VS Ramachandran: Taraqqiyotni shakllantirgan neyronlar
-
0:00 - 0:03Bugun men sizga inson miyasi haqida gapirishni hohlayman.
-
0:03 - 0:05Bu bizning Califoniya Universitetitda qiladigan ilmiy ishimizdir.
-
0:05 - 0:07Bir soniyaga mana bu muammo haqida o'ylab ko'ringchi.
-
0:07 - 0:10Bu bir bo'lak et, chamasi 3 pound ( 1.34 kg ),
-
0:10 - 0:12uni qo'lingiz olaqonida ushlab tura olasiz.
-
0:12 - 0:16Lekin u yulduzlar orasidagi masofani anglay oladi.
-
0:16 - 0:18U cheksizlikning mano'sini anglay oladi,
-
0:18 - 0:21va o'z mavjudligi haqida savol so'ray oladi,
-
0:21 - 0:23va Xudoning tabiati haqida savol ko'tara oladi.
-
0:23 - 0:25Va bu haqiqatdan dan ham dunyodagi eng ajoyib narsadir.
-
0:25 - 0:28Bu insoniyatga yuzma yuz turgan eng katta jumboqdir:
-
0:28 - 0:30Buning hammasi qanday sodir bo'ladi?
-
0:30 - 0:32Xo'sh, siz bilasizki miya neyronlar- asab hujayralaridan tashkil topgan.
-
0:32 - 0:34Biz bu yerda neyronlarga qarayapmiz.
-
0:34 - 0:37Katta odam miyasida 100 milliardga yaqin neyronlar bor.
-
0:37 - 0:40Va har bir asab hujayrasi boshqa asab hujayralari bilan bir mingdan o'n mingacha o'zaro muloqat qiladi
-
0:40 - 0:42miyadagi boshqa neyronlar bilan.
-
0:42 - 0:44Shu asosida, odamlar hisoblan chiqishganki,
-
0:44 - 0:47miya faoliyatidagi o'zgarishlar va birikmalar
-
0:47 - 0:50butun bor'liq olamdagi eng kichik zarrachalar sonidan ham oshadi.
-
0:50 - 0:52Xo'sh, miyani unda qanday o'rganish kerak?
-
0:52 - 0:54Buning bir usuli, miyasi lat eygan bemorlarni o'rganish
-
0:54 - 0:57miyaning har hil qismlarida, va hulq atvorning shunga binoan o'zgarishini o'rganishdir.
-
0:57 - 0:59Men bu haqida o'tgan safar TED da gapirgandim.
-
0:59 - 1:01Bugun, men boshqacha usul haqida gapiraman
-
1:01 - 1:03bu miyaning turli qismlariga elktrodlar qo'yishdir,
-
1:03 - 1:07va aslida miyadagi har bir asab hujayrasining jarayonini alohida yozib boradi.
-
1:07 - 1:11Bu miyadagi asab hujayralari jarayonining "gapiga qulo solib mo'ralashga" o'xshaydi.
-
1:11 - 1:14Yaqinda bir kashfiyor qilingan
-
1:14 - 1:16Italiyalik ilmiy ishchilar, Parmada,
-
1:16 - 1:19Giacomo Rizzaolatti va uning hamkasblari
-
1:19 - 1:21ko'zgu neyronlari degan bir guruh neyronlarni topishgan
-
1:21 - 1:24Bu oldingi miyaning peshona qismida joylashgan.
-
1:24 - 1:26Endi, qarasak bu neyronlar
-
1:26 - 1:29oldingi miyadagi oddiy harakat va buyruq neyronlari ekan
-
1:29 - 1:31bu bizga 50 yildan buyon ma'lum bulib kelgan.
-
1:31 - 1:34Bu neyronlar odam ma'lum bir harakat qilganda ishga tushadi.
-
1:34 - 1:37Masalan, men bunday qilsam, va cho'zilib olma olsam,
-
1:37 - 1:41mening peshona qismimdagi harakat neyroni ishga tushadi.
-
1:41 - 1:44Agar men biror narsaga qo'l cho'zsam boshqa bir neyron ishga tushadi,
-
1:44 - 1:46menga ana shu narsani tortishga buyruq beradi.
-
1:46 - 1:48Bu uzoq vaqtdan buyon bizga ma'lum bulgan harakat neyronlaridir.
