Tôn giáo, sự tiến hóa, và niềm hân hoan trong chuyển hóa tinh thần
-
0:00 - 0:03Tôi có một câu hỏi cho các bạn:
-
0:03 - 0:05Bạn có theo đạo không?
-
0:05 - 0:07Hãy giơ tay lên.
-
0:07 - 0:10Nếu bạn nghĩ mình là một người theo đạo.
-
0:10 - 0:13Xem nào, tôi ước chừng khoảng 3 hay 4%.
-
0:13 - 0:16Tôi không ngờ là có nhiều người mộ đạo như vậy
tại buổi hội thảo TED cơ đấy. -
0:16 - 0:18(Cười)
-
0:18 - 0:20Được rồi, một câu hỏi nữa:
-
0:20 - 0:22Bạn có nghĩ rằng mình có linh hồn
-
0:22 - 0:24ở bất kỳ hình dạng hay cách thức nào không?
Hãy giơ tay lên nào. -
0:24 - 0:27Được, phần đông là có.
-
0:27 - 0:29Buổi nói chuyện hôm nay của tôi
-
0:29 - 0:31là về lý do chính, hay nói đúng hơn
là một trong những lý do chính, -
0:31 - 0:33mà hầu hết mọi người cho rằng
-
0:33 - 0:35bản thân họ có tâm linh
theo một hình thức nào đó. -
0:35 - 0:38Tôi sẽ nói về sự chuyển hóa tinh thần
-
0:38 - 0:41Đó là một sự thật cơ bản về loài người
-
0:41 - 0:44rằng đôi lúc cái tôi dường như biến mất.
-
0:44 - 0:46Và khi điều đó xảy ra,
-
0:46 - 0:49có một cảm giác hân hoan, vui sướng tột cùng
-
0:49 - 0:51và chúng ta dùng vô số các loại ẩn dụ so sánh
-
0:51 - 0:53để diễn ta những cảm xúc này.
-
0:53 - 0:55Chúng ta nói về việc cảm thấy
như được nâng đỡ -
0:55 - 0:57hay là phấn khởi vui vẻ.
-
0:57 - 1:00Thực sự là khó để nghĩ về
những thứ trừu tượng như thế này -
1:00 - 1:02mà không dùng đến
một phép ẩn dụ cụ thể nào cả. -
1:02 - 1:05Vậy nên, đây là phép ẩn dụ
mà tôi sẽ viện dẫn ngày hôm nay. -
1:05 - 1:08Hãy nghĩ về tâm trí của mình
như một ngôi nhà với rất nhiều căn phòng, -
1:08 - 1:11và chúng ta thì khá quen thuộc
với hầu hết những căn phòng đó. -
1:11 - 1:14Nhưng đôi khi một cánh cửa
-
1:14 - 1:16bỗng dưng hiện ra
-
1:16 - 1:19và nó dẫn tới một chiếc cầu thang.
-
1:19 - 1:21Chúng ta trèo lên chiếc cầu thang này
-
1:21 - 1:25và trải nghiệm một trạng thái thay đổi ý thức.
-
1:25 - 1:27Vào năm 1902,
-
1:27 - 1:29nhà tâm lý học vĩ đại người Mỹ,
William James -
1:29 - 1:32đã viết về rất nhiều thể loại trải nghiệm tôn giáo.
-
1:32 - 1:34Ông thu thập vô số những bài học tình huống.
-
1:34 - 1:36Ông trích dẫn lời nói của đủ loại người
-
1:36 - 1:38những người có những kinh nghiệm
rất đa dạng. -
1:38 - 1:40Một trong những câu chuyện thú vị nhất với tôi
-
1:40 - 1:42là về một chàng trai trẻ,
tên là Stephen Bradely, -
1:42 - 1:45người đã có một cuộc gặp gỡ,
mà theo anh ta là, với chúa Jesus vào năm 1820. -
1:45 - 1:48Và đây là những gì
mà Bradley đã nói về trải nghiệm đó. -
1:51 - 1:53(Âm nhạc)
-
1:54 - 1:57(Video) Stephen Bradley: Tôi nghĩ rằng
mình đã nhìn thấy đấng cứu thế -
1:57 - 1:59trong hình hài của một con người
một tích tắc trong căn phòng này, -
1:59 - 2:01với cánh tay giang rộng,
-
2:01 - 2:04người xuất hiện để nói với tôi rằng,
"Hãy tới đây." -
2:04 - 2:07Ngày hôm sau, tôi đã hân hoan đến mức run rẩy.
