< Return to Video

مێژووی جیهانەکەمان لە ١٨ خولەکدا

  • 0:01 - 0:03
    یەکەم، ڤیدیۆیەک.
  • 0:09 - 0:12
    بەڵێ، هێلکەی تێکدراوە.
  • 0:14 - 0:15
    بەڵام کە سەیری ئەکەن،
  • 0:16 - 0:20
    هیوادارم کەمێک هەستتان
    بە شتێکی نائاسایی کردبێت.
  • 0:21 - 0:25
    چونکە لەوانەیە تێبینی ئەوە بکەن
    کە ڕووئەیات و ئەوەش
  • 0:25 - 0:27
    ئەوەیە کە هێلکەکە خۆی چاکدەکاتەوە.
  • 0:27 - 0:30
    ئێستاش ئەبینیت زەردێنەکە و
    سپێنەکە لەیەک جیابوونەتەوە.
  • 0:30 - 0:33
    ئێستا دووبارە ئەچنەوە ناو هێلکەکە.
  • 0:33 - 0:35
    هەمووشمان لە ناخی دڵمانەوە دەزانین
  • 0:35 - 0:38
    گەردوون بەم شێوەیە کار ناکات.
  • 0:39 - 0:43
    هێلکەیەکی تێکدراو دەڵەمەیە --
    دەڵەمەیەکی بەتام -- بەڵام دەڵەمەیە.
  • 0:43 - 0:45
    هێلکە شتێکی جوان و ئاڵۆزە
  • 0:45 - 0:47
    کە دەتوانێت شتی ئاڵۆزتریش درووستکات،
  • 0:47 - 0:49
    بۆ نموونە مریشک.
  • 0:49 - 0:51
    لە ناخی دڵیشمانەوە دەزانین
  • 0:51 - 0:55
    کە گەردوون لە دەڵەمەوە ناچێت
    بەرەو ئاڵۆزبوون.
  • 0:55 - 0:58
    ڕاستییەکەی، ئەمە غەریزەیە
  • 0:58 - 1:00
    لەناو یەکێک لە بنچینەییترین یاساکانی
    فیزیادا ڕەنگدەداتەوە،
  • 1:01 - 1:03
    دووەم یاسای جوڵەی گەرمی، یان
    یاسای ئینترۆپی.
  • 1:04 - 1:06
    ئەوەی بە شێوەیەکی بنچینەیی دەیڵێت
  • 1:06 - 1:09
    ئەوەیە کە مەیلێکی گشتی هەیە
    بۆ گەردوون بۆ ئەوەی
  • 1:09 - 1:12
    لە ڕێکخستن و یەکپارچەییەوە
  • 1:12 - 1:15
    بڕوات بەرەو نەبوونی ڕێکخستن، و
    نەبوونی یەکپارچەیی --
  • 1:15 - 1:17
    ڕاستییەکەی، بەرەو دەڵەمە.
  • 1:17 - 1:20
    لەبەر ئەوەش هەست ئەکەیت
    ئەو ڤیدیۆیە کەمێک سەیر بێت.
  • 1:20 - 1:23
    لەگەڵ ئەوەشدا، سەیری
    چواردەورمان بکەن.
  • 1:24 - 1:28
    ئەوەی لە چواردەوری خۆماندا
    دەیبینن ئاڵۆزییەکی سەرسوڕهێنەرە.
  • 1:28 - 1:32
    ئیریک بینهۆکەر دەیخەمڵێنێت کە
    تەنیا لە شاری نیو یۆرک،
  • 1:32 - 1:35
    ئاڵوگۆڕی بازرگانی بە ١٠ ملیار
    جۆری کاڵاوە دەکرێت.
  • 1:36 - 1:40
    ئەوە سەدان هێندەی جۆرە
    بوونەوەرەکانی سەر زەوییە. و
  • 1:40 - 1:44
    لەلایەن جۆرە بوونەوەرێکەوە ئاڵوگۆڕیان
    پێدەکرێت کە ژمارەیان حەوت ملیارە،
  • 1:44 - 1:47
    بە بازرگانی، گەشتکردن، و
    ئینتەرنێت پێکەوە بەستراونەتەوە
  • 1:47 - 1:51
    بۆ ناو سیستمێکی جیهانی خاوەن
    ئاڵۆزییەکی مەزن.
  • 1:53 - 1:54
    کەواتە ئەمە مەتەڵە گەورەکەیە:
  • 1:55 - 2:00
    لە گەردوونێکدا کە یاسای دووەمی
    جوڵەی گەرمی حوکم دەکات،
  • 2:00 - 2:01
    چۆن دەکرێت
  • 2:01 - 2:04
    ئەو جۆرە ئاڵۆزییە درووست ببێت
    کە من پێشتر باسم کرد،
  • 2:04 - 2:08
    جۆرە ئاڵۆزییەکانی من و ئێوە و
  • 2:08 - 2:10
    سەنتەری کۆنگرەکان نوێنەرایەتی دەکەین؟
  • 2:11 - 2:13
    لەوانەیە وەڵامەکە ئەمە بێت،
  • 2:13 - 2:16
    گەردوون دەتوانێت ئاڵۆزی درووست بکات،
  • 2:16 - 2:18
    بەڵام بە ئاستەنگییەکی زۆر.
