Πώς τα παράσιτα τροποποιούν τη συμπεριφορά των ξενιστών τους - Γιάαπ Ντε Ρούντ

Δείτε το πλήρες μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/how-parasites-change-their-host-s-behavior-jaap-de-roode

Η μεγαλύτερη πρόκληση στη ζωή ενός παρασίτου είναι να μετακινηθεί από έναν ξενιστή σε έναν άλλο. Έχει ενδιαφέρον, ότι πολλά παράσιτα έχουν εξελίξει την ικανότητα χειραγώγησης της συμπεριφοράς των ξενιστών τους για να βελτιώσουν τη δική τους επιβίωση - μερικές φορές, ακόμα και με άμεσο έλεγχο του εγκεφάλου. Ο Γιάαπ Ντε Ρούντ δίνει λεπτομέρειες για μερικά παράσιτα που μπορούν πραγματικά να μπερδέψουν το μυαλό.

Μάθημα από τον Γιάαπ Ντε Ρούντ, ψηφιακή απεικόνιση από τον Άντριου Φόρστερ

Ποια από αυτές τις οντότητες
έχει εξελίξει την ικανότητα

να χειραγωγεί ένα ζώο
με πολλαπλάσιο μέγεθος από αυτό;

Η απάντηση είναι, όλες τους.

Όλα τους είναι παράσιτα,

οργανισμοί που ζουν εις βάρος
ή μέσα σε έναν άλλο ξενιστή οργανισμό,

τον οποίο βλάπτουν και περιστασιακά
τον θανατώνουν κιόλας.

Η επιβίωσή τους εξαρτάται από τη μετάδοσή
τους από τον έναν ξενιστή στον επόμενο,

μερικές φορές μέσω κάποιου
ενδιάμεσου είδους.

Τα παράσιτα το επιτυγχάνουν μαεστρικά μέσω
χειραγώγησης της συμπεριφοράς του ξενιστή,

μερικές φορές με απ' ευθείας
απόκτηση ελέγχου του εγκεφάλου τους.

Για παράδειγμα, αυτό είναι
ο νηματώδης σκώληκας Gordian.

Ένας από τους ξενιστές του,
αυτός ο γρύλος.

Ο σκώληκας θέλει νερό για να ζευγαρώσει,
αλλά ο γρύλος προτιμά τα χερσαία εδάφη.

Όταν λοιπόν γίνει αρκετά μεγάλο
για να αναπαραχθεί,

ο σκώληκας παράγει πρωτεΐνες που
μπερδεύουν τον προσανατολισμό του γρύλου.

Ο μπερδεμένος γρύλος
χοροπηδάει σπασμωδικά,

προσεγγίζει το νερό

και τελικά, πηδάει μέσα, με συχνό
επακόλουθο τον πνιγμό του.

Ο σκώληκας εξέρχεται για να ζευγαρώσει

και τα αυγά του τρώγονται
από μικρά υδρόβια έντομα

τα οποία ωριμάζουν,

εποικίζουν την ξηρά,

και με τη σειρά τους, γίνονται
τροφή για νέους γρύλους.

Με αυτό τον τρόπο, ο νηματώδης σκώληκας
συνεχίζει τον κύκλο του.

Εδώ έχουμε τον ιό της λύσσας, άλλο ένα
παράσιτο που παρεμβαίνει στον εγκέφαλο.

Αυτός ο ιός μολύνει θηλαστικά,
συχνά σκύλους,

και ταξιδεύει, μέσω των νεύρων του ζώου,
μέχρι τον εγκέφαλό του,

όπου προκαλεί φλεγμονή,
η οποία τελικά σκοτώνει τον ξενιστή.

Πριν όμως το κάνει, συχνά αυξάνει
την επιθετικότητα του ξενιστή

και αυξάνει την παραγωγή σάλιου
που περιέχει και μεταδίδει τη λύσσα,

ενώ κάνει δύσκολη την κατάποσή του.

Έτσι αυξάνεται η πιθανότητα
ο ξενιστής να δαγκώσει ένα άλλο ζώο

οπότε και η πιθανότητα να μεταδώσει
έτσι τον ιό όταν το κάνει.

Τώρα, να σας γνωρίσω τον Ophiocordyceps,
γνωστό και ως ο μύκητας «ζόμπι».

Επιλέγει τροπικά μυρμήγκια
τα οποία κανονικά ζουν σε κορυφές δέντρων.

Αφού τα σπόρια του μύκητα Ophiocordyceps
τρυπήσουν τον εξωσκελετό του μυρμηγκιού,

ενεργοποιούν την πρόκληση σπασμών που
κάνουν το μυρμήγκι να πέσει από το δέντρο.