-
2:07 - 2:10Niềm hạnh phúc lớn tới nỗi
mà tôi đã thốt lên rằng tôi muốn chết. -
2:10 - 2:13Thế giới chẳng có vị trí gì
trong tình yêu của tôi. -
2:13 - 2:15Trước đó,
-
2:15 - 2:17tôi vốn là người rất ích kỉ
và luôn cho mình là đúng. -
2:17 - 2:20Thế nhưng, sau đó
tôi cầu nguyện cho hạnh phúc nhân loại -
2:20 - 2:22và với một trái tim thổn thức,
-
2:22 - 2:25tôi có thể tha thứ
cho những kẻ thù đáng ghét nhất của mình, -
2:26 - 2:28JH: Chúng ta hãy để ý
-
2:28 - 2:30cái cách mà cái tôi hẹp hòi
với đạo đức của riêng nó -
2:30 - 2:32chết trên những bước đi
lên cầu thang như thế nào. -
2:32 - 2:34Và ở mức độ cao hơn
-
2:34 - 2:37anh ta trở nên yêu thương và rộng lượng.
-
2:38 - 2:40Những tôn giáo trên thế giới
đã tìm ra được nhiều cách -
2:40 - 2:42để khiến con người ta
leo lên được chiếc cầu thang ấy. -
2:42 - 2:44Một số tìm cách diệt cái tôi bằng thiền.
-
2:44 - 2:46Số khác sử dụng những loại thuốc gây ảo giác.
-
2:46 - 2:50Đây là từ một cuộn giấy Aztec từ thế kỷ 16
-
2:50 - 2:53mô tả một người đàn ông chuẩn bị ăn
một cây nấm chứa chất gây ảo giác -
2:53 - 2:57và trong chính khoảnh khắc đó,
được kéo lên trên chiếc cầu thang bởi một vị thần. -
2:57 - 2:59Một số tôn giáo khác sử dụng các hình thức múa,
xoay tròn, hay là đi vòng tròn -
2:59 - 3:01để giúp đạt tới trạng thái chuyển hóa tinh thần.
-
3:01 - 3:04Thế nhưng, bạn chẳng cần tới một tôn giáo nào
để đưa mình tới chiếc cầu thang kia. -
3:04 - 3:07Rất nhiều người tìm thấy
sự chuyển hóa đó trong tự nhiên. -
3:07 - 3:10Số khác vượt qua cái tôi
vốn đang trong cơn mê sảng. -
3:10 - 3:13Nhưng đây là điểm kỳ lạ nhất trong số đó:
-
3:13 - 3:15chiến tranh.
-
3:15 - 3:17Và có rất nhiều cuốn sách về chiến tranh
nói về cùng một điều, -
3:17 - 3:19rằng chẳng có gì
đưa con người lại gần nhau hơn -
3:19 - 3:21như chiến tranh.
-
3:21 - 3:24Và việc đưa con người lại gần nhau như vậy
mở ra cơ hội -
3:24 - 3:27có được những trải nghiệm
chuyển hóa tinh thần. -
3:27 - 3:29Tôi sẽ mở cho các bạn xem một đoạn trích
-
3:29 - 3:31từ cuốn sách này, của tác giả Glenn Gray.
-
3:31 - 3:34Gray vốn là một binh sĩ
trong quân đội Hoa Kỳ vào Thế chiến thứ II. -
3:34 - 3:37Sau chiến tranh,
anh đã phỏng vấn rất nhiều binh sĩ khác -
3:37 - 3:39và viết về kinh nghiệm của họ trên chiến trường.
-
3:39 - 3:41Đây là một đoạn quan trọng
-
3:41 - 3:44mà anh mô tả cái thang kia.
-
3:46 - 3:48(Video) Glenn Gray: Rất nhiều cựu chiến binh
sẽ thú nhận rằng -
3:48 - 3:51kinh nghiệm chiến đấu cùng nhau
trên chiến trường -
3:51 - 3:54là cao điểm trong cuộc đời họ.
-
3:54 - 3:57Cái "tôi" đã chuyển biến sang cái "ta,"
-
3:57 - 3:59"của tôi" trở thành "của chúng ta"
-
3:59 - 4:01và niềm tin cá nhân
-
4:01 - 4:04mất đi tính quan trọng vốn có của nó.
-
4:04 - 4:06Tôi tin rằng không có gì
-
4:06 - 4:09ngoài sự đảm bảo bất tử
-
4:09 - 4:12đã khiến cho sự hi sinh
trong những thời điểm này -
4:12 - 4:15trở nên thật dễ dàng.
-
4:15 - 4:18Tôi có thể ngã xuống,
nhưng tôi sẽ không chết, -
4:18 - 4:21bởi vì cái tôi thực sự sẽ tiếp tục tiến lên
-
4:21 - 4:23và tiếp tục sống
trong thân xác những người đồng đội -
4:23 - 4:25những người mà, vì họ,
tôi đã hi sinh mạng sống của mình. -
4:27 - 4:30JH: Vậy điểm tương đồng
của tất cả những tình huống này -
4:30 - 4:33đó là cái tôi có vẻ như nhỏ lại,
hay đơn giản là tan chảy, -
4:33 - 4:35và cảm giác đó rất tuyệt, thực sự là rất tuyệt,
-
4:35 - 4:38theo một cách hoàn toàn khác với những gì
ta đã từng cảm nhận trong cuộc sống hàng ngày. -
4:38 - 4:41Đó là một cảm giác nâng đỡ.
