Fuqia e inatit të gruas

Inati është një ndjenjë e fuqishme -- është lajmëtar i asaj që na kanoset, fyerjes, keqtrajtimit, dhe cenimit. Por anembanë botës, vajzat dhe gratë mësohen se inati i tyre është më mirë të mos shprehet, thotë shkrimtarja Soraya Chemaly. Pse ndodh kështu, dhe çfarë mund të humbasim nëse heshtim? Në një fjalim të matur dhe ngacmues, Chemaly e eksploron rrezikun e gënjeshtrës se inati nuk është femëror, dhe tregon se tërbimi i grave është i arsyeshëm, i shëndoshë, dhe një katalizator i mundshëm i ndryshimit.

Nganjëherë nxehem,

dhe më janë dashur shumë vjet
që të mund t'i them këto fjalë.

Gjatë punës sime,

ndonjëherë më dridhet trupi,
ndjehem tejet e tërbuar.

Por pa marrë parasysh sa i arsyeshëm
ka qenë inati im,

përgjatë jetës sime,

gjithnjë më është vënë në dukje
se inati im është i tepërt,

një shfytyrim,

se më bën të dukem si e pasjellshme
dhe e pakëndshme.

Sidomos si e re, kam mësuar se
inati është një ndjenjë

që është më mirë të ngelet i pashprehur.

Në mendje më bie nëna ime.

Isha 15 vjeçe, dhe një ditë kur u ktheva
nga shkolla,

ajo po rrinte në verandën e gjatë
përjashta kuzhinës sonë,

me një pirg të madh pjatash në duar.

Parafytyroni sa e shtangur mbeta kur
ajo filloi t'i flakte tutje si frisbi...

(Të qeshura)

në ajrin e nxehtë, me lagështi.

Kur secila nga ato u bë copë-copë

në bregun matanë,

ajo u kthye brenda dhe m'u drejtua
hareshëm, "Si të kaloi dita?"

(Të qeshura)

E keni parasysh se si një fëmijë
mund ta shikojë një ndodhi të tillë

dhe të mendojë se inati është i heshtur,
shkatërrimtar, dhe madje i frikshëm.

Sidomos kur ajo që është e inatosur
është një vajzë ose grua.

Pyetja është pse.

Inati është ndjenjë njerëzore,
as e mirë e as e keqe.

Në fakt është ndjenjë lajmëtare.

Na paralajmëron për ofendim, kanosje,
fyerje dhe cenim.

Dhe prapëseprapë, në kultura të ndryshme
inati është i rezervuar si pronë morale

e djemve dhe burrave.

Pa dyshim se ka edhe dallime.

Për shembull, në Shtetet e Bashkuara

një burrë i racës së zezë, shihet
si kriminel,

por një i bardhë do të
thotë se ka vyrtyt qytetar.

Sidoqoftë, pavarësisht se ku ndodhemi
ndjenja është e ndarë në gjini.

Andaj ne i mësojmë fëmijët ta përbuzin
inatin te vajzat dhe gratë,

dhe pastaj shndërrohemi në
të rritur që e ndëshkojnë atë.

Po çfarë nëse s'do ta bënim këtë?

Çfarë nëse nuk do ta shkëpusnim
inatin nga feminiteti?

Sepse kjo domethënë
se i shkëpusim vajzat dhe gratë

nga ndjenja që na mbron më së
miri nga padrejtësia.

Çka nëse do të mendonim se si
ta zhvillonim aftësinë emocionale

te djemtë dhe vajzat?

Fakt është se fëmijëve akoma ua mësojmë
normat shoqërore

në mënyra binare dhe të kundërta.

Djemve u mësohen rregulla absurde,
e të paepura të maskulinitetit;

u thuhet të heqin dorë nga ndjenjat
femërore të trishtimit dhe frikës,

dhe t'i përvetësojnë ashpërsinë dhe inatin
si simbol i burrërisë së vërtetë.

Nga ana tjetër, vajzat mësohen
të jenë të nënshtruara,

dhe inati është në kundërshti
me nënshtrimin.

Njashtu si kemi mësuar t'i kryqëzojmë
këmbët dhe t'i zbusim flokët,

kemi mësuar të mbajmë gojën të kyçur
dhe ta ulim kokën.