-
1:48 - 1:50Lekin Rizzolatti topgan narsa
-
1:50 - 1:52ushbu neyronlarning kichik bir guruhi edi,
-
1:52 - 1:54balki bu neyronlarning tahminan 20 % i ishga tushadigan payt
-
1:54 - 1:57men boshqa bir odamning biror narsa qilayotganini ko'radigan paytim.
-
1:57 - 2:00Xullas, bu yerda men biror narsaga cho'zilib narsani olganimda ishga tushadigan neyron
-
2:00 - 2:03lekin, u yana men Joe ni cho'zilib narsa olganini ko'rsam ham ishga tushadi.
-
2:03 - 2:05Ba bu chindan ham hayrtalanarlidir.
-
2:05 - 2:07Chunki, bu huddi neyronning
-
2:07 - 2:09boshqa bir odamning fikrini o'zlashtrish deganidir.
-
2:09 - 2:13Bu huddi hayol tasavvuriy haqiqatni bajarishi kabidir
-
2:13 - 2:15boshqa odamning harakatini simulyatsiyalaydi.
-
2:15 - 2:18Xo'sh, bu ko'zgu neyronlarning ahamiyati nimada?
-
2:18 - 2:21Bir narsa shuki, ular taqlid qilish va o'xhsatishda ishtirok etsa kerak.
-
2:21 - 2:24Chunki murakkab harakatga taqlid qilish uchun
-
2:24 - 2:27miya o'zga odamning dunyo qarashini o'zlashtirish kerak bo'ladi.
-
2:27 - 2:29Xullas, bu taqlid qilish va o'xshatish uchun muhim.
-
2:29 - 2:31Nima uchun bu narsa muhim?
-
2:31 - 2:34Keling keyingi slaydga qaraylik
-
2:34 - 2:37Siz qanday qilib taqlid qilasiz? Nima uchun taqlid muhim?
-
2:37 - 2:39Ko'zgu neyronlar, va taqlid, o'xshatish.
-
2:39 - 2:43Keling madaniyatga bir qaraylik, inson madaniyatinign tabiatiga.
-
2:43 - 2:47Agar 75 mingdan 100 ming yilacha orqaga qaytsangiz,
-
2:47 - 2:49inson evolyutsiyasida
-
2:49 - 2:52juda muhim narsa 75 ming yil avval sodir bo'lgan ko'rinadi.
-
2:52 - 2:54Bu birdan paydo bo'lgan zaruriyat va tez tarqalgan
-
2:54 - 2:57inson uchungina oid bo'lgan hunarlarnign paydo bo'lishidir.
-
2:57 - 2:59masalan asboblarni ishlatish,
-
2:59 - 3:02olovdan foydalanish, pana joy izlash, va albatta tildan foydalanish
-
3:02 - 3:04va boshqa odamning fikrini o'qiy olish
-
3:04 - 3:06va insonnign hulqini tushuna olish.
-
3:06 - 3:08Bularning hammasi juda tez sodir bo'lgan.
-
3:08 - 3:11Inson miyasi hozirgi o'lchamiga erishgan bo'lsada
-
3:11 - 3:13yani 300 yoki 400 ming yil avval.
-
3:13 - 3:15100 ming yil avvala bu narsa juda ham tez sodir bo'lgan.
-
3:15 - 3:18Va men shunday deymanki, bunign sodir bo'lishiga sabab
-
3:18 - 3:21oyna neyronlarning murakkablashishi uchun birdan tug'ilgan zaruriyatdir,
-
3:21 - 3:23qaysiki sizga boshqa odamlarning hatti harakatlariga taqlid qilish va o'xhsatishga omillik yaratdi.
-
3:23 - 3:27Shuning kutilmagan kashfiyot
-
3:27 - 3:30yani guruhning bir a'zosi tomonidan, aytaylik olov ishlatish
-
3:30 - 3:32yoki ma'lum bir asbobda foydalish kerak bo'lgan, qirilib ketmaslik uchun
-
3:32 - 3:35bu tez tarqalgan, aholi bo'ylab gorizonatlga
-
3:35 - 3:38yoki vertikalchasiga, bir avloddan ikkinchi avlodga tarqalgan
-
3:38 - 3:40Xullas, bu birdaniga Lamark evolyutsiyasiga aylandi
-
3:40 - 3:42Darvinning o'rniga.
-
3:42 - 3:45Darvin elotyutsiyasi sekin, 100 va ming yillab davom etadi.
-
3:45 - 3:47Qutb ayig'i jun paydo qilishi uchun
-
3:47 - 3:50minglab avlodlar, balki 100 minglab yillar kerak bo'lardi.
