< Return to Video

Con đường tơ lụa: Mạng lưới toàn cầu đầu tiên trong lịch sử - Shannon Harris Castelo

  • 0:06 - 0:09
    Một nhân viên ngân hàng ở London
    gửi các thông tin chứng khoán mới nhất
  • 0:09 - 0:12
    cho đồng nghiệp ở Hồng Kông
    trong vòng chưa đầy một giây.
  • 0:12 - 0:15
    Với một cú nhấp chuột,
    khách hàng tại New York
  • 0:15 - 0:17
    đặt hàng thiết bị
    được chế tạo tại Bắc Kinh,
  • 0:17 - 0:19
    được vận chuyển
    qua đại dương trong vài ngày
  • 0:19 - 0:21
    bởi máy bay chở hàng
    hoặc tàu container.
  • 0:21 - 0:24
    Tốc độ và khối lượng
    hàng hóa và thông tin
  • 0:24 - 0:27
    lưu chuyển trên thế giới hiện nay
    là chưa từng có trong lịch sử.
  • 0:27 - 0:31
    Trao đổi toàn cầu
    đã có từ rất lâu,
  • 0:31 - 0:34
    cách đây hơn 2.000 năm
    trải dài trên 5.000 dặm,
  • 0:34 - 0:37
    được gọi là Con đường Tơ lụa.
  • 0:37 - 0:39
    Con đường Tơ lụa không hẳn
    là một con đường,
  • 0:39 - 0:41
    mà là một mạng lưới
    nhiều tuyến đường
  • 0:41 - 0:43
    dần xuất hiện qua nhiều thế kỷ,
  • 0:43 - 0:46
    kết nối các lục địa với nhau
  • 0:46 - 0:47
    như tơ đan thành lụa.
  • 0:47 - 0:51
    Các nền văn minh nông nghiệp đầu tiên
    xuất hiện tách biệt
  • 0:51 - 0:53
    tại các thung lũng sông
    màu mỡ,
  • 0:53 - 0:55
    việc đi lại bị cản trở
    bởi địa lý
  • 0:55 - 0:57
    và nỗi sợ hãi
    trước điều không biết.
  • 0:57 - 0:58
    Theo thời gian,
  • 0:58 - 1:01
    người ta thấy rằng sa mạc khô cằn
    và vùng biên giới
  • 1:01 - 1:03
    có người ở, chứ không phải
    ma quỷ trong dân gian,
  • 1:03 - 1:05
    những bộ lạc du mục
    lớn lên trên lưng ngựa.
  • 1:05 - 1:08
    Người Scythia, sinh sống
    trên dải đất từ Hungary đến Mông Cổ,
  • 1:08 - 1:10
    đã tiếp xúc với nền văn minh
  • 1:10 - 1:13
    Hy Lạp, Ai Cập, Ấn Độ và Trung Quốc.
  • 1:13 - 1:16
    Những cuộc chạm trán này
    thường không mấy hòa bình.
  • 1:16 - 1:18
    Qua các cuộc tấn công,
    chiến tranh,
  • 1:18 - 1:21
    cũng như thương mại
    và bảo tiêu
  • 1:21 - 1:22
    để đổi lấy tiền bạc
  • 1:22 - 1:26
    người du mục bắt đầu
    chuyển tải hàng hoá, tư tưởng, công nghệ
  • 1:26 - 1:28
    giữa các nền văn hóa
    tách biệt.
  • 1:28 - 1:32
    Một trong những sợi dây quan trọng nhất
    của mạng lưới này
  • 1:32 - 1:33
    là Con đường Hoàng gia Ba Tư,
  • 1:33 - 1:37
    được hoàn thành bởi Vua Darius Đệ Nhất
    vào thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên.
  • 1:37 - 1:41
    Trải dài gần 2.000 dặm
    từ sông Tigris đến biển Aegean,
  • 1:41 - 1:44
    các trạm chuyển tiếp
    cho phép hàng hóa và tin tức
  • 1:44 - 1:48
    được chuyển đi trong 1/10 thời gian
    của một người du hành bình thường.