-
4:41 - 4:44Ý tưởng cho rằng chúng ta tiến lên bậc cao
là trọng tâm của những nghiên cứu -
4:44 - 4:47của nhà xã hội học người Pháp, Emile Durkheim.
-
4:47 - 4:49Durkheim thậm chí còn gọi chúng ta
là Homo duplex, -
4:49 - 4:51hay là người với hai cấp độ.
-
4:51 - 4:54Ông gọi cấp độ thấp hơn
là cấp độ trần tục. -
4:54 - 4:57Và trần tục thì đối ngược với thiêng liêng.
-
4:57 - 4:59Trần tục có nghĩa là tầm thường
hay thông thường. -
4:59 - 5:02Và trong cuộc sống thường ngày,
chúng ta tồn tại dưới dạng từng cá thể. -
5:02 - 5:05Chúng ta muốn thỏa mãn
những ham muốn cá nhân. -
5:05 - 5:07Chúng ta theo đuổi những mục đích riêng.
-
5:07 - 5:09Nhưng đôi lúc, có thứ gì đó xảy ra
-
5:09 - 5:11kích thích sự thay đổi
-
5:11 - 5:13Những cá nhân hợp lại với nhau
-
5:13 - 5:16tạo thành một đội, một phong trào
hay là một quốc gia, -
5:16 - 5:19mang tầm cỡ to lớn hơn nhiều
so với từng cá thể cộng lại. -
5:19 - 5:22Durkheim gọi cấp độ này là
cấp độ thiêng liêng -
5:22 - 5:24vì ông cho rằng
chức năng của tôn giáo -
5:24 - 5:26là nhằm hợp nhất mọi người
thành một nhóm, -
5:26 - 5:29trong một cộng đồng đạo đức.
-
5:29 - 5:32Durkheim tin rằng
bất kỳ thứ gì hợp nhất chúng ta -
5:32 - 5:34đều có giá trị thiêng liêng.
-
5:34 - 5:36Và một khi con người được bao bọc
-
5:36 - 5:38bởi một mục tiêu
hay một giá trị thiêng liêng nào đó, -
5:38 - 5:41họ sẽ cùng nhau làm việc
và đấu tranh để bảo vệ nó. -
5:41 - 5:43Durkheim đã viết
-
5:43 - 5:45về một loạt những xúc cảm mạnh mẽ
mang tính tập thể -
5:45 - 5:48giúp đạt được điều kỳ diệu
có tên E pluribus unum này, -
5:48 - 5:50từ việc tập hợp những cá thể lại thành nhóm.
-
5:50 - 5:53Hãy nghĩ về niềm vui chung của nước Anh
-
5:53 - 5:56vào ngày Thế chiến thứ II chấm dứt.
-
5:56 - 5:59Nghĩ về cơn thịnh nộ tập thể
trên quảng trường Tahrir, -
5:59 - 6:02đã lật đổ một nhà độc tài.
-
6:02 - 6:04Nghĩ về nỗi đau chung
-
6:04 - 6:06ở nước Mỹ
-
6:06 - 6:09mà tất cả chúng ta đều cảm thấy,
điều đã đưa chúng ta lại gần nhau -
6:09 - 6:12từ sau sự kiện 11/9
-
6:12 - 6:15Vậy thì, hãy để tôi tổng kết
về hiện trạng của chúng ta. -
6:15 - 6:17Tôi đang nói rằng
khả năng chuyển hóa tinh thần -
6:17 - 6:20chỉ là một phần tất yếu của con người.
-
6:20 - 6:22Và tôi đưa ra phép ẩn dụ
-
6:22 - 6:24về một chiếc cầu thang trong tâm trí.
-
6:24 - 6:26Và chúng ta là Homo duplex
-
6:26 - 6:29và chiếc thang này đưa chúng ta
từ ngưỡng trần tục -
6:29 - 6:31tới ngưỡng thiêng liêng.
-
6:31 - 6:33Khi chúng ta trèo lên nó,
-
6:33 - 6:35những mưu cầu cá nhân tan biến,
-
6:35 - 6:37ta trở nên bớt vị kỷ hơn,
-
6:37 - 6:39ta cảm thấy như thể
mình trở nên tốt hơn, cao quý hơn -
6:39 - 6:42và theo một cách nào đó, được nâng đỡ
-
6:42 - 6:45Và sau đây là một câu hỏi đắt giá
-
6:45 - 6:47cho một nhà nghiên cứu khoa học xã hội
như tôi đây: -
6:47 - 6:49Liệu chiếc thang kia
-
6:49 - 6:52có phải là một nhân tố
trong mô thức tiến hóa của chúng ta? -
6:52 - 6:55Liệu nó có phải là
một sản phẩm của chọn lọc tự nhiên, -
6:55 - 6:57như đôi bàn tay này?