  • 2:19 - 2:20
    لە گیرفانەکاندا،
  • 2:20 - 2:22
    ئەو شتە دەرکەوت کە هاوپیشەکەم،
    فرێد، سپایەر،
  • 2:22 - 2:24
    پێی دەڵێت "هەلومەرجە مامناوەندەکان" --
  • 2:24 - 2:26
    زۆر گەرم نا، زۆر سارد نا،
  • 2:26 - 2:29
    گونجاو بۆ درووستکردنی ئاڵۆزی. و
  • 2:29 - 2:31
    کەمێک شتی ئاڵۆزتر دەردەکەون. و
  • 2:31 - 2:34
    ئەگەر هەندێک شتی کەمێک
    ئاڵۆزتریشت دەستکەوێت،
  • 2:34 - 2:36
    دەتوانی شتی کەمێک ئاڵۆزتریشت دەستکەوێت.
  • 2:36 - 2:40
    بەم شێوەیەش، ئاڵۆزی قۆناغ
    بە قۆناغ بنیات دەنرێت.
  • 2:41 - 2:43
    هەر قۆناغێک جادووگەرییە
  • 2:43 - 2:47
    چونکە ئەو تێڕوانینە درووست دەکات
    کە شتێکی تەواو نوێ
  • 2:47 - 2:50
    هەر لەخۆوە لە گەردووندا دەردەکەوێت.
  • 2:50 - 2:53
    لە مێژووی گەورەدا بەو ساتانە دەڵێین
    ساتەکانی سەرەتان.
  • 2:54 - 2:57
    لە هەر سەرەتایەکیشدا، بەردەوامی
    قورستر دەبێت.
  • 2:57 - 3:00
    شتە ئاڵۆزەکان ناسکتر دەبن،
  • 3:00 - 3:02
    بێ بەرگریتر دەبن؛
  • 3:02 - 3:06
    هەلومەرجە مامناوەندەکان توندتر دەبن، و
  • 3:06 - 3:09
    درووستکردنی ئاڵۆزی قورستر دەبێت.
  • 3:09 - 3:13
    ئێستا، ئێمە، وەک بوونەوەری زۆر ئاڵۆز،
  • 3:13 - 3:15
    زۆر بە حەسرەتین چیرۆکی ئەوە بزانین
  • 3:15 - 3:20
    چۆن گەردوون ئاڵۆزی درووست دەکات
    سەرەڕای یاسای دووەم، و
  • 3:20 - 3:25
    بۆچی ئاڵۆزی بە واتای ناسکی و
    بێبەرگری بوون یەت. و
  • 3:25 - 3:28
    ئەوەش چیرۆکەکەیە کە لە مێژووی
    گەورەدا دەیگێڕینەوە.
  • 3:28 - 3:30
    بەڵام بۆ ئەوە پێویستە شتێک بکەیت
  • 3:30 - 3:33
    کە لەوانەیە لە یەکەم نیگادا،
    تەواو لە مەحاڵ بچێت.
  • 3:33 - 3:36
    پێویستە سەرژمێری هەموو مێژووی
    گەردوون بکەیت.
  • 3:37 - 3:38
    کەواتە با بیکەین.
  • 3:39 - 3:41
    (پێکەنین)
  • 3:41 - 3:44
    با دەستپێکەین بە گێڕانەوەی کات بۆ
  • 3:44 - 3:47
    ١٣.٧ ملیار ساڵ لەمەوبەر،
  • 3:47 - 3:50
    بۆ سەرەتای درووسبوون.
  • 3:57 - 3:59
    بە چواردەورمانەوە، هیچ نییە.
  • 4:00 - 4:02
    تەنانەت کات یان بۆشایش بوونی نییە.
  • 4:03 - 4:07
    هەوڵبە تاریکترین و بەتاڵترین
    شت بێنیتە بەرچاوت و
  • 4:07 - 4:10
    لە تۆپێکدا ملیارەها جار کۆیکەرەوە و
    ئەوە ئێمە لەوێداین. و
  • 4:11 - 4:13
    ئینجا لە ناکاو،
  • 4:13 - 4:14
    بووم!
  • 4:14 - 4:16
    گەردوونێک دەردەکەوێت، گەردوونێکی تەواو. و
  • 4:16 - 4:18
    یەکەم بەربەستی خۆمان تێپەڕاند.
  • 4:18 - 4:21
    گەردوون بچووکە؛
    لە گەردێک بچووکترە.
  • 4:21 - 4:22
    ئێجگار گەرمە.
  • 4:22 - 4:25
    هەموو شتێکی تێدایە کە لە
    گەردوونی ئەمڕۆدا هەیە،
  • 4:25 - 4:26
    بۆیە دەکرێ بیهێنیتە بەرچاوت،
    پارچە بووە. و
  • 4:26 - 4:29
    بە خێراییەکی بێوێنە فراوان دەبێت.
  • 4:29 - 4:31
    یەکەم جاریش، تەنیا لێڵییەکە،
  • 4:31 - 4:34
    بەڵام زۆر بەخێرایی شتی ڕوون
    لەو لێڵییەدا دەردەکەوێت.