Ajo që ndodh pothuajse gjithnjë
është se për të gjithë ne,

përulësia bëhet pjesë e pashmangshme
e idesë sonë për feminitetin.

Ndarja e tillë bazohet në një përallë
të gjatë personale dhe politike.

Kur nxehemi, nga princeza të llastuara
dhe adoleshente që u vlojnë hormonet,

kthehemi në gra nazeqare, dhe grindavece
çjerrëse të neveritshme.

Por jemi me shije;
zgjedhni shijen tuaj.

A jeni një hispanike djegëse kur nxeheni?

Apo një vajzë e trishtë aziatike? Zezake
e tërbuar? A një e bardhë e çmendur?

Mund të zgjedhni.

Por si rrjedhojë, kur e themi atë
që është e rëndësishme për ne,

e cila është ajo që zemërimi përçon,

ka më shumë të ngjarë që njerëzit
të nxehen me ne sepse jemi nxehur.

Pavarësisht nëse jemi në shtëpi, shkollë,
në punë, apo në skenën politike,

inati i shkon për shtat maskulinitetit,
dhe e pështjellon feminitetin.

Prandaj kur e shfaqin, burrat shpërblehen

ndërsa gratë ndëshkohen për
të njëjtin veprim.

Kjo na le në kushte tejet
të paleverdishme,

sidomos kur duhet ta mbrojmë
vetveten dhe interesat tanë.

Nëse ballafaqohemi me ndonjë
ngacmues rruge, punëdhënës makut,

një shok klase seksist dhe racist,

truri ynë ulërin,
"Mos po tallesh me mua?"

Dhe goja jonë thotë, "Më falni, çfarë?"

(Të qeshura)

Apo jo?

Dhe biem ndesh sepse
zemërata ngatërrohet

me ankthin, frikën, dhe
rrezikun e hakmarrjes.

Pyesni gratë për reagimin ndaj inatit
të tyre i cili i frikëson më shumë,

dhe nuk do të thonë dhuna.

Thonë tallja.

Mendoni se ç'do të thotë kjo.

Nëse keni të bëni me identitete të
margjinalizuara, nuk është vetëm tallja.

Nëse i del për zot vetvetes, nëse
e shpreh qëndrimin tënd,

pasojat mund të jenë të tmerrshme.

Tani ne e përsërisim këtë shembull jo në
rrethana madhore dhe zemërdhënëse,

por në banalitetin e jetës së përditshme.

Kur vajza ime shkonte në kopsht,
çdo mëngjes

ajo ndërtonte një kështjellë të përbërë,
me shirita e blloqe,

dhe çdo mëngjes i njëjti djalosh
me kënaqësi i'a prishte.

Prindërit ishin të pranishëm, por ata
kurrë nuk ndërhynin.

Ata nuk ngurronin për t'i
dhënë arsyetimet e rëndomta:

"Kështu janë djemtë."

"Është aq tunduese, dhe ai nuk
mund t'i shmanget."

E bëra atë që shumë vajza janë
mësuar ta bëjnë.

E ruajta qetësinë si masë parandaluese,

dhe e mësova vajzën time ta bënte
të njëjtën gjë.

Ajo i përdori fjalët e saja.

Ajo u përpoq ta zbrapste.

E ndërroi edhe vendin ku ndërtonte,
por më kot.

Kështu ne të rriturit sëbashku ndërtuam
një privilegj të caktuar mashkullor.

Ai mund të rendte i shfrenuar dhe të
bëntë si t'i tekej,

ndërsa ajo i mbante ndjenjat në vete,
dhe u përshtatej nevojave të tij.

Ne i zhgënjyem që të dy, duke mos e lënë
atë ta nxirrte inatin nga brenda

she ta hiqte qafe siç i takonte.

Kjo është vetëm minituarë e një
problemi shumë më të madh.

Sepse anembanë botës, në
aspektin kulturor

i japim më shumë përparësi
performancës mashkullore,

pushtetit dhe privilegjit që e
shoqërojnë këtë performancë,

sesa të drejtave, nevojave dhe fjalëve
të fëmijëve dhe grave.

Ndoshta është afërmendsh për
të pranishmit

se gratë e mbajnë inatin më gjatë,
dhe i njëjti është më i ngjeshur

se te burrat.

Kjo pak është edhe si pasojë e faktit
se jemi mësuar të përsiatemi,

ta mbajmë brenda e ta shoshisim
me vete.