-
6:57 - 7:00Hay đó là một lỗ hổng, một lỗi hệ thống -
-
7:00 - 7:02và thứ tôn giáo này chỉ đơn giản là
-
7:02 - 7:05thứ gì đó diễn ra
khi những dây thần kinh giao nhau - -
7:05 - 7:07Jill bị đột quị
và cô đã rơi vào trải nghiệm tâm linh này, -
7:07 - 7:09Liệu đó có phải chỉ là tình cờ?
-
7:09 - 7:13Có rất nhiều nhà khoa học về tôn giáo
chọn lựa quan điểm này -
7:13 - 7:15Những người vô thần mới, làm ví dụ,
-
7:15 - 7:17họ tranh luận rằng
tôn giáo là một chuỗi những virus, -
7:17 - 7:19một kiểu virus ký sinh,
-
7:19 - 7:21đã chui vào đầu chúng ta
-
7:21 - 7:24và khiến ta gây ra
đủ trò tâm linh điên rồ -
7:24 - 7:26những thứ tự làm hại bản thân,
chẳng hạn như là đánh bom liều chết , -
7:26 - 7:28Và suy cho cùng,
-
7:28 - 7:30liệu có tốt không
-
7:30 - 7:32nếu chúng ta đánh mất bản thân mình?
-
7:32 - 7:34Làm sao mà các sinh vật
-
7:34 - 7:36lại trở nên thích ứng tốt hơn
-
7:36 - 7:39nếu vượt qua được sự vị kỷ?
-
7:39 - 7:41Hãy để tôi cho các bạn xem.
-
7:41 - 7:43Trong "Nguồn gốc loài người,"
-
7:43 - 7:45Charles Darwin đã viết rất nhiều
-
7:45 - 7:47về sự tiến hóa của đạo đức -
-
7:47 - 7:50chúng đến từ đâu,
tại sao chúng ta lại có nó. -
7:50 - 7:52Darwin viết rằng
có rất nhiều đức giá trị của chúng ta -
7:52 - 7:54chẳng có mấy ý nghĩa,
-
7:54 - 7:56nhưng lại rất có lợi cho tập thể.
-
7:56 - 7:58Ông đã viết về một tình huống
-
7:58 - 8:00trong đó hai bộ tộc người
-
8:00 - 8:02có thể đã gặp gỡ và cạnh tranh với nhau.
-
8:02 - 8:05Ông viết, "Nếu một bộ tộc bao gồm
-
8:05 - 8:07một số đông những người
dũng cảm, biết cảm thông -
8:07 - 8:09và những thành viên trung thành
-
8:09 - 8:11những người luôn sẵn sàng viện trợ
và bảo vệ những người khác, -
8:11 - 8:13bộ tộc đó sẽ thành công hơn
-
8:13 - 8:15và chế ngự được bộ tộc còn lại."
-
8:15 - 8:17Ông tiếp tục nói
"Những người ích kỷ và hay gây gổ -
8:17 - 8:19sẽ không thể liên kết lại,
-
8:19 - 8:21mà nếu thiếu đi sự liên kết,
-
8:21 - 8:23không có gì có thể thành công."
-
8:23 - 8:25Nói cách khác,
-
8:25 - 8:27Charles Darwin tin vào
-
8:27 - 8:29sự chọn lọc nhóm
-
8:29 - 8:32Thực sự là ý tưởng này đã gây ra
rất nhiều tranh cãi trong suốt 40 năm qua, -
8:32 - 8:35và nó sẽ lại dấy lên dư luận một lần nữa
vào năm nay, -
8:35 - 8:38nhất là sau khi cuốn sách của E.O. WIlson
ra mắt vào tháng 4, -
8:38 - 8:40tranh luận rất mạnh bạo rằng
-
8:40 - 8:42chúng ta, và nhiều loài khác nữa,
-
8:42 - 8:44là sản phẩm của sự chọn lọc nhóm.
-
8:44 - 8:46Nhưng thực sự, cách nghĩ đúng đắn về vấn đề này
-
8:46 - 8:48là sự chọn lọc đa tầng lớp.
-
8:48 - 8:50Hãy nhìn theo hướng này:
-
8:50 - 8:53Bạn phải đối mặt với sự cạnh tranh trong nhóm
cũng như giữa các nhóm. -
8:53 - 8:56Giả dụ đây là một nhóm chèo thuyền
trong trường đại học. -
8:56 - 8:58Trong nội bộ nhóm
-
8:58 - 9:00có sự cạnh tranh
-
9:00 - 9:02Có những người đang cạnh tranh dữ dội
với những người còn lại. -
9:02 - 9:05Người chèo thuyền chậm nhất và yếu nhất
sẽ bị loại khỏi đội. -
9:05 - 9:07Và có rất ít trong số họ
đi sâu vào được bộ môn thể thao. -
9:07 - 9:10Có lẽ một trong số họ
có thể vào đến Olympics. -
9:10 - 9:12Vậy là trong nội bộ nhóm,
-
9:12 - 9:15lợi ích của mỗi người
xung đột với những người khác -
9:15 - 9:17Và đôi khi sẽ có lợi hơn
-
9:17 - 9:19cho một trong số những chàng trai này
-
9:19 - 9:21nếu họ tìm cách ngầm hại những người khác.
