Bitkiler güneş ışığından gelen enerjiyi

00:00:54.150 --> 00:00:57.178
çevredeki karbondioksit ve suyu

00:00:57.178 --> 00:00:59.587
glukoz ve oksijene çevirmek için kullanır.

00:00:59.587 --> 00:01:01.283
Bu glikoz daha sonra, daha karmaşık

00:01:01.283 --> 00:01:02.991
organik moleküllere dönüştürülür,

00:01:02.991 --> 00:01:05.705
yaprakları, sapları, kökleri, meyve vb. 
oluşturmak için.

00:01:05.705 --> 00:01:08.604
Bu organik moleküllerde depolanan enerji

00:01:08.604 --> 00:01:10.767
aşina olduğumuz 
besin zincirlerini destekler.

00:01:10.767 --> 00:01:13.250
Muhtemelen böyle çizimler gördünüz

00:01:13.250 --> 00:01:14.567
ya da bunun gibi.

00:01:14.567 --> 00:01:16.151
Bu yeşil besin zincirleri

00:01:16.151 --> 00:01:18.561
tabandaki canlı bitkilerle başlar.

00:01:18.561 --> 00:01:21.524
Ancak gerçek hayattaki 
karasal ekosistemlerde,

00:01:21.524 --> 00:01:23.669
bitki maddesinin% 10'undan azı

00:01:23.669 --> 00:01:25.562
hala canlıyken yenir.

00:01:25.562 --> 00:01:26.981
Peki ya kalan %90'ı?

00:01:27.001 --> 00:01:28.289
Bir sonbahar gününde

00:01:28.289 --> 00:01:29.806
yere bir bakın.

00:01:29.806 --> 00:01:31.889
Canlı bitkiler ölü vücut 
kısımlarını döker:

00:01:31.889 --> 00:01:33.748
düşen yapraklar, kırık dallar

00:01:33.748 --> 00:01:35.501
hatta yeraltındaki kökler.

00:01:35.501 --> 00:01:36.919
Birçok bitki, hayatlarını

00:01:36.919 --> 00:01:38.707
yenilmeden geçirecek kadar şanslıdır,

00:01:38.707 --> 00:01:41.254
sonunda ölür ve kalıntılarını bırakırlar.

00:01:41.254 --> 00:01:44.540
Bütün bu %90'ı olan karasal, yenilmemiş,

00:01:44.540 --> 00:01:47.200
sindirilmemiş ve
ölü bitki parçaları önemli mi?

00:01:47.200 --> 00:01:48.906
Bu, döküntüye dönüşür,

00:01:48.906 --> 00:01:51.700
kahverengi gıda zinciri
dediğimiz şeyin tabanı,

00:01:51.700 --> 00:01:54.034
çoğunlukla bunun gibi görünür.

00:01:54.034 --> 00:01:55.475
Bitkilere ne olursa,

00:01:55.475 --> 00:01:58.064
besin zincirindeki diğer
bütün canlılara da o olur;

00:01:58.064 --> 00:01:59.398
bazıları canlı canlı yenir,

00:01:59.398 --> 00:02:00.818
ama çoğu sadece

00:02:00.818 --> 00:02:02.609
ölüyken ya da çürümüşken yenir.

00:02:02.609 --> 00:02:04.552
Tüm bu besin zinciri boyunca canlılar

00:02:04.552 --> 00:02:07.081
ölmeden ve kalıntılarını
çürümeye bırakmadan önce

00:02:07.081 --> 00:02:08.245
organik madde dökerler

00:02:08.245 --> 00:02:10.700
ve sindirim atıklarını dışarı atarlar.

00:02:10.700 --> 00:02:13.246
Tüm bu ölümler korkunç geliyor, değil mi?

00:02:13.246 --> 00:02:14.581
Ama değil.

00:02:14.581 --> 00:02:16.584
Tüm toprak döküntüleri sonunda

00:02:16.584 --> 00:02:19.013
mikroplar ve diğer leşçiller
tarafından tüketilirler

00:02:19.013 --> 00:02:21.169
yani aslında diğer
birçok organizmayı besleyen

00:02:21.169 --> 00:02:23.452
kahverengi gıda zincirinin
temelini oluştururlar,

00:02:23.452 --> 00:02:25.368
buna bizler de dahiliz.

00:02:25.368 --> 00:02:26.701
Bilim adamları döküntülerin

00:02:26.701 --> 00:02:28.419
birçok doğal ekosistemi besleyen

00:02:28.419 --> 00:02:30.552
beklenmedik şekilde
büyük bir enerji kaynağı

00:02:30.552 --> 00:02:31.885
olduklarını öğreniyorlar.

00:02:31.885 --> 00:02:34.182
Ancak bir ekosistem içindeki etkileşimler

00:02:34.182 --> 00:02:36.476
bundan bile daha karmaşıktır.

00:02:36.476 --> 00:02:38.118
Bir gıda zincirinin gerçekte

00:02:38.118 --> 00:02:40.611
temsil ettiği şey enerji akışının 
tek bir rotasıdır.

00:02:40.611 --> 00:02:42.614
Herhangi bir ekosistemde,

00:02:42.614 --> 00:02:43.859
bu akışların çoğu zengin

00:02:43.859 --> 00:02:44.987
bir etkileşim ağı veya

00:02:44.987 --> 00:02:46.363
gıda ağı oluşturmak için

00:02:46.363 --> 00:02:48.739
birbirine bağlanır,

00:02:48.739 --> 00:02:51.863
ölü madde her adımda bu ağı destekler.

00:02:51.863 --> 00:02:53.538
Ortaya çıkan gıda ağı,

00:02:53.538 --> 00:02:54.617
o kadar bağlıdır ki

00:02:54.617 --> 00:02:55.829
neredeyse her tür,

00:02:55.829 --> 00:02:58.032
döküntüden, hatta biz insanlardan

00:02:58.032 --> 00:03:00.002
iki dereceden fazla uzakta değildir.

00:03:00.002 --> 00:03:01.616
Muhtemelen doğrudan

00:03:01.616 --> 00:03:04.203
çürüyen, kaka yada göl pisliği
gibi şeyler yemiyorsunuz

00:03:04.203 --> 00:03:06.631
ama yiyecek kaynaklarınız
muhtemelen bunları yiyor.

00:03:06.631 --> 00:03:07.841
Bizlerin yediği

00:03:07.841 --> 00:03:10.047
domuz, kümes hayvanları,
mantarlar, kabuklular,

00:03:10.047 --> 00:03:13.011
yayın balıkları gibi deniz tabanından
beslenen bir çok hayvan

00:03:13.011 --> 00:03:15.245
ya doğrudan artıklar ile beslenirler,

00:03:15.245 --> 00:03:16.891
ya da hayvansal yan ürünlerle.

00:03:16.891 --> 00:03:19.686
Eğer doğanın atıklarla
dolu olduğunu düşünüyorsanız,

00:03:19.686 --> 00:03:20.945
haklısınız.

00:03:20.945 --> 00:03:23.596
Ama bir canlının çöpü
bir diğerinin altınıdır,

00:03:23.596 --> 00:03:25.255
bütün bu çürümüş ölü şeyler

00:03:25.255 --> 00:03:27.152
nihayetinde, besin ağından geçerken

00:03:27.152 --> 00:03:29.070
bizi ve dünyadaki yaşamın çoğunu

00:03:29.070 --> 00:03:30.992
besleyen enerjiyi sağlar.

00:03:30.992 --> 00:03:35.175
İşte bu düşünmek için biraz yemek.