Return to Video

Dlaczego statki wikingów były wyjątkowe? - Jan Bill

  • 0:07 - 0:10
    Wikingowie pochodzą
    z surowej, niegościnnej północy
  • 0:10 - 0:13
    znanej dziś jako Skandynawia.
  • 0:13 - 0:16
    Gdy Cesarstwo Rzymskie
    rozkwitało w kierunku południa,
  • 0:16 - 0:22
    Skandynawowie mieli osady
    bez centralnej władzy i waluty.
  • 0:22 - 0:23
    Jeszcze w XI wieku wikingowie
  • 0:23 - 0:27
    dotarli daleko poza Skandynawię,
  • 0:27 - 0:29
    przejęli kontrolę nad szlakami
    handlowymi w Europie,
  • 0:29 - 0:32
    podbijali królestwa nawet w Afryce,
  • 0:32 - 0:36
    a nawet budowali bastiony
    w Ameryce Północnej.
  • 0:36 - 0:39
    Sekretem ich sukcesu były statki.
  • 0:39 - 0:41
    Ogromne drakkary
  • 0:41 - 0:46
    początkowo miały
    formę kajaków lub dłubanek.
  • 0:46 - 0:47
    Przez tysiąclecia
  • 0:47 - 0:51
    mieszkańcy Skandynawii
    używali kajaków do transportu.
  • 0:51 - 0:56
    Gęste lasy i wysokie góry
    utrudniały podróże lądowe,
  • 0:56 - 1:00
    ale długie linie brzegowe
    oraz liczne rzeki, jeziora i fiordy
  • 1:00 - 1:03
    stanowiły dobrą alternatywę.
  • 1:03 - 1:07
    Pierwsze kajaki były wydrążonymi
    kłodami, do których używano wioseł.
  • 1:07 - 1:10
    Z czasem do podstawy dłubanek dodano deski
  • 1:10 - 1:13
    za pomocą poszycia
    zakładkowego, czyli "klinkierowego".
  • 1:13 - 1:15
    Deski nachodziły na siebie
  • 1:15 - 1:18
    i były związane wzdłuż krawędzi.
  • 1:18 - 1:21
    W momencie rozszerzenia się
    Imperium Rzymskiego na północ
  • 1:21 - 1:25
    niektórzy Skandynawowie
    służyli w armiach nowych sąsiadów
  • 1:25 - 1:28
    i przywieźli do domu
    rzymską technologię morską.
  • 1:28 - 1:31
    Kultury śródziemnomorskie
    w sercu Cesarstwa Rzymskiego
  • 1:31 - 1:34
    miały duże okręty wojenne,
    dzięki którym kontrolowały morze,
  • 1:34 - 1:38
    oraz statki towarowe przewożące
    towary drogami wodnymi.
  • 1:38 - 1:41
    Statki napędzane żaglem i wiosłami
  • 1:41 - 1:45
    musiały mieć silny szkielet
    zrobiony z wewnętrznych belek,
  • 1:45 - 1:50
    przymocowanych do zewnętrznych desek
    gwoździami z miedzi, żelaza i drewna.
  • 1:50 - 1:54
    Początkowo Skandynawowie
    wprowadzili nową technologię,
  • 1:54 - 1:57
    wymieniając luźne wiosła
    na przymocowane do łodzi.
  • 1:57 - 2:00
    Ta zmiana znacznie
    poprawiła wydajność załogi,
  • 2:00 - 2:03
    ale wymagała mocniejszych statków.
  • 2:03 - 2:08
    Budowniczy zamiast wiązać deski
    zaczęli używać gwoździ do ich łączenia.
  • 2:08 - 2:12
    Bale w podstawie łodzi
    wymienili na stępki.
  • 2:12 - 2:15
    Łodzie stały się wyższe
    i lepsze do żeglugi morskiej.
  • 2:15 - 2:19
    Jednak te wczesne statki
    opierały się na budowie dłubanek.
  • 2:19 - 2:23
    Ich wytrzymałość zależała
    od zewnętrznego drewnianego poszycia,
  • 2:23 - 2:26
    a nie wewnętrznych ram i belek.
  • 2:26 - 2:28
    Budowano je jak łupiny.
  • 2:28 - 2:32
    Z cienkimi, ale mocnymi ścianami były