-
9:21 - 9:23Có lẽ cậu ta sẽ nói xấu đối thủ chính của mình
-
9:23 - 9:25với huấn luyện viên.
-
9:25 - 9:27Thế nhưng khi cuộc đua đang diễn ra
-
9:27 - 9:29ngay trong chiếc thuyền này,
-
9:29 - 9:32sự cạnh trạnh này diễn ra
giữa những chiếc thuyền. -
9:32 - 9:35Và một khi bạn đặt những chàng trai này
vào một chiếc thuyền để đua với một chiếc khác, -
9:35 - 9:37họ sẽ không có lựa chọn nào khác
ngoài hợp tác -
9:37 - 9:40bởi vì họ đang ở trên cùng một chiếc thuyền.
-
9:40 - 9:42Họ chỉ có thể chiến thắng
-
9:42 - 9:44nếu chèo thuyền như một đội.
-
9:44 - 9:46Có lẽ những thứ này
nghe đã nhàm tai với bạn, -
9:46 - 9:48nhưng thực ra, chúng là những bài học sâu sắc
về sự tiến hóa . -
9:48 - 9:50Phản biện chính của thuyết chọn lọc nhóm này
-
9:50 - 9:52đó là
-
9:52 - 9:55vâng, đúng vậy, thật tuyệt
khi có một nhóm những người biết hợp tác, -
9:55 - 9:57nhưng ngay khi bạn có một nhóm
những người hợp tác với nhau, -
9:57 - 10:00họ rồi sẽ bị đạp đổ bởi
những kẻ lợi dụng, ăn không ngồi rồi, -
10:00 - 10:03những cá nhân sẽ bóc lột
sự chăm chỉ của những người khác. -
10:03 - 10:05Để tôi minh họa điều này cho bạn xem.
-
10:05 - 10:08Giả dụ chúng ta
có một nhóm những sinh vật nhỏ - -
10:08 - 10:11chúng có thể là vi khuẩn, có thể là chuột đồng;
điều đó không quan trọng - -
10:11 - 10:14và hãy giả dụ rằng nhóm nhỏ này,
dần tiến hóa trở nên có tính hợp tác. -
10:14 - 10:16Chà điều đó tuyệt đấy.
Chúng bảo vệ lẫn nhau, -
10:16 - 10:19chúng làm việc với nhau,
chúng tạo ra sự thịnh vượng. -
10:19 - 10:21Và bạn sẽ thấy rằng
trong mô phỏng này, -
10:21 - 10:24khi chúng tiếp xúc, chúng giành điểm,
và rồi thì chúng phát triển, -
10:24 - 10:26và khi chúng đã phát triển kích thước lên gấp đôi,
bạn sẽ thấy chúng bị chia thành hai nhóm, -
10:26 - 10:28và đó là cách
mà chúng tự tái tạo và gia tăng dân số. -
10:28 - 10:31Thế nhưng giả dụ một trong số chúng biến dị.
-
10:31 - 10:33Có biến dị trong gene
-
10:33 - 10:35và một trong số chúng
đi theo một chiến lược ích kỷ. -
10:35 - 10:37Nó lợi dụng những con khác.
-
10:37 - 10:40Và khi một con xanh lá
tiếp xúc với một con xanh dương, -
10:40 - 10:42bạn sẽ thấy con xanh lá to lớn hơn,
còn con xanh trở nên nhỏ đi. -
10:42 - 10:44Và rồi đó là cách mà mọi thứ diễn ra.
-
10:44 - 10:46Chúng ta chỉ cần một con xanh lá thôi,
-
10:46 - 10:48và khi chúng tiếp xúc với phần còn lại
-
10:48 - 10:51nó dành được sức mạnh,
điểm số, hay là thức ăn. -
10:51 - 10:54Và chỉ trong một thời gian ngắn,
số phận những kẻ biết hợp tác thế là chấm dứt. -
10:54 - 10:57Những kẻ lợi dụng đã lật đổ nó.
-
10:57 - 11:00Nếu tập thể không thể giải quyết vấn đề
về những kẻ lợi dụng -
11:00 - 11:03thì nó cũng không thể được hưởng
lợi ích của việc hợp tác -
11:03 - 11:06và vì vậy bản thân việc chọn lọc
chẳng thế được tiến hành. -
11:06 - 11:08Thế nhưng, vẫn tồn tại những giải pháp
cho vấn nạn này. -
11:08 - 11:10Đó không phải là một vấn đề quá khó.
-
11:10 - 11:13Thực tế là, tự nhiên đã giải quyết được nó
vô số lần. -
11:13 - 11:15Và giải pháp yêu thích của tự nhiên
-
11:15 - 11:18Đó là đưa tất cả mọi người
vào cùng một chiếc thuyền. -
11:18 - 11:20Lấy ví dụ,
-
11:20 - 11:23tại sao ADN ty thế trong mỗi tế bào
-
11:23 - 11:25lại có một ADN riêng của nó
-
11:25 - 11:28tách biệt hoàn toàn với ADN trong nhân?