  • 1:48 - 1:51
    Cùng với cuộc chinh phục Ba Tư
    của Alexander Đại đế,
  • 1:51 - 1:55
    xâm nhập vào Trung Á bằng việc
    chiếm đóng các thành như Samarkand,
  • 1:55 - 1:58
    lập nên những thành phố mới
    như Alexandria Eschate,
  • 1:58 - 2:02
    mạng lưới văn hóa và thương mại
    của Hy Lạp, Ai Cập, Ba Tư và Ấn Độ
  • 2:02 - 2:04
    mở rộng xa hơn về phía đông
    hơn bao giờ hết,
  • 2:04 - 2:08
    đặt nền móng cho cầu nối
    giữa Trung Quốc và phương Tây.
  • 2:08 - 2:11
    Điều này được thực hiện
    vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên,
  • 2:11 - 2:13
    khi một sứ giả tên Zhang Qian,
  • 2:13 - 2:16
    được gửi đến để đàm phán
    với dân du mục phương Tây,
  • 2:16 - 2:18
    trở về gặp Hoàng đế người Hán
    với câu chuyện
  • 2:18 - 2:21
    về các nền văn minh tiên tiến,
    thương mại thịnh vượng
  • 2:21 - 2:24
    và những hàng hóa mới lạ
    bên ngoài biên giới phía Tây.
  • 2:24 - 2:26
    Sứ giả và các thương gia
    được gửi tới
  • 2:26 - 2:30
    Ba Tư và Ấn Độ để đổi lụa và ngọc bích
    lấy ngựa và bông,
  • 2:30 - 2:33
    cùng với quân đội để bảo vệ
    đoàn lái buôn của họ.
  • 2:33 - 2:35
    Các tuyến đường Đông và Tây
    dần dần nối liền
  • 2:35 - 2:38
    thành một thể gắn kết
    trải khắp Âu-Á,
  • 2:38 - 2:40
    cho phép trao đổi văn hóa
    và thương mại
  • 2:40 - 2:43
    xa hơn bao giờ hết.
  • 2:43 - 2:45
    Hàng hoá Trung Quốc đã đến Rome,
  • 2:45 - 2:48
    gây ra sự thất thoát vàng
    dẫn đến lệnh cấm hàng tơ lụa,
  • 2:48 - 2:51
    trong khi thủy tinh La Mã
    được bán giá cao tại Trung Quốc.
  • 2:51 - 2:54
    Cuộc thám hiểm quân sự ở Trung Á
  • 2:54 - 2:57
    cũng chứng kiến cuộc chạm trán giữa
    lính Trung Quốc và La Mã.
  • 2:57 - 3:00
    Thậm chí có thể đã mang
    kỹ thuật làm cung tên
  • 3:00 - 3:02
    sang thế giới phương Tây.
  • 3:02 - 3:04
    Nhu cầu về hàng hóa mới lạ
    từ nước ngoài
  • 3:04 - 3:06
    và lợi nhuận nó mang lại,
  • 3:06 - 3:08
    đã giữ cho Con đường Tơ lụa
    nguyên vẹn,
  • 3:08 - 3:10
    ngay cả khi đế chế La Mã tan rã
  • 3:10 - 3:13
    các triều đại Trung Quốc
    nổi lên rồi sụp đổ.
  • 3:13 - 3:16
    Ngay cả người Mông Cổ,
    nổi tiếng với cướp bóc và tàn phá
  • 3:16 - 3:20
    cũng tích cực bảo vệ các tuyến đường
    thương mại, thay vì chia cắt.
  • 3:20 - 3:23
    Cùng với hàng hóa,
    các con đường cũng
  • 3:23 - 3:27
    mang đi các tập quán, những phát kiến,
    tư tưởng và ngôn ngữ.
  • 3:27 - 3:31
    Bắt nguồn từ Ấn Độ, Phật giáo đã di cư
    đến Trung Quốc và Nhật Bản
  • 3:31 - 3:33
    trở thành tôn giáo chủ đạo
    tại đây.
  • 3:33 - 3:36
    Hồi giáo lan từ
    bán đảo Ả Rập vào Nam Á,
  • 3:36 - 3:38
    pha trộn với tín ngưỡng bản địa
  • 3:38 - 3:41