    znacznie lżejsze od rzymskich statków.
  • 2:32 - 2:37
    Konkurujący wodzowie szybko
    dopracowali nowe, wydajniejsze statki.
  • 2:37 - 2:40
    Lżejsza łódź była bardziej uniwersalna
  • 2:40 - 2:44
    i wymagała mniej zasobów.
  • 2:44 - 2:47
    To istotna zaleta
    w zdecentralizowanej kulturze
  • 2:47 - 2:50
    bez dużych zasobów ludzkich.
  • 2:50 - 2:53
    Te łodzie wciąż nie miały
    kosztownych żagli,
  • 2:53 - 2:57
    a na razie wiosłowe statki im wystarczały.
  • 2:57 - 3:00
    Zmieniło się to po upadku
    Cesartwa Rzymskiego
  • 3:00 - 3:03
    w V wieku.
  • 3:03 - 3:05
    Europa Zachodnia podupadła ekonomicznie,
  • 3:05 - 3:09
    trochę wyrównując szanse dla Skandynawów.
  • 3:09 - 3:10
    W miarę ożywienia regionu
  • 3:10 - 3:15
    nowe i często uczęszczane szlaki handlowe
    rozszerzyły się na i przez Skandynawię.
  • 3:15 - 3:17
    Bogactwo płynące tymi szlakami
  • 3:17 - 3:22
    pomogło stworzyć nową, prosperującą
    i potężną klasę Skandynawów,
  • 3:22 - 3:25
    której członkowie stale rywalizowali
  • 3:25 - 3:28
    o szlaki handlowe i terytorium.
  • 3:28 - 3:32
    W VIII wieku żaglowiec
    zaczął być sensownym pomysłem.
  • 3:32 - 3:37
    Mógł płynąć dalej i szybciej
    w poszukiwaniu nowej grabieży.
  • 3:37 - 3:39
    Dzięki żaglom
  • 3:39 - 3:43
    lekkie i szybkie statki
    stały się prawie nie do pobicia.
  • 3:43 - 3:46
    W ten sposób powstały drakkary.
  • 3:46 - 3:51
    Statki Wikingów wkrótce mogły
    pomieścić nawet 100 osób do bitwy.
  • 3:51 - 3:53
    Floty mogły cumować na otwartych plażach,
  • 3:53 - 3:59
    wpływać głęboko w systemy rzeczne
    i być przenoszone przez ląd.
  • 3:59 - 4:00
    W czasie pokoju
  • 4:00 - 4:04
    statków używano do transportu
    towarów i podróży handlowych.
  • 4:04 - 4:08
    Były mniejsze statki do wędkowania
    i niedalekich wypraw
  • 4:08 - 4:11
    i większe na rejsy po otwartym morzu,
  • 4:11 - 4:14
    zdolne pomieścić dziesiątki ton ładunku.
  • 4:14 - 4:18
    Dzięki pomysłowości
    w obliczu trudnego terenu
  • 4:18 - 4:21
    i słabej gospodarki
    wikingowie popłynęli na zachód.
  • 4:21 - 4:25
    Zasiedlili region Północnego Atlantyku
    i odkrywali wybrzeże Ameryki Północnej,
  • 4:25 - 4:29
    wieki zanim inni Europejczycy
    postawili tam stopę.
Title:
Dlaczego statki wikingów były wyjątkowe? - Jan Bill
Speaker:
Jan Bill
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/what-was-so-special-about-viking-ships-jan-bill

W czasie gdy Imperium Rzymskie rozkwitało, Skandynawowie mieli małe osady bez centralnej władzy. Jednak w XI wieku dotarli daleko poza Skandynawię, zdobyli kontrolę nad szlakami handlowymi w Europie, podbijali królestwa nawet w Afryce i budowali bastiony w Północnej Ameryce. Co było sekretem ich sukcesu? Jan Bill zagłębia się w historię wspaniałych drakkarów.

Lekcja: Jan Bill, reżyseria: TOTEM Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:30

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.