  • 4:34 - 4:36
    لە یەکەم چرکەدا،
  • 4:36 - 4:39
    وزە خۆی وردوخاش دەبێت
    بۆ چەند هێزێکی جیا
  • 4:39 - 4:42
    بە هێزی کارۆموغناتیزی و
    تاودانیشەوە. و
  • 4:42 - 4:45
    وزە شتێکی تری جادوگەریش دەکات:
  • 4:45 - 4:48
    کۆدەبێتەوە بۆ درووستکردنی ماددە --
  • 4:48 - 4:50
    کوارکەکانی پرۆتۆنەکان و
  • 4:50 - 4:53
    لێپتۆنەکان درووست دەکەن
    کە ئیلیکترۆنەکانیش لەخۆدەگرن.
  • 4:53 - 4:54
    هەموو ئەوەش لە یەکەم چرکەدا ڕوویدا.
  • 4:54 - 4:59
    ئێستا ٣٨٠,٠٠٠ ساڵ دەچینە پێشەوە.
  • 4:59 - 5:03
    ئەوە دوو هێندەی ماوەی هەبوونی
    مرۆڤە لەسەر ئەم هەسارەیە. و
  • 5:03 - 5:07
    ئێستاش گەردیلە سادەکان لە
    هایدرۆجین و هیلیۆم دەردەکەون.
  • 5:09 - 5:10
    ئێستا ئەمەوێ کەمێک بوەستم،
  • 5:10 - 5:13
    ٣٨٠,٠٠٠ ساڵ دوای سەرەتای گەردوون،
  • 5:13 - 5:17
    چونکە ڕاستییەکەی لەم ساتەدا زۆر شت
    دەزانین لەسەر گەردوون.
  • 5:18 - 5:20
    لە سەروو هەموو شتێکەوە ئەزانین
    کە شتێکی زۆر سادە بووە.
  • 5:20 - 5:24
    پێکهاتووە لە هەوری زەبەلاحی
    گەردیلەکانی هایدرۆجین و هیلیۆم، و
  • 5:24 - 5:26
    هیچ پێکهاتەیەکیان نەبووە.
  • 5:26 - 5:29
    جۆرێکە لە دەڵەمەیەکی گەردوونی.
  • 5:29 - 5:31
    بەڵام ئەوە بە تەواوەتی ڕاست نییە.
  • 5:31 - 5:33
    توێژینەوە نوێکان
  • 5:33 - 5:36
    بە مانگە دەستکردەکانی وەک مانگی
    دەستکردنی ویماپ
  • 5:36 - 5:37
    ئەوەی نیشانداوە، کە لە ڕاستیدا،
  • 5:37 - 5:40
    تەنیا جیاوازی زۆر بچووک هەیە
    لەو پشتی دیمەنەوە.
  • 5:40 - 5:42
    ئەوەی لێرەدا دەیبینیت،
  • 5:42 - 5:46
    شوێنە شینەکان چەند هەزارپلەیەک
    سارد ترن لە
  • 5:46 - 5:48
    شوێنە سوورەکان.
  • 5:48 - 5:49
    ئەمانە جیاوازی بچووکن،
  • 5:49 - 5:51
    بەڵام بەس بووە بۆ گەردوون
    بۆ ئەوەی بەردەوامبێت
  • 5:51 - 5:53
    بۆ قۆناغی دواتری بنیاتنانی ئاڵۆزی.
  • 5:53 - 5:55
    بەم شێوەیەش کاردەکات.
  • 5:56 - 6:00
    هێزی تاودان زیاتر بەهێزتر دەبێت
    لە شوێنێکدا شتی زیاتری لێبێت.
  • 6:01 - 6:03
    کەواتە لەکوێدا ناوچەی کەمێک چڕتر هەبێت،
  • 6:03 - 6:07
    هێزی تاودان دەست دەکات بە کۆکردنەوەی
    هەورەکانی گەردیلەی هایدرۆجین و هیلیۆم.
  • 6:07 - 6:10
    کەواتە دەکرێ بیهێنینە بەرچاومان سەرەتای
    گەردوون ملیۆنەها هەور بووبێت.
  • 6:10 - 6:12
    هەر هەورێکیش چڕکرابێتەوە،
  • 6:12 - 6:15
    هێزی تاودان بەهێزتر بووبێت
    لەگەڵ زیادبوونی چڕیدا،
  • 6:15 - 6:18
    پلەی گەرمی دەست دەکات بە
    بەرزبوونەوە لە ناوەندی هەر هەورێکدا، و
  • 6:18 - 6:20
    ئینجا لە ناوەڕاستدا،
  • 6:20 - 6:23
    پلەی گەرمییەکە پلە گەرمییە
    لێوارەکە تێدەپەڕێنێتگ
  • 6:23 - 6:24
    کە دە ملیۆن پلەیە،
  • 6:24 - 6:27
    پرۆتۆنەکان دەست دەکەن بە یەکگرتن،
  • 6:27 - 6:29
    دەردانێکی گەورەی وزە دەبێت، و
  • 6:29 - 6:30
    ئینجا --
  • 6:30 - 6:31
    بووم!
  • 6:31 - 6:33
    یەکەمین ئەستێرەکانمان دروستبوون.
  • 6:34 - 6:38
    نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن ساڵ
    دوای تەقینەوە گەورەکە،
  • 6:38 - 6:41
    ئەستێرەکان دەست دەکەن بە
    دەرکەوتن بەدرێژایی گەردوون،
  • 6:41 - 6:42
    ملیۆنەها لە ئەستێرەکان. و
  • 6:42 - 6:45
    ئێستاش گەردوون بەشێوەیەکی بەرچاو
    سەرنجڕاکێشترە و
  • 6:45 - 6:46
    ئاڵۆزتریشە.