-
11:28 - 11:30Đó là bởi vì trước kia từng tồn tại
-
11:30 - 11:32những vi khuẩn tự do
-
11:32 - 11:34và chúng đã cùng với nhau
-
11:34 - 11:36trở thành một tổ chức siêu việt hơn.
-
11:36 - 11:39Bằng cách nào đó - có lẽ là một vi khuẩn
nuốt con còn lại; ta không biết chính xác - -
11:39 - 11:41nhưng một khi
chúng có màng bao quanh, -
11:41 - 11:43tức là chúng cùng nằm trong một chiếc màng,
-
11:43 - 11:46vậy là tất cả các phân công lao động,
-
11:46 - 11:48tất cả những sự vĩ đại
được gây dựng bởi sự hợp tác, -
11:48 - 11:50bị khóa bên trong chiếc màng đó
-
11:50 - 11:53và chúng ta có được một cơ quan siêu việt.
-
11:53 - 11:55Giờ hãy tiếp tục với mô hình giả lập
-
11:55 - 11:57đưa một trong những cơ quan này
-
11:57 - 12:00vào một môi trường có những kẻ lợi dụng,
những kẻ ngoan trá, lừa dối -
12:00 - 12:03và hãy xem điều gì sẽ xảy ra.
-
12:03 - 12:05Cơ quan siêu việt này có thể lấy
bất kỳ thứ gì mà nó muốn. -
12:05 - 12:08Nó quá lớn mạnh và hiệu quả tới nỗi
-
12:08 - 12:10có thể chiếm lấy tài nguyên
-
12:10 - 12:14của những con màu xanh,
những kẻ phá hoại, ăn gian. -
12:14 - 12:16Và không sớm thì muộn,
-
12:16 - 12:19môi trường này dần chỉ còn t
oàn những cơ quan siêu việt mới được hình thành. -
12:19 - 12:21Những gì tôi vừa cho bạn xem
-
12:21 - 12:23đôi lúc được gọi là chuyển biến trọng đại
-
12:23 - 12:26trong lịch sử tiến hóa.
-
12:26 - 12:28Thuyết của Darwin không hề thay đổi,
-
12:28 - 12:31nhưng giờ đây
có những người chơi mới trong cuộc chơi này -
12:31 - 12:34và mọi thứ trông khác đi rất nhiều.
-
12:34 - 12:36Và sự biến chuyển này không phải chỉ là
một diễn biến tự nhiên -
12:36 - 12:38chỉ xảy ra với một vài loài vi khuẩn.
-
12:38 - 12:40Nó đã diễn ra một lần nữa
-
12:40 - 12:42vào khoảng 120 hay 140 triệu năm về trước
-
12:42 - 12:45khi một số con ong bắp cày đơn độc
-
12:45 - 12:47bắt đầu tạo dựng
một cách đơn giản và cổ lỗ, -
12:47 - 12:50những tổ ong.
-
12:50 - 12:53Một khi vài con ong
đều cùng ở trong cái tổ này, -
12:53 - 12:55chúng không còn lựa chọn nào khác
ngoài việc hợp tác, -
12:55 - 12:57bởi vì rất nhanh thôi,
chúng sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh -
12:57 - 12:59từ những tổ ong khác.
-
12:59 - 13:01Và tổ nào liên kết chặt chẽ nhất
sẽ giành chiến thắng, -
13:01 - 13:03đúng như Darwin đã nói.
-
13:03 - 13:05Những con ong bắp cày này
-
13:05 - 13:07phát triển thành ong và kiến
-
13:07 - 13:09ngập tràn trên thế giới
-
13:09 - 13:11và thay đổi sinh quyển.
-
13:11 - 13:13Và sự biến chuyển này lại tiếp tục xảy ra,
-
13:13 - 13:15thậm chí còn kỳ diệu hơn,
-
13:15 - 13:17trong nửa triệu năm trước đây,
-
13:17 - 13:19khi chính tổ tiên của chúng ta
-
13:19 - 13:21trở thành những sinh vật có văn hóa,
-
13:21 - 13:24họ quây quần quanh những đống lửa,
-
13:24 - 13:26họ phân chia lao động,
-
13:26 - 13:29họ bắt đầu tô vẽ lên người,
họ nói những ngôn ngữ địa phương của riêng mình, -
13:29 - 13:32và dần dà, họ tôn thờ những vị thần của riêng họ.
-
13:32 - 13:34Một khi họ ở trong cùng một tộc người,
-
13:34 - 13:37họ có thể gìn giữ được
những lợi ích của sự hợp tác trong bộ tộc đó. -
13:37 - 13:39Và họ đã mở ra
những tiềm lực mạnh mẽ nhất -
13:39 - 13:41chưa từng thấy trên hành tinh này
-
13:41 - 13:43đó chính là hợp tác giữa con người --
-
13:43 - 13:45một sức mạnh giúp cho việc xây dựng
-
13:45 - 13:48và phá hoại.