-
3:50 - 3:53Inson, yosh bola shunchaki ota onasinining
-
3:53 - 3:56qutb ayig'ini o'ldirishini ko'rib
-
3:56 - 3:59va terisini olib tanasiga kiyishi, junini tanaga kiyishni
-
3:59 - 4:01birma bir o'rganadi. Buni qutb ayigi
-
4:01 - 4:03o'rganish uchun 100 ming yilcha ketganni
-
4:03 - 4:065 daqiqa yoki 10 daqiqa davomida o'rganoladi.
-
4:06 - 4:08O'rgangach, u
-
4:08 - 4:11aholi bo'lyab geometrik proportsiyada tarqaladi.
-
4:11 - 4:14Bu asosi. Murrakkab hunarlarga taqlid qilish
-
4:14 - 4:17bu inson taraqqiyoti va madaniyatining asosidir.
-
4:17 - 4:19Endi esa, ko'zgu neyronlarning boshqa hususiyati bor
-
4:19 - 4:21bu juda boshqacha narsada ishtirok etishidir.
-
4:21 - 4:23Va shunday ko'zgu neyronlari borki
-
4:23 - 4:26ular faqat hatti harakat uchun, va boshqalari faqat sezgi uchun
-
4:26 - 4:28Boshqa so'zlar bilan aytganda, agar kimdir meni ushlasa
-
4:28 - 4:30mening qo'limni, tana sezish bosh miya qobig'ida
-
4:30 - 4:32sezgi qismida neyron ishga tushadi.
-
4:32 - 4:35Lekin hudid shu neyron, ba'zi hollarda
-
4:35 - 4:37men boshqa odamning ushlanganini ko'rsam ham ishga tushaveradi.
-
4:37 - 4:40Xullas, u boshqa odamning yana bir boshqa odma tomonidan qo'l tekkizilganiga urg'u beradi.
-
4:40 - 4:42Shuning uchun ularning ko'pchilgi meni kimdir ushlasa ishga tushadi
-
4:42 - 4:45masalan boshqa joylarimda. Har bir joy uchun har hil neyron bor
-
4:45 - 4:47Lekin ularning bi qismigina men boshqa odamning
-
4:47 - 4:49ushlangani ko'rsam ham ishga tushaveradi.
-
4:49 - 4:51Sizda shunday neyronlar borki
-
4:51 - 4:53ular achinish, rahm qilishda ishtirok etadi.
-
4:53 - 4:56Shunday savol tug'iladi: agar men boshqa bir odamning ushlanganini ko'rsam
-
4:56 - 5:00nima uchun men adashib huddi o'zim ushlangandek his qilmayman?
-
5:00 - 5:02shunchaki boshqa odamni ushlashgani ko'rib?
-
5:02 - 5:06yani, men u odamga achinishim mumkin lekin men o'zin bu qo'l tegishini sezmayman.
-
5:06 - 5:08Chunki, siz terisingizda sezuvchi retseptorlar bor
-
5:08 - 5:10sezgi va og'riq retseptorlari, miyangizga boradi
-
5:10 - 5:13va xavotir olma, senga tegishmaypti deydi
-
5:13 - 5:16Xullas siz achinasiz boshqa odam uchun
-
5:16 - 5:18lekin aslida bu sezgini o'zingiz tajriba qilmaysiz
-
5:18 - 5:20bo'lmasa siz adashib ketgan bo'lardingiz.
-
5:20 - 5:22qaytar signal bor
-
5:22 - 5:24oyna neyrondagi signalni to'xtatadigan
-
5:24 - 5:27yani sizni chindna ham shu qo'l tegishini sezishingizni oldi oladigan.
-
5:27 - 5:30Lekin, agar qo'lingizni olib tashlasangiz, yoki qo'lgagina narkoz bersangiz
-
5:30 - 5:32masalan qo'limga ukol qilib
-
5:32 - 5:34Yelka nervlariniga narkoz bersangiz, va qo'lim sezmaydigan bo'lsa
-
5:34 - 5:36va sezgi bo'lmasa
-
5:36 - 5:38va agar endi men siz birov ushlaganini ko'rsam
-
5:38 - 5:40men chindan ham shuni o'z qo'limda sezaman.
-
5:40 - 5:42Boshqa so'z bilan aytganda, o'rtadagi qobiq yo'qoladi
-
5:42 - 5:44siz va boshqa odamlar o'rtasidagi.
-
5:44 - 5:47Men ularni Gandi neyronlari yoki rahmdil neyronlar deyman.