  • 6:48 - 6:51
    ئەستێرەکان هەلومەرجی مامناوەندی تر
    درووست دەکەن بۆ
  • 6:51 - 6:53
    تێپەڕاندنی دوو لێواری نوێ.
  • 6:53 - 6:56
    کاتێک ئەستێرە زۆر گەورەکان دەپوکێنەوە،
  • 6:56 - 6:58
    پلەی گەرمی زۆر بەرز درووست دەکەن
  • 6:58 - 7:02
    بەشێوەیەک پرۆتۆنەکان بە چەندین
    تێکەڵەی ئاڵۆز و جیا یەکدەگرن،
  • 7:02 - 7:05
    بۆ درووستکردنی هەموو توخمەکانی
    سەر خشتەی خولی.
  • 7:05 - 7:07
    ئەگەر وەک من ئەڵقەیەکی
    ئاڵتوونتان لە پەنجەدایە،
  • 7:07 - 7:10
    ئەوا لە تەقینەوەیەکی گەردوونیدا درووستبووە.
  • 7:11 - 7:14
    کەواتە ئێستا گەردوون لەڕووی
    کیمیاییەوە ئاڵۆزترە. و
  • 7:14 - 7:16
    لە گەردوونێکی ئاڵۆزتردا،
  • 7:16 - 7:19
    ئەگەری دروستکردنی شتی زیاتر هەیە. و
  • 7:19 - 7:22
    ئەوەشی دەست دەکات بە ڕوودان ئەوەیە
    لە چواردەوری خۆرە نوێکان،
  • 7:22 - 7:24
    ئەستێرە نوێکان،
  • 7:24 - 7:26
    هەموو ئەم توخمانە یەک دەگرن، و
    دەخولێنەوە، و
  • 7:26 - 7:29
    وزەی ئەستێرەکە دەیانسوڕێنێتەوە،
  • 7:29 - 7:34
    تەنۆلکەکان دروست دەکەن، دانەبەفرەکان
    دروست دەکەن، تەپ و تۆزی تەنۆلکەکان،
  • 7:34 - 7:36
    بەردەکان دروست دەکان،
    هەسارۆچکەکان درووست دەکەن و
  • 7:36 - 7:39
    لە ئەنجامدا،
    هەسارەکان و مانگەکان درووست دەکەن.
  • 7:39 - 7:42
    کۆمەڵەی خۆریش بەم شێوەیە درووست دەبێت،
  • 7:42 - 7:44
    چوار ملیار و نیو ساڵ لەمەوبەر.
  • 7:45 - 7:51
    هەسارە بەردییەکانی وەک زەوی
    زۆر ئاڵۆزترە لە ئەستێرەکانی تر
  • 7:51 - 7:53
    چونکە فرەچەشنییەکی زۆر زیاتری
    هەموو ماددەکانی تێدایە.
  • 7:53 - 7:56
    بۆیە سێیەم لێواری ئاڵۆزیمان تێپەڕاند.
  • 7:58 - 8:00
    ئێستا، بەردەوامبوون قورستر ئەبێت.
  • 8:01 - 8:05
    قۆناغی دواتر ئەو شتانە دەهێنێتە
    کایەوە کە زۆر ناسکترن،
  • 8:05 - 8:07
    زۆر بێبەرگریترن،
  • 8:07 - 8:10
    بەڵام زۆر داهێنەرانەترن و
  • 8:10 - 8:13
    توانای درووستکردنی ئاڵۆزی زیاتریان هەیە.
  • 8:13 - 8:17
    بێگومان من باسی بوونەوەرە
    زیندووەکان ئەکەم.
  • 8:17 - 8:20
    بوونەوەرە زیندووەکان لەلایەن
    کیمیاوە درووست دەبن.
  • 8:20 - 8:22
    ئێمە کۆکراوەیەکی گەورەی
    ماددە کیمیاییەکانین.
  • 8:23 - 8:26
    کیمیاش لەلایەن هێزی
    کارۆموغناتیزییەوە داگیرکراوە.
  • 8:26 - 8:28
    کە لەسەر پێوەری بچووکتری لە
    هێزی تاودان کاردەکات،
  • 8:28 - 8:32
    ئەویش ڕوونیدەکاتەوە بۆچی منیش و
    ئێوەش لە ئەستێرەکان یان هەسارەکان بچووکترین.
  • 8:33 - 8:35
    ئینجا، هەلومەرجە نمونەییەکان
    بۆ کیمیا چییە؟
  • 8:36 - 8:37
    هەلومەرجە مامناوەندەکان چین؟
  • 8:37 - 8:40
    یەکەم شت، پێویست بە وزەیە،
  • 8:40 - 8:41
    بەڵام زۆر نا.
  • 8:41 - 8:44
    لە ناوەڕاستی ئەستێرەیەکدا،
    وزەیەکی زۆر هەیە
  • 8:44 - 8:47
    کە گەردیلەکانی یەکدەگرن
    دەکرێت جیاببنەوە.
  • 8:47 - 8:48
    بەڵام زۆر کەمیش نەبێت.
  • 8:48 - 8:50
    لە بۆشایی نێوان گەلەئەستێرەکان،
  • 8:50 - 8:53
    وزەیەکی هێندە کەم هەیە کە
    گەردیلەکان ناتوانن یەک بگرن.