-
13:48 - 13:50Dĩ nhiên, con người không thể
hợp tác chặt chẽ được -
13:50 - 13:52như những chú ong kia.
-
13:52 - 13:55Bộ tộc người chỉ trông giống tổ ong
trong một khoảng thời gian ngắn, -
13:55 - 13:57rồi thì chúng có xu hướng đổ vỡ.
-
13:57 - 14:00Chúng ta hiện giờ không còn bị kìm kẹp
trong việc hợp tác với nhau như loài ong và kiến. -
14:00 - 14:02Trên thực tế, thông thường,
-
14:02 - 14:04như chúng ta đã thấy rất nhiều
trong những cuộc biểu tình Mùa Xuân Ả-rập -
14:04 - 14:08thông thường, sự phân chia
xảy ra giữa những dòng tôn giáo. -
14:08 - 14:11Mặc dù vậy, khi con người thực sự đến với nhau
-
14:11 - 14:13cùng sống chung trong một làn sóng,
-
14:13 - 14:16họ có thể chuyển núi dời sông.
-
14:16 - 14:19Hãy nhìn những người trong những bức ảnh
mà tôi đang trình chiếu cho bạn -
14:19 - 14:21Bạn có cho rằng họ ở đó
-
14:21 - 14:23là để theo đuổi mục đích cá nhân không?
-
14:23 - 14:26Hay đang theo đuổi mục đích của tập thế,
-
14:26 - 14:29thứ mà sẽ đòi hỏi ở họ
sự quên mình -
14:29 - 14:33và trở thành của một phần của tập thể?
-
14:34 - 14:36Bài diễn thuyết của tôi là vậy
-
14:36 - 14:38được trình bày
theo tiêu chuẩn của "TED". -
14:38 - 14:40Và giờ thì tôi sẽ trình bày
cuộc nói chuyện ấy lại từ đầu -
14:40 - 14:42trong ba phút
-
14:42 - 14:45một cách bao quát hơn.
-
14:45 - 14:47(Âm nhạc)
-
14:47 - 14:49(Video) Jonathan Haidt:
Con người chúng ta có rất nhiều dạng -
14:49 - 14:51trải nghiệm tôn giáo,
-
14:51 - 14:53như William James đã giải thích
-
14:53 - 14:56Một trong những cách thông thường nhất
là trèo lên chiếc thang bí mật -
14:56 - 14:58và quên đi bản thân mình.
-
14:58 - 15:00Chiếc thang kia đưa chúng ta
-
15:00 - 15:03từ cuộc sống trần tục và tầm thường
-
15:03 - 15:05vươn tới những trải nghiệm thiêng liêng,
-
15:05 - 15:07hay gắn bó sâu sắc với nhau.
-
15:07 - 15:09Chúng ta là loài Homo duplex,
-
15:09 - 15:11như Durkheim đã diễn giải.
-
15:11 - 15:13Và chúng ta là Homo duplex
-
15:13 - 15:15bởi vì chúng ta tiến hóa
theo chọn lọc đa tầng lớp, -
15:15 - 15:18như Darwin đã giải thích.
-
15:18 - 15:20Tôi không thể chắc chắn rằng
chiếc thang đó giúp cho việc thích nghi -
15:20 - 15:22hay đơn giản
là một lỗi hệ thống, -
15:22 - 15:24nhưng nếu nó hỗ trợ cho việc thích nghi,
-
15:24 - 15:26thì ý nghĩa của nó là vô cùng quan trọng
-
15:26 - 15:28Nếu nó là sự thích nghi,
-
15:28 - 15:31thì chúng ta đã tiến hóa
để trở nên tâm linh hơn. -
15:31 - 15:33Tôi không có ý rằng chúng ta tiến hóa
-
15:33 - 15:35để tham gia vào những dòng tôn giáo to lớn.
-
15:35 - 15:37Những thứ đó mới xuất hiện gần đây thôi.
-
15:37 - 15:39Ý của tôi là chúng ta tiến hóa
-
15:39 - 15:41để tìm thấy sự thiêng liêng ở xung quanh mình
-
15:41 - 15:43và để cùng những người khác
tham gia vào tập thể -
15:43 - 15:45được bao quanh bởi những mục đích,
-
15:45 - 15:47con người, và ý tưởng thiêng liêng.
-
15:47 - 15:50Đó là lý do tại sao
chính trị lại mang tính bộ tộc đến thế. -
15:50 - 15:53Chính trị có phần trần tục,
có phần vị kỷ, -
15:53 - 15:56nhưng chính trị cũng có phần thiêng liêng.
-
15:56 - 15:58Đó là việc cùng với người khác
-
15:58 - 16:00theo đuổi những tư tưởng đạo đức.