Ο μύκητας αλλάζει τη συμπεριφορά του,
εξαναγκάζοντάς το να περιπλανάται άσκοπα

μέχρι να πέσει πάνω σε φύλλα φυτών με τις
ιδανικές συνθήκες αναπαραγωγής μυκήτων,

όπου και προσκολλάται.

Το μυρμήγκι πεθαίνει,

και ο μύκητας παρασιτεί στο σώμα

για να φτιάξει έναν ψηλό,
λεπτό μίσχο από τον λαιμό.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες,
ο μίσχος εκτοξεύει μακριά σπόρια,

τα οποία μετατρέπουν περισσότερα μυρμήγκια
σε εξάποδα ζόμπι που αναζητούν φύλλα.

Ένας θανατερούς εχθρούς της ανθρωπότητας
είναι ένα παράσιτο αλλαγής συμπεριφοράς,

το οποίο, αν αποτελεί καθόλου παρηγοριά,

δεν παίρνει τον έλεγχο του εγκεφάλου μας.

Μιλάω για το Πλασμώδιο,
το οποίο προκαλεί την ελονοσία.

Το παράσιτο αυτό χρειάζεται τα κουνούπια
για να μεταφερθεί μεταξύ των ξενιστών του,

οπότε και τα κάνει να τσιμπάνε πιο συχνά
και για περισσότερη διάρκεια.

Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι άνθρωποι
που μολύνονται από ελονοσία

ελκύουν περισσότερο τα κουνούπια,

τα οποία θα τους τσιμπήσουν
και θα μεταφέρουν το παράσιτο παραπέρα.

Αυτό το σύστημα πολλών ξενιστών
είναι τόσο αποτελεσματικό,

που οδηγεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια
κρούσματα ελονοσίας κάθε χρόνο.

Κλείνοντας, υπάρχουν και οι γάτες.

Μην ανησυχείτε, πιθανότατα δεν υπάρχουν
γάτες που ζουν στο σώμα σας

και ελέγχουν τις σκέψεις σας.

Εννοώ, πιθανότατα.

Αλλά υπάρχει ένας μικροοργανισμός
που ονομάζεται Τοξόπλασμα

και χρειάζεται γάτες και τρωκτικά
ώστε να ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του.

Όταν ένας αρουραίος μολύνεται
τρώγοντας περιττώματα γάτας,

το παράσιτο αλλάζει τα επίπεδα
χημικών ουσιών στον εγκέφαλό του,

κάνοντάς τον λιγότερο προσεκτικό
όταν γυροφέρνει πεινασμένα αιλουροειδή

ίσως ακόμα και να του προκαλεί
έλξη προς αυτά.

Έτσι γίνονται εύκολα θύματα,

οπότε τα μολυσμένα αυτά τρωκτικά
καταναλώνονται και μεταφέρουν το παράσιτο.

Έλεγχος σκέψης, επιτυχής.

Υπάρχουν ακόμα στοιχεία ότι το παράσιτο
επηρεάζει και την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Στις περισσότερες περιπτώσεις,
δεν κατανοούμε πλήρως

πώς τα παράσιτα αυτά κατορθώνουν τέτοια
επιτεύγματα τροποποιήσης συμπεριφοράς.

Αλλά από αυτά που γνωρίζουμε,

μπορούμε να πούμε ότι έχουν
μια ευρεία εργαλειοθήκη.

Οι σκώληκες Gordian φαίνεται να επηρεάζουν
άμεσα τους εγκεφάλους των γρύλων.

Το παράσιτο της ελονοσίας από την άλλη,

αναστέλλει τη λειτουργία ενός ενζύμου
που βοηθά τα κουνούπια να τραφούν

εξαναγκάζοντάς τα
να τσιμπάνε ξανά και ξανά.

Ο ιός της λύσσας ίσως να προκαλεί αυτήν
την επιθετική, γεμάτη σάλια συμπεριφορά

λόγω υπερ-ενεργοποίησης
του ανοσοποιητικού συστήματος.

Όποια κι αν είναι η μέθοδος,

όταν σκέφτεστε πόσο αποτελεσματικά

αυτά τα παράσιτα ελέγχουν
τη συμπεριφορά των ξενιστών τους,

ίσως αναρωτιέστε

τι μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς
οφείλεται στα παράσιτα.

Δεδομένου ότι περισσότερα
από τα μισά είδη της Γης είναι παράσιτα,

ίσως να είναι περισσότερο
από ότι φανταζόμαστε.