< Return to Video

چۆن ڕووەکی پۆلکە مندڵ لە تێگەیشتنی بۆماوەزانی هاوکاری کردین- هورتینسیا خیمینز دیاز

  • 0:15 - 0:16
    لەم ڕۆژگارە زاناکان دەزانن
  • 0:16 - 0:19
    چۆن تایبتەمەندیەکان لە دایک و باوکتەوە
    بۆ گوازراوەتەوە.
  • 0:19 - 0:22
    دەتوانن ئەگەرەکانی هەبوونی
    سیفەتی تایابەت
  • 0:22 - 0:24
    یاخود توشبوون بە نە خۆشی بۆماوەزانی بژمێرن
  • 0:24 - 0:26
    بە گوێرەی زانیاری
    دایک و باوکی و مێژوی خانەوادەکەی.
  • 0:26 - 0:28
    بەڵام چۆن ئەمە دەکرێت؟
  • 0:28 - 0:31
    بۆئەوەی تێبگەین چۆن سیفەتەکان
    لە کەسێکی زیندووە بۆ وچەکانی دەگوازرێتەوە،
  • 0:31 - 0:34
    پێویستە بۆ سەدەی ١٩هەم بگەڕێنەوە
  • 0:34 - 0:35
    و پێاوێک بەناوی گریگۆر مندڵ.
  • 0:36 - 0:38
    مندڵ ڕەهیب و زیندەوەرزانێکی نەمسایی بوو
  • 0:38 - 0:40
    حەزی بەکار کردن لەسەر ڕووەکەکان دەکرد.
  • 0:40 - 0:43
    بە دەستکاری کردنی ڕووەکی پۆلکە
    لە باخچەی شوێنە ئاینیەکە گەورە ڕوابوو،
  • 0:43 - 0:45
    ئەو ڕێسایانەی کە
    بۆماوەی بەڕێوەدەبەن دۆزیبووەوە.
  • 0:45 - 0:47
    یەکێک لە کۆنترین نموونەکان،
  • 0:47 - 0:49
    مندڵ تۆی ڕوەکی ڕەنگی زەردی ڕەسەن
  • 0:49 - 0:51
    تێکەڵ کرد لەگەڵ تۆی
    ڕوەکی ڕەنگ سەوزی ڕەسەن،
  • 0:51 - 0:53
    و تەنها تۆی زەردی دەستکەوت.
  • 0:53 - 0:55
    ڕووخساری ڕەنگ زەردەکەی ناونا
    سیفەتی زاڵ،
  • 0:55 - 0:58
    چونکە لە ناو هەموو تۆیە نوێیاکان
    دیارتر بوو.
  • 0:58 - 1:01
    پاشان. ڕێگەیدا تۆی ڕووەکی دوو ڕەگی
    ڕەنگ زەرد پەرێنی خۆی بکات.
  • 1:01 - 1:04
    و لە نەوەی دووەمدا،
    هەم تۆی ڕەنگ زەرد و سەوزی دەستکەوت.
  • 1:04 - 1:08
    ئەمەش واتای ڕووخساری سەوز
    لە لایەن ڕەنگی زەردی سیفەت زاڵ بزر دەبێت.
  • 1:08 - 1:10
    ئەو ڕووخسارە شاراوەیەیی ناونا
    سیفەتی بەزیوو.
  • 1:10 - 1:12
    لەم ئەنجامانەدا، مندڵ بۆی دەرکەوت
  • 1:12 - 1:14
    کەوا هەر سیفەتێکیان پشت بە
    دوو فاکتەر دەبەستن،
  • 1:14 - 1:16
    یەکێکیان لە مێیەکەوە دێت
  • 1:16 - 1:17
    و ئەوانی دیش لە نێرەکەوە.
  • 1:17 - 1:19
    ئێستا دەزانین ئەم فاکتەرانە
    پێیان دەڵین ئەلیلەکان
  • 1:19 - 1:22
    و هەمەچەشنی جیاوازی
    بۆهێڵەکە پێشاندەدات.
  • 1:22 - 1:25
    پشت دەبەستێت بە جۆری ئەو ئەلیلەی
    مندڵ لە هەریەک لە تۆوکە هەیە،
  • 1:25 - 1:28
    دەتوانین ئەوەمان هەبێت کە پێدەڵین پۆلکەی
    لێکچوو کەوا هەردوو ئەلیلەکە وەکویەکن،
  • 1:28 - 1:30
    و پۆلکە لێکنەچووشمان هەیە،
  • 1:30 - 1:32
    کاتێک دوو ئەلیلەکە جیاوازن.
  • 1:32 - 1:34
    ئەم پێکهاتەکردنەی ئەلیلەنەش
    ناسراوە بە بۆماوە بابەت
  • 1:34 - 1:36
    و ئەنجامەکەی، زەردبوونە یان سەوز،
  • 1:36 - 1:38
    ئەمەش پێدەڵین ڕووخسارە بابەت.
  • 1:38 - 1:41
    بۆ ئەوەی ڕوونتر بێت چۆن ئەلیلەکان
    لە نێوان وەچەکان دابەش دەکرێن،
  • 1:42 - 1:44
    دەتوانی هێڵکاریەک بکەین
    کە ناسراوە بە چوارگۆشەی پۆنێت.
  • 1:44 - 1:45
    ئەلیلە جیاوازەکان لە
    دوو تەوەرە دادەنێن
  • 1:45 - 1:48