-
16:00 - 16:03Đó là sự đấu tranh bất tận
giữa cái tốt và cái xấu, -
16:03 - 16:06mà tất cả chúng ta
đều cho rằng mình đang ở phe tốt. -
16:06 - 16:08Và quan trọng nhất,
-
16:08 - 16:10nếu chiếc thang kia là thật,
-
16:10 - 16:12nó sẽ giải thích được sự bất mãn
-
16:12 - 16:14dai dẳng và ngấm ngầm
bên trong cuộc sống hiện tại. -
16:14 - 16:17Bởi vì loài người chúng ta,
ở một mức độ nào đó, -
16:17 - 16:19cũng giống như loài ong vậy.
-
16:19 - 16:22Chúng ta là ong. Chúng ta rời khỏi tổ
trong thời kỳ khải huyền vào thế kỷ 18. -
16:22 - 16:25Chúng ta lật đổ những thể chế cũ kỹ
-
16:25 - 16:27và đem tự do tới cho những người bị áp bức.
-
16:27 - 16:29Chúng ta đem tới sự sáng tạo
làm thay đổi Trái đất -
16:29 - 16:32và tạo dựng sự thịnh vượng và tiện nghi.
-
16:32 - 16:34Ngày nay, chúng ta bay lượn xung quanh
-
16:34 - 16:36như những con ong hạnh phúc trong tự do.
-
16:36 - 16:38Nhưng đôi lúc ta tự hỏi:
-
16:38 - 16:40Có phải đây là tất cả?
-
16:40 - 16:42Ta cần làm gì với cuộc đời mình?
-
16:42 - 16:44Điều gì còn thiếu?
-
16:44 - 16:46Điều còn thiếu đó là
chúng ta là loài Homo duplex, -
16:46 - 16:49nhưng xã hội thực dụng hiện đại được xây dựng
-
16:49 - 16:52nhằm thỏa mãn những cái tôi thấp hơn, trần tục hơn.
-
16:52 - 16:55Thực sự, ở cấp độ thấp hơn rất thoải mái.
-
16:55 - 16:58Hãy tới đây,
hãy đến ngồi trong khu giải trí trong nhà của tôi. -
16:58 - 17:00Một thách thức lớn với cuộc sống hiện đại
-
17:00 - 17:03đó là tìm thấy chiếc thang
lẫn giữa tất cả những thứ lộn xộn kia -
17:03 - 17:06và làm một cái gì đó tốt và cao quý
-
17:06 - 17:09một khi bạn trèo lên tới đỉnh.
-
17:09 - 17:12Tôi nhìn thấy khao khát này
trong những sinh viên của mình ở Đại học Virginia. -
17:12 - 17:14Họ đều muốn tìm thấy một lý do, hay một tiếng gọi
-
17:14 - 17:16mà họ có thể hoà mình vào trong đó.
-
17:16 - 17:19Họ đều đang kiếm tìm chiếc thang của mình.
-
17:19 - 17:21Và điều đó cho tôi hi vọng
-
17:21 - 17:23bởi vì con người không hoàn toàn ích kỷ.
-
17:23 - 17:25Hầu hết mọi người mong muốn vượt qua
sự hèn mọn -
17:25 - 17:27và trở thành một phần của cái gì to lớn hơn.
-
17:27 - 17:30Và điều đó giải thích sự vang vọng kỳ diệu
-
17:30 - 17:32của phép so sánh ẩn dụ này
-
17:32 - 17:35được hình thành cách đây 400 năm về trước.
-
17:35 - 17:37"Không có ai là một
-
17:37 - 17:39hoang đảo riêng.
-
17:39 - 17:42Mỗi con người là một phần của lục địa,
-
17:42 - 17:45là một phần của một cái chung."
-
17:45 - 17:47JH: Xin cảm ơn.
-
17:47 - 17:55(Vỗ tay)
- Title:
- Tôn giáo, sự tiến hóa, và niềm hân hoan trong chuyển hóa tinh thần
- Speaker:
- Jonathan Haidt
- Description:
-
Nhà tâm lý học Jonathan Haidt đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản mà hóc búa: Tại sao chúng ta lại tìm cách chuyển hóa tinh thần? Tại sao chúng ta lại nỗ lực tới vậy để dấn thân? Giới thiệu với chúng ta về khoa học tiến hóa thông qua chọn lọc nhóm, Haidt đề đạt một câu trả lời hấp dẫn.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 17:56
Dimitra Papageorgiou approved Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Nhu PHAM accepted Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Nhu PHAM commented on Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Nhu PHAM edited Vietnamese subtitles for Religion, evolution, and the ecstasy of self-transcendence | ||
Tam Bui added a translation |
Nhu PHAM
Bạn ơi,
Chú ý chính tả và cách sử dụng từ ngữ khi dịch nhé.
Mình có một vài chỉnh sửa. Bạn dành thời gian để xem lại, nếu có thể.
Chú ý ngắt dòng nếu câu dài quá 42 ký tự, để người xem tiện theo dõi.
Thân,
Nhu