Por duhet të gjejmë mënyra të
pranueshme në shoqëri

për ta shprehur vrullin
e ndjenjave që kemi,

dhe ndërgjegjësimin që e sjell
mbi brishtësinë tonë.

Andaj bëjmë disa gjëra.

Po ta dinin burrat se sa shpesh ne qajmë
kur na kaplon tërbimi,

do të mbeteshin gojëhapur.

(Të qeshura)

Ne përdorim gjuhë nënvlerësuese.

"Jemi të irrituara. Jo, vërtet s'ka gjë."

(Të qeshura)

Ne e objektivizojmë vetveten, derisa
e humbasim edhe aftësinë

për t'i njohur ndryshimet fiziologjike që
shërbejnë si tregues të inatit.

Në përgjithësi, sëmuremi.

Së fundi, është gjetur lidhja në mes të
zemërimit dhe një numri të madh sëmundjesh

që shpërfillen si "sëmundje të grave."

Shkallë më e lartë e dhimbjeve kronike,
çrregullimet e të ngrënit dhe autoimune,

shqetësim mendor, ankth, lëndimi
i vetvetes, depresion.

Inati ndikon në sistemin tonë imunitar,
në sistemin kardiovaskular.

Sipas disa studimeve, ndikon edhe
në shkallën e vdekshmërisë,

sidomos te gratë me ngjyrë
të prekura nga kanceri.

Më kanë ardhur në majë të hundës gratë që
u ka ardhur në majë të hundës.

Inati na sjell shumë kokëçarje,

dhe kjo bie ndesh me rolin tonë
si vendosëse të qetësisë.

Ka zemërata të pranueshme.

Mund të nxehemi kur shikojmë punët tona
dhe e mbështesim gjendjen ekzistuese.

Si nëna dhe mësuese,

mund të xhindosemi, por nuk mund të
nxehemi për shpenzimet e mbarështimit.

Mund t'i mbajmë mëri nënat tona.

Për shembull, si adoleshente --
rregullat dhe normat patriarkale --

nuk e fajësojmë sistemin, por ato.

Mund të nxehemi me gratë tjera, se kujt
nuk i'a do qejfi një sherr mes femrash?

Dhe mund të nxehemi me burrat në pozitën
shoqërore më të ulët në hieararkinë

që e përkrah racizmin dhe ksenofobinë.

Por ne kemi pushtet të pamasë.

Sepse ndjenjat janë fushë veprimi
i autoriteti tonë,

dhe njerëzit vihen në siklet nga
inati jonë.

Ne duhet t'i bëjmë njerëzit të ndjehen
rehat me sikletin që e ndjenjë

kur gratë thonë jo, pa u përulur syri.

Mund të mendojmë për ndjenjat në suaza
të zotësisë dhe jo gjinisë.

Njerëzit që dinë ta shoshitin inatin,
dhe t'ia zbulojnë domethënien

janë më kreativë, më optimistë,

kanë marrëdhënie të ngushta,

i zgjidhin më lehtë problemet,

kanë efikasitet më të lartë politik.

Unë jam një grua që shkruan për
gratë dhe ndjenjat,

andaj shumë pak burra të pushtetshëm

do ta marrin me gjithë mend këtë që
po e them sa i përket politikës.

Ne e mendojmë politikën njësh me
përçmimin, përbuzjen dhe tërbimin

që po i japin krahë
maço-fashizmit në botë.

Por nëse ky është helmi,
është edhe kundërhelmi.

Kemi një inat shpresëdhënës,
dhe e hasim çdo ditë,

në inatin e qëndrueshëm të grave
dhe njerëzve të margjinalizuar.

Ka të bëjë me dhembshurinë,
prekshmërinë dhe dashurinë,

dhe duhet ta miratojmë edhe
atë lloj inati.

Çështja është se mosrespektimi i inatit të
grave tregon se nuk respektohen as ato.

Inati jonë nuk është i rrezikshëm se
then pjata e këput lidhje.

Por sepse ai tregon se sa
seriozisht e marrim veten tonë,

dhe se presim që edhe njerëzit tjerë
të na marrin po aq seriozisht.

Kur të ndodhë kjo, ka shumë mundësi

që gratë do të mund të buzëqeshin
kur të dëshirojnë.

(Duartrokitje)

Ju falemnderit.

(Duartrokitje)