  • 8:53 - 8:55
    ئەوەی پێویست پێیەتی بڕێکی گونجاوە، و
  • 8:55 - 8:57
    لەسەر هەسارەکان ئەو بڕە گونجاوە هەیە،
  • 8:57 - 9:00
    چونکە نزیکن لە ئەستێرەکانەوە،
    بەڵام زۆر نزیک نا.
  • 9:00 - 9:04
    پێویست بە فرەچەشنییەکی زۆری
    تووخمە کیمیاییەکانیش هەیە، و
  • 9:04 - 9:07
    پێویست بە شلەشە، وەک ئاو.
  • 9:07 - 9:08
    بۆچی؟
  • 9:08 - 9:12
    لە دۆخی گازدا، گەردیلەکان ئەوەندە
    بەخێرایی بەلای یەکدا دەڕۆن
  • 9:12 - 9:13
    ناتوانن یەک بگرن.
  • 9:14 - 9:15
    لە دۆخی ڕەقیدا،
  • 9:15 - 9:18
    گەردیلەکان ئەوەندە بەتوندی پێکەوە بەستراون،
    ناتوانن هیچ بجوڵێن.
  • 9:18 - 9:20
    لە دۆخی شلیدا،
  • 9:20 - 9:23
    دەتوانن بچن سەر یەک و
  • 9:23 - 9:25
    بەیەکترەوە ببەسترێن بۆ
    درووستکردنی گەردەکان.
  • 9:26 - 9:28
    ئێستا ئەو هەلومەرجە بێوێنەیە
    لەکوێ دەست ئەکەوێت؟
  • 9:29 - 9:31
    هەسارەکان هەموو مەزنن، و
  • 9:31 - 9:34
    هەسارەی زەوی خۆشمان بێوێنەترین بووە.
  • 9:35 - 9:37
    مەودایەکی گونجاو لە ئەستێرەکەیەوە
    دوور بووە بۆ ئەوەی
  • 9:37 - 9:39
    زەریای گەورەی ئاوی تێدا بێت. و
  • 9:39 - 9:41
    لە قوڵایی ژێر ئەو زەریایانەشەوە،
  • 9:41 - 9:43
    لە ناخی زەویدا،
  • 9:43 - 9:46
    گەرمییەکی پەنگ خواردووت هەیە
    لە ناوەوەی زەویدا، و
  • 9:46 - 9:48
    فرەچەشنییەکی مەزنی تووخمەکان هەیە.
  • 9:48 - 9:51
    کەواتە لەو شوێنانەی دەرچوونی
    گەرمی ناخی زەریاکان،
  • 9:51 - 9:53
    کیمیاگەرییەکی بێوێنە دەستیکردووە بە ڕوودان، و
  • 9:53 - 9:56
    گەردیلەکان لە چەندین شێوەی
    هەمەچەشندا یەکیان گرتووە.
  • 9:57 - 10:01
    بەڵام بێگومان ژیان لە تەنیا
    کیمیاگەرییەکی نائاسایی زیاترە.
  • 10:02 - 10:06
    چۆن ئەو گەردە زەبەلاحانە
    سەقامگیر دەکەیت کە پێدەچێت
  • 10:06 - 10:07
    بتوانن بەردەوام بن؟
  • 10:08 - 10:12
    لێرەدایە کە ژیان فێڵێکی تەواو
    نوێ دەهێنێتە ئاراوە.
  • 10:13 - 10:15
    خوودی ئەو شتە سەقامگیر ناکەیت؛
  • 10:16 - 10:18
    کڵێشەکە سەقامگیر دەکەیت،
  • 10:18 - 10:20
    ئەو شتەی زانیارییەکە هەڵدەگرێت، و
  • 10:20 - 10:22
    ڕێگەدەدەیت کڵێشەکە لەبەر خۆی بگرێتەوە.
  • 10:22 - 10:25
    بێگومان دی ئێن ئەی گەردە جوانەکەیە
  • 10:25 - 10:28
    کە ئەو زانیاریەی لەخۆگرتووە.
  • 10:28 - 10:30
    ئاشنا دەبن بە لولوپێچە دوانییەکەی
    دی ئێن ئەی.
  • 10:30 - 10:33
    هەر بەشێکی زانیارییەکی تێدایە.
  • 10:33 - 10:37
    کەواتە دی ئێن ئەی زانیاری پێیە
    لەسەر چۆنێتی دروستکردنی بونەوەری زیندوو.
  • 10:38 - 10:40
    هەروەها دی ئێن ئەی ئەتوانێت
    لەسەر خۆشی بگرێتەوە.
  • 10:40 - 10:41
    کەواتە لەسەر خۆی دەگرێتەوە و
  • 10:41 - 10:44
    کڵێشەکە بە زەریاکاندا بڵاودەکاتەوە.
  • 10:44 - 10:46
    کەواتە زانیارییەکە بڵاودەبێتەوە.
  • 10:46 - 10:48
    تێبینی بکە کە زانیاری بووە بە
    بەشێک لە مێژووی ئێمە.
  • 10:49 - 10:53
    جوانی ڕاستەقینەی دی ئێن ئەی
    لەوەدایە کە بێ هەڵە نییە.
  • 10:53 - 10:56
    کاتێک لەسەر خۆی دەگرێتەوە،
    لە هەر یەک ملیار جارێکدا
  • 10:56 - 10:58
    دەکرێت هەڵەیەک ڕووبات.