-
5:47 - 5:48(Kulgi)
-
5:48 - 5:51Va bu mavhum tushuncha emas,
-
5:51 - 5:53yani sizni undan ajratib turgan narsa
-
5:53 - 5:55yani boshqa odamdan ajratib turgan narsa teringizdir.
-
5:55 - 5:59Teringizni olib tahslang, keyin siz boshqa insonga tegishsa buni his qila olasiz, yani o'zingizda.
-
5:59 - 6:02Si o'zingiz va boshqa odamlar o'rtasidagi qobiq, chegarani olib tahslaysiz.
-
6:02 - 6:04Va bu Sharqiy falsafaning asosidir
-
6:04 - 6:07yani siz aslida bir bo'lak mustaqil emassiz
-
6:07 - 6:09boshqa odamlardan ajralmagansiz, dunyoni
-
6:09 - 6:11va boshqa odamlarni o'rganasiz
-
6:11 - 6:14Aslida siz feysbuk va internet orqali o'zaro munosabatdasiz.
-
6:14 - 6:17lekin aslida siz o'zaro neyronlaringiz bilan bo'glangansiz.
-
6:17 - 6:20Va mana shu xonada qancha neyronlar hozir bir biriga bog'anib muloqat qilmoqda.
-
6:20 - 6:22Va sizning ongingiz
-
6:22 - 6:24bilan boshqalarning ongi o'ratisida katta farq yo'q.
-
6:24 - 6:26Va bu qandaydir falsafa emas
-
6:26 - 6:29Bu neyronlarning asosiy hususiyatini o'rganishda kelib chiqqan xulosa.
-
6:29 - 6:32Sizda qo'li yo'q bemor yo'q qo'li tassavvur qilib sezganday bo'ladi.
-
6:32 - 6:34bu holda, siz boshqa odamga qo'l tekkizilganini ko'rsangiz
-
6:34 - 6:36siz buni yo'q qo'lingizda sezasiz.
-
6:36 - 6:38Bu juda hayratlanarli
-
6:38 - 6:41agar siz tassavur qilib olgan lekin aslida yo'qotilgan qo'lingizda og'riq bo'lsa
-
6:41 - 6:43va siz boshqa insonning qo'lini massaj qilinganini ko'rsangiz
-
6:43 - 6:45bu sizning tasavvuringizdagi " arvoh" qo'lingizdagi og'riqni yengillashtiradi.
-
6:45 - 6:47Bu huddi
-
6:47 - 6:49neyronning rohatlanishi
-
6:49 - 6:51boshqa odamning massaj qilinganini ko'rgandan kelib chiqadi
-
6:51 - 6:54Bu mening oxirgi slaydim
-
6:54 - 6:56Uzoq paytgacha, odamlar ilmiy fanlar
-
6:56 - 6:58va gumanitar fanlarni alohida nazarga olib kelganlar
-
6:58 - 7:01C.P Snow 2 hil madaniyat haqida gapirib o'tdi
-
7:01 - 7:03Ilmiy fanlar bir tomonda, va gumanitar fanlar bir tomonda
-
7:03 - 7:05va ikkisi hech uchrashmaydi degandi
-
7:05 - 7:07Men aytayapmanki, koz'gu neyronlari chegara hosil qiladi
-
7:07 - 7:10sizning ong haqida qayta o'ylab chiqishingiz uchun,
-
7:10 - 7:12va o'zingizni qanday aks ettirishingiz haqida
-
7:12 - 7:14sizni boshqa insonlardan nima ajratishi haqida
-
7:14 - 7:16nima uchun boshqalarga rahm qilishingiz haqida
-
7:16 - 7:19va yana madaniyat va tarraqiyot qanday bunyod etiladi
-
7:19 - 7:21chunki bilar insoniyat uchun alohida narsalardir. Rahmat.
-
7:21 - 7:23(Qarsaklar)
- Title:
- VS Ramachandran: Taraqqiyotni shakllantirgan neyronlar
- Speaker:
- Vilayanur Ramachandran
- Description:
-
Neyroolim Vilayanar Ramchandran ko'zgu neyronlarining ajoyib vazifasini ta'kidlaydi. Faqat yaqindagina kashf etilgan bu neyronlar bizga murakkab jamoatchilik hulq atrvorini o'rganishga yordam beradi. Bu neyronlarning ba'zi birlari biz bilgan inson taraqqiyotining asosinini shakllantirgan.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 07:25
![]() |
Retired user added a translation |