    hình thành các tôn giáo mới,
    như đạo Sikh.
  • 3:41 - 3:43
    Thuốc súng từ Trung Quốc
    cũng đã đến Trung Đông
  • 3:43 - 3:48
    góp phần vào tương lai các Đế chế
    Ottoman, Safavid và Mughul.
  • 3:48 - 3:51
    Thành công của Con đường Tơ lụa
    dẫn đến sự diệt vong của chính nó
  • 3:51 - 3:54
    khi công nghệ hàng hải mới
    như la bàn từ tính,
  • 3:54 - 3:58
    tìm đường đến châu Âu,
    tuyến đường bộ quá dài hóa lỗi thời.
  • 3:58 - 4:01
    Cùng lúc,
    sự sụp đổ của đế chế Mông Cổ
  • 4:01 - 4:04
    tiếp theo là sự rút lui của Trung Quốc
    khỏi thương mại quốc tế.
  • 4:04 - 4:07
    Mặc dù tuyến đường
    và mạng lưới cũ không còn nữa,
  • 4:07 - 4:10
    chúng đã thay đổi
    thế giới mãi mãi.
  • 4:10 - 4:13
    Người châu Âu tìm kiếm các
    tuyến đường hàng hải mới
  • 4:13 - 4:15
    để đến với sự giàu có
    tại Đông Á
  • 4:15 - 4:17
    từ đây, bắt đầu
    Kỉ nguyên Thám hiểm,
  • 4:17 - 4:20
    mở rộng sang
    châu Phi và châu Mỹ.
  • 4:20 - 4:24
    Liên kết toàn cầu làm thay đổi
    cuộc sống chúng ta.
  • 4:24 - 4:28
    Người Canada mua áo thun
    làm ở Bangladesh,
  • 4:28 - 4:30
    khán giả Nhật xem chương trình
    truyền hình của Anh,
  • 4:30 - 4:34
    người Tunisia sử dụng phần mềm Mỹ
    để làm cách mạng.
  • 4:34 - 4:39
    Tác động của toàn cầu hóa về văn hóa
    và kinh tế là không thể chối cãi.
  • 4:39 - 4:41
    Lợi ích và nhược điểm của nó,
  • 4:41 - 4:43
    không còn là một hiện tượng mới.
  • 4:43 - 4:47
    Núi cao, sa mạc và đại dương,
    thứ từng phân rẽ chúng ta
  • 4:47 - 4:49
    đã bị đánh bại nhờ vào
    máy bay vận tải siêu âm,
  • 4:49 - 4:52
    cáp thông tin xuyên lục địa,
  • 4:52 - 4:54
    và tín hiệu phát đi trong không gian
  • 4:54 - 4:56
    thay cho đoàn lữ hành
    ra đi trong nhiều tháng,
  • 4:56 - 4:58
    không thể có những thành tựu ấy
  • 4:58 - 5:00
    nếu không có
    nền văn hóa tiên phong
  • 5:00 - 5:02
    cùng những nỗ lực
    làm nên Con đường Tơ lụa:
  • 5:02 - 5:05
    mạng lưới toàn cầu
    đầu tiên trong lịch sử.
Title:
Con đường tơ lụa: Mạng lưới toàn cầu đầu tiên trong lịch sử - Shannon Harris Castelo
Description:

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/the-silk-road-history-s-first-world-wide-web-shannon-harris-castelo

Với công nghệ hiện đại, trao đổi hàng hóa và ý tưởng trên toàn cầu có thể diễn ra chỉ với một nút bấm. Nhưng 2000 năm trước thì sao? Shannon Harris Castelo vén mở lịch sử Con đường Tơ lụa kéo dài 5.000 dặm, một mạng lưới các tuyến đường dùng chung ngôn ngữ thương mại kết nối các lục địa lớn, như tơ đan thành lụa.

Bài học của Shannon Harris Castelo, hoạt hình bởi Steff Lee.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:20

Vietnamese subtitles

Revisions