  • 10:58 - 11:03
    ئەوەش واتای ئەوەیە کە دی ئێن ئەی
    لە فێربوونی زیاتردایە.
  • 11:03 - 11:06
    ڕێگای نوێ کۆدەکاتەوە بۆ
    درووستکردنی بوونەوەری زیندوو
  • 11:06 - 11:08
    چونکە هەندێک لەم هەڵانە سوودبەخشن.
  • 11:08 - 11:09
    کەواتە دی ئێن ئەی فێردەبێت و
  • 11:09 - 11:12
    فرەچەشنییەک و ئاڵۆزییەکی
    زیاتر بنیات دەنێت.
  • 11:12 - 11:16
    دەشتوانین ڕوودانی ئەمە بەدرێژایی
    چوار ملیار ساڵی پێشوو ببینین.
  • 11:16 - 11:18
    بۆ بەشێکی زۆری ماوەی ژیانی سەر زەوی،
  • 11:18 - 11:20
    بوونەوەرە زیندووەکان زۆر سادە بوون --
  • 11:20 - 11:22
    تەنیا خانەیەک.
  • 11:22 - 11:25
    بەڵام فرەچەشنییەکی مەزنیان هەبووە و
    لە ناویشەوە ئاڵۆزی.
  • 11:25 - 11:28
    ئینجا نزیکەی ٦٠٠-٨٠٠ ملیۆن ساڵ
    لەمەوبەر،
  • 11:28 - 11:30
    بوونەوەرە فرەخانەکان دەرکەوتوون.
  • 11:30 - 11:33
    بۆ نموونە کەڕوو، ماسی،
  • 11:33 - 11:34
    درووستبوونی ڕووەکەکان،
  • 11:35 - 11:37
    درووستبوونی وشکاوەکییەکان،
    ئینجا خشۆکەکان، و
  • 11:37 - 11:40
    ئینجا بێگومان دەیناسۆرەکان.
  • 11:41 - 11:43
    هەندێک جاریش، کارەساتی سرووشتی دەبێت.
  • 11:44 - 11:47
    شەست و پێنج ملیۆن ساڵ لەمەوبەر،
  • 11:47 - 11:49
    نەیزەکێک یاوێتی بە زەویدا
  • 11:49 - 11:51
    لە نزیک نیمچەدورگەی یوکاتان،
  • 11:51 - 11:54
    هەلومەرجی وای درووستکردووە
    وەک جەنگی ئەتۆمی وابووە، و
  • 11:54 - 11:55
    دەیناسۆرەکان لەناوچوون.
  • 11:56 - 11:59
    هەواڵێکی ناخۆش بۆ دەیناسۆرەکان،
  • 11:59 - 12:03
    بەڵام هەواڵێکی خۆش بۆ
    شیردەرەکانی باوباپیرانمان،
  • 12:03 - 12:04
    کە زیایان کردووە
  • 12:04 - 12:08
    لەو شوێنانەی دەیناسۆرەکانی لێنەماوە.
  • 12:08 - 12:13
    ئێمەی مرۆڤیش بەشێکین لەو
    زنجیرە پەرەسەندنەی کە
  • 12:13 - 12:15
    ٦٥ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر دەستیپێکردووە
  • 12:15 - 12:17
    بە لێدانی ئەو هەسارۆچکەیە لە زەوی.
  • 12:19 - 12:21
    مرۆڤەکان نزیکەی ٢٠٠,٠٠٠ ساڵ
    لەمەوبەر دەرکەوتوون. و
  • 12:21 - 12:26
    باوەڕم وایە ئەوەش وەک
    لێوارێکی تر لە مێژووی مەزندا هەژمارکرێت.
  • 12:26 - 12:27
    با ڕوونیکەمەوە بۆچی.
  • 12:27 - 12:30
    بینیمان کە دی ئێن ئەی چۆن
    بەجۆرێک فێری شت ئەبێت،
  • 12:30 - 12:32
    زانیاری کۆئەکاتەوە.
  • 12:32 - 12:34
    بەڵام زۆر خاوە لەوەدا.
  • 12:35 - 12:38
    دی ئێن ئەی لەڕێی هەڵەی
    هەڕەمەکییەوە زانیاری کۆدەکاتەوە،
  • 12:38 - 12:40
    کە هەندێکی پێدەچێت
    بە باش بشکێتەوە.
  • 12:41 - 12:44
    بەڵام دی ئێن ئەی ڕێگایەکی
    خێراتری درووستکردووە بۆ فێربوون:
  • 12:44 - 12:47
    بوونەوەری درووستکردووە بە مێشکەوە، و
  • 12:47 - 12:50
    ئەو بوونەوەرانەش دەتوانن
    فێری زۆر شتی تازە ببن.
  • 12:50 - 12:52
    زانیاری کۆدەکەنەوە، فێردەبن.
  • 12:52 - 12:55
    ئەوەی جێی داخە ئەوەیە، کاتێک دەمرن،
  • 12:55 - 12:57
    زانیارییەکەش دەمرێت لەگەڵیان.
  • 12:57 - 13:01
    ئێستا ئەوەی وایکردووە مرۆڤ جیاواز بێت
    زمانی ئاخاوتنی مرۆڤە.