    و پاشان بیر لە پێکهاتە
    چاوەڕوانکراوەکان دەکەینەوە.
  • 1:48 - 1:50
    با چاوێک لە پۆلکە مندڵ بکەین، بۆ نموونە.
  • 1:50 - 1:53
    با ئەلیلەی ڕەنگ زەردی سیفەت زاڵ
    بە"Y" گەورە هێما بکەین
  • 1:53 - 1:55
    و ئەلیلەی ڕەنگ سەوزی سیفەت بەزیو
    بە"y" بچووک هێما بکەین
  • 1:55 - 1:58
    Y گەورە هەمیشە بەسەر
    هاوڕێ بچووکەکەی زاڵ دەبێت،
  • 1:58 - 2:00
    بۆیە تاکە حاڵەت
    وەچەکە ڕەنگی سەوز دەبێت
  • 2:00 - 2:02
    ئەگەر Yبچووکت هەبێت.
  • 2:02 - 2:05
    لە یەکەم نەوی مندڵ،
    پۆلکەی لێکچووی ڕەنگ زەردی مێینە
  • 2:05 - 2:07
    بەهەر وەچەیەک ئەلیلەیی سیفەت زاڵی ڕەنگ
    زەرد دەبێت
  • 2:07 - 2:11
    و پۆلکە لێکچووی ڕەنگ سەوزی نێرینە
    لەگەڵ سیفەت بەزیو، رەنگ سەوز درووست دەبێت.
  • 2:11 - 2:13
    هەر بۆیە هەموو وەچەی پۆلکەکنا
    لێکنەچووی ڕەنگ زەرد دەبن.
  • 2:14 - 2:15
    دواتر، لە نەوەی دووەم
  • 2:15 - 2:17
    دوو وەچەی لێکنەچوو پەڕین دەکەن،
  • 2:17 - 2:20
    وەچەکانیان لەوانەیە هەر سێ بۆماوە بەباتی
    چاوەڕوانکراو بن،
  • 2:20 - 2:22
    و ڕووخسار بابەتی
    چاوڕوانکراویش پیشان دەدات
  • 2:22 - 2:23
    لە ڕێژەی یەک تا سێ.
  • 2:24 - 2:26
    بەڵام تەنانەت پۆلکەش زۆر تایبەتمەندی
    هەیە.
  • 2:26 - 2:28
    بۆ نموونە وچەکانیان
    زەرد و سەوز دەبن،
  • 2:28 - 2:30
    پۆلکە لەوانەیە تەوەرەیی یان لوتکەی بن.
  • 2:30 - 2:32
    هەر بۆیە ئەوە هەموو پێکهاتە
    چاوەڕوانکراوەیان هەیە:
  • 2:32 - 2:34
    پۆلکەی ڕەنگ زەری تەوەرە،
    پۆلکەی ڕەنگ سەوزی تەوەرە،
  • 2:34 - 2:36
    پۆلکە ڕەنگ زەردی لوتکە،
    پۆلکە ڕەنگ سەوزی لوتکە.
  • 2:36 - 2:39
    بۆ ئەوەی ڕێژەی هەریەک لە
    بۆماوە بابەت و ڕووخسارە بابەت بژمێرین
  • 2:39 - 2:40
    دەتوانین چوارگۆشەی پۆنێت بەکاربهێنین.
  • 2:40 - 2:43
    بێگومان. کەمێک ئالۆزتری دەکات.
  • 2:43 - 2:45
    و زۆر شت ئالۆزترن لە پۆلکە.
  • 2:45 - 2:46
    دەڵێم وەکو خەڵک
  • 2:47 - 2:50
    ئەم ڕۆژگارە، زانایان زۆر لەبارەی
    بۆماوەزانی و بۆماوە دەزانن.
  • 2:50 - 2:54
    و زۆر شێواز هەیە کەوا
    هەندێک تایبەتمەندی بۆماوەین.
  • 2:54 - 2:56
    بەڵام هەموو لەگەڵ منداڵ و
    پۆلکەکەی دەستیان پێکرد.
Title:
چۆن ڕووەکی پۆلکە مندڵ لە تێگەیشتنی بۆماوەزانی هاوکاری کردین- هورتینسیا خیمینز دیاز
Speaker:
هورتینسیا خیمینز دیاز
Description:

کۆیی وانکە لەم بەستەرە چاو لێ بکە:
http://ed.ted.com/lessons/how-mendel-s-pea-plants-helped-us-understand-genetics-hortensia-jimenez-diaz

هەر دایک و باوکێک سیفەتەکانیان بۆ منداڵەکانیان دەگوازرێتەوە، پێکهاتەی بۆماوەی سیفەتە زاڵەکانیان یاخود سیفەت بەزیوەکانیانە. بەڵام چۆن ئەمڕۆ وا زۆر لەبارەی بۆماوەزانیەوە دەزانین؟ هورتینسیا خیمینز دیاز ڕوونی دەکات چۆن خوێندنی ڕوەکی پۆلکە دەریخست بۆچی چاوەت شینە.

وانەکە لە لایەن هورتینسیا خیمینز دیاز و کاری دەرهێنان لە لایەن سینماتیک سویدن
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:07

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.