  • 13:01 - 13:04
    ئێمە خۆشبەختین زمانێکمان هەیە،
    سیستمێکی پەیوەندی،
  • 13:04 - 13:07
    ئەوەندە بەهێز و ئەوەندە ورد
  • 13:07 - 13:10
    ئەتوانین ئەوەی فێری بووین بەوپەڕی
    وردییەوە بگەیەنین بە چواردەورمان
  • 13:10 - 13:13
    بەشێوەیەک بچێتە یادەوەری هەمووانەوە.
  • 13:13 - 13:14
    ئەوەش واتای ئەوەیە
  • 13:14 - 13:18
    دەکرێت لە تەمەنی ئەو کەسە زیاتر
    بمێنێتەوە کە زانیارییەکە فێربووە، و
  • 13:18 - 13:21
    دەکرێت نەوە لەدوای نەوە کۆبێتەوە.
  • 13:21 - 13:25
    لەبەر ئەوەشە، وەک بوونەوەرێک،
    ئێمە زۆر بەهێز و زۆر داهێنەرین، و
  • 13:25 - 13:27
    لەبەر ئەوە مێژووێکمان هەیە.
  • 13:28 - 13:31
    لەوە ئەچین تەنیا بوونەوەر بین
    لەم پێنج ملیار ساڵەدا
  • 13:31 - 13:32
    کە ئەو توانایەمان هەبێت.
  • 13:33 - 13:36
    بەم توانایە ئەڵێم فێربوونی کۆکراوە.
  • 13:37 - 13:38
    ئەوەی وامان لێئەکات جیاوازبین.
  • 13:38 - 13:42
    لە سەرەتاترین بەشی مێژووری مرۆڤدا
    دەبینین کە کار ئەکات.
  • 13:43 - 13:46
    وەک بوونەوەرێک لە زەوییەکانی
    ساڤانای ئەفریقا پەرەمان سەندووە،
  • 13:46 - 13:49
    بەڵام ئینجا مرۆڤەکان گەشتیان کردووە
    بۆ ژینگە نوێکان،
  • 13:49 - 13:52
    بۆ زەوییە بیابانەکان، بۆ دارستانەکان،
  • 13:52 - 13:54
    بۆ جەمسەری بەستەڵەکی سیبریا --
  • 13:54 - 13:56
    ژینگە قورس و دژوارەکان --
  • 13:56 - 13:58
    بۆ ئەمریکا و بۆ ئوسترالیاش.
  • 13:58 - 14:00
    هەر گەشتکردنێک فێربوونی لەگەڵ بووە --
  • 14:00 - 14:02
    فێربوونی ڕێگای نوێ بۆ قۆستنەوەی ژینگە،
  • 14:03 - 14:05
    ڕێگای نوێی مامەڵەکردن لەگەڵ چواردەور.
  • 14:05 - 14:07
    ئینجا ١٠,٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر،
  • 14:07 - 14:10
    قۆستنەوەی گۆڕانێکی لەناکاو
    لە کەش و هەوای زەویدا
  • 14:10 - 14:11
    لەگەڵ کۆتایی دوایین چاخی سەهۆڵبەندان،
  • 14:11 - 14:13
    مرۆڤ فێری کشتوکاڵی بوو.
  • 14:13 - 14:16
    کشتوکاڵی وەک وزە وابوو بۆ مرۆڤ.
  • 14:16 - 14:20
    بە بەکارهێنانی ئەو وزەیەش، مرۆڤەکان
    توانیان زۆرتر ببن.
  • 14:20 - 14:23
    کۆمەڵگاکان گەورەتر و چڕتر بوون و
    پەیوەندیان زیاتر لەنێواندا درووستبوو.
  • 14:24 - 14:27
    ئینجا نزیکەی ٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر،
  • 14:27 - 14:29
    مرۆڤەکان لەسەر ئاستی جیهان
    کەوتنە پەیوەندییەوە
  • 14:29 - 14:32
    لەڕێگەی کەشتی، لەڕێگەی شەمەندەفەر،
  • 14:32 - 14:34
    لەڕێگەی تەلەگراف، و لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە،
  • 14:34 - 14:39
    تا ئەم ڕۆژەی کە لەوە دەچێت
    جیهان هەمووی یەک مێشک بێت و
  • 14:39 - 14:41
    لە حەوت ملیۆن تاک پێکهاتبێت.
  • 14:41 - 14:45
    ئەو مێشکەش بەخێراییەکی بێشوومار فێردەبێت. و
  • 14:45 - 14:48
    لە دووسەد ساڵی پێشوودا
    شتێکی تریش ڕوویدا.
  • 14:48 - 14:51
    سەرچاوەیەکی تری وزەمان دۆزییەوە.
  • 14:51 - 14:52
    لە سووتەمەنییەکانی زیندەوەرە دێرینەکان.
  • 14:52 - 14:54
    کەواتە سووتەمەنییەکانی زیندەوەرە دێرینەکان و
    پێکەوە فێربوون
  • 14:54 - 14:58
    ئەو ئاڵۆزییە بێشوومارەی
    چواردەورمان ڕووندەکاتەوە.
  • 15:01 - 15:02
    کەواتە --
  • 15:03 - 15:05
    گەشتینە ئێرە،
  • 15:05 - 15:06
    دووبارە لەناو سەنتەری کۆنگرەکاندا.
  • 15:06 - 15:11
    گەشتێکی چوون و هاتنەوەمان کرد
    بۆ ١٣.٧ ملیار ساڵ لەمەوبەر.
  • 15:12 - 15:14
    هیوادارم بەلای ئێوەشەوە
    چیرۆکێکی بەهێز بێت. و
  • 15:14 - 15:19
    چیرۆکێکە کە مرۆڤەکانیش ڕۆڵێکی
    بێوێنە و داهێنەرانەی تیا دەگێڕن.
  • 15:19 - 15:21
    بەڵام ئاگادارکردنەوەش لەخۆدەگرێت.
  • 15:22 - 15:27
    پێکەوە فێربوون هێزێکی زۆر زۆر بەهێزە، و
  • 15:27 - 15:31
    ڕوون نییە ئەگەر ئێمە مرۆڤ
    کۆنترۆڵی ئەوەمان بەدەستەوە بێت.
  • 15:32 - 15:35
    وەک مناڵێک کە لە ئینگلتەرا گەورە بووم
    زۆر بە ڕوونی بیرمە،
  • 15:35 - 15:37
    ماوەی قەیرانی مووشەکی کوبا.
  • 15:38 - 15:41
    بۆ چەند ڕۆژێک، تەواوی ئەو
    بەشەی گۆی زەوی
  • 15:41 - 15:44
    لەوە دەچوو لە لێواری لەناوچووندا بێت.
  • 15:44 - 15:47
    هەمان ئەو چەکانەش هێشتا ماون، و
  • 15:47 - 15:49
    هێشتا لە ئامادەباشیان.
  • 15:50 - 15:53
    ئەگەر لەو تەڵەیە دەرباز بین،
    هی تر چاوەڕێمان ئەکات.
  • 15:53 - 15:56
    بە ڕادەیەکی هێندە زۆر سووتەمەنی بەکاردەهێنین
  • 15:56 - 15:59
    خەریکە ئەو هەلومەرجە مامناوەندە
    بە تەواوەتی تێکدەدەین
  • 15:59 - 16:02
    کە وایکرد شارستانیەتی مرۆڤ
  • 16:02 - 16:05
    بەدرێژایی ١٠ هەزار ساڵی پێشوو ببوژێتەوە.
  • 16:05 - 16:08
    کەواتە ئەوەی مێژووی گەورە پێی دەکرێت
  • 16:08 - 16:11
    ئەوەیە سرووشتی ئاڵۆزی و ناسکی و
    مەترسی خۆمانمان نیشانبات
  • 16:11 - 16:13
    کە ڕووبەڕوومان دەبێتەوە،
  • 16:13 - 16:17
    بەڵام دەشتوانێت هێزی خۆمان
    نیشانبات بە فێربوونی بەکۆمەڵ.
  • 16:17 - 16:19
    ئێستاش لە کۆتاییدا --
  • 16:20 - 16:23
    ئەمە ئەوەیە کە ئەمەوێت.
  • 16:24 - 16:27
    ئەمەوێ کوڕەزاکەم، دانیاڵ، و
  • 16:27 - 16:30
    هاوڕێکانی و نەوەکەی،
  • 16:30 - 16:32
    لە سەرانسەری جیهاندا،
  • 16:32 - 16:35
    چیرۆکی مێژووە گەورەکەمان بزانن، و
  • 16:35 - 16:37
    ئەوەنە باش بیزانن
  • 16:37 - 16:40
    لە ململانێکان و دەرفەتەکانیش تێبگەن
  • 16:40 - 16:43
    کە ڕووبەڕوومان دەبنەوە.
  • 16:43 - 16:45
    لەبەر ئەوە کۆمەڵێکمان خەریکی
  • 16:45 - 16:48
    بنیاتنانی مەنهەجێکی بێبەرامبەری،
    سەر ئینتەرنێتین
  • 16:48 - 16:49
    بۆ مێژووی گەورە
  • 16:49 - 16:51
    بۆ خوێندکارانی دواناوەندی سەرانسەری جیهان.
  • 16:52 - 16:54
    باوەڕمان وایە مێژووی گەورە
  • 16:54 - 16:57
    ئامرازێکی ڕووناکبیری بۆیان،
  • 16:57 - 17:00
    کاتێک دانیاڵ و نەوەکەی
  • 17:00 - 17:02
    ڕووبەڕووی ململانێ گەورەکان و
  • 17:02 - 17:04
    دەرفەتە گەورەکان دەبنەوە
  • 17:04 - 17:08
    لە بەردەمیان لەم ساتە گرنگەی
  • 17:08 - 17:11
    مێژووی هەسارە جوانەکەماندا.
  • 17:12 - 17:13
    زۆر سوپاس بۆ سەرنجتان.
  • 17:13 - 17:18
    (چەپڵەلێدان)
Title:
مێژووی جیهانەکەمان لە ١٨ خولەکدا
Speaker:
دەیڤد کریستیان
Description:

بە ڕوونکردنەوەیەکی وێنەیی بێهاوتا، دەیڤد کریستیان مێژووی تەواوەتی گەردوون دەگێڕێتەوە، لە تەقینەوە گەورەکەوە بۆ درووستبوونی ئینتەرنێت، لە ١٨ خولەکدا. ئەمە "مێژووی گەورەیە": تێڕوانینێکی ڕووناکبیرانە لە گۆشەیەکی فراوانەوە بۆ ژیان و مرۆڤایەتی، لە ماوە کورتەکەی خۆماندا لە تەمەنی گەردووندا.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
17:19

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.