Aaron Huey: Những người tù chiến tranh da đỏ tại Mỹ.

Những nỗ lực của Aaron Huey để chụp được những cảnh nghèo khó trên nước Mỹ đã dẫn anh đến vùng đất Người Da Đỏ Pine Ridge, nơi những chật vật của người Lakota - nghèo khó và hầu như bị bỏ quên - đã khiến anh phải thay đổi chú tâm ban đầu. Năm năm sau, những hình ảnh biết nói đã kể lên một bài học lịch sử đầy chấn động, một bài nói đầy chất dũng từ TEDxDU.

Hôm nay tôi có mặt tại đây để giới thiệu những bức hình của người Lakota mà tôi đã chụp.

Trong số các bạn ở đây chắc cũng biết đến người Lakota

hoặc ít nhất thì cũng nghe đến nhóm dân tộc lớn hơn

tên Sioux

Người Lakota là một trong những dân tộc bị đuổi khỏi vùng đất của mình

đến các trại nhốt tù nhân chiến tranh

nay gọi là những khu bảo tồn.

Vùng đất người da đỏ Pine Ridge

-- chủ đề của buổi nói chuyện hôm nay,

nằm tại 75 dặm theo hướng tây nam

của Black Hills, Nam Dakota

Nơi đây đôi khi được biết đến

như Trại Tù nhân Chiến tranh số 334

và đó là nơi mà người Lakota hiện đang sinh sống.

Nếu trong số các bạn đây có nghe đến AIM,

Tổ Chức Bình Quyền Cho Nhóm Người Thổ Dân Da Đỏ

hoặc nghe đến Russell Means,

hoặc Leonard Peltier,

hoặc cuộc nổi dậy tại Oglala,

vậy nên chúng ta hiểu rằng Pine Ridge là nơi bắt đầu

về vấn đề người Thổ Dân tại Mỹ.

Tôi đã được yêu cầu để dành một chút thời gian hôm nay để kể

về mối quan hệ của tôi với người Lakota,

và đây là một việc rất khó cho tôi.

Vì, nếu bạn để ý đến màu da của tôi,

tôi là người da trắng,

và đây là một cách biệt rất lớn giữa người thổ dân và tôi.

Chúng ta có thể thấy được rất nhiều người trong các bức hình của tôi hôm nay,

rồi dần dần tôi gần gũi với họ hơn, và họ chào đón tôi như người trong nhà.

Họ gọi tôi là anh em và chú

và liên tục mời tôi đến đó trong hơn 5 năm qua.

Nhưng tại Pine Ridge,

tôi luôn bị gọi là wasichu,

và washichu là một từ của tiếng Lakota

có nghĩa là không phải gốc da đỏ

nhưng cũng có một nghĩa khác của từ này

là "người lấy phần thịt ngon nhất cho riêng mình".

Và đó là điều mà tôi muốn nhấn mạnh ở đây --

người dành lấy phần thịt ngon nhất cho mình.

Có nghĩa là tham lam.

Vậy chúng ta hãy nhìn quanh khán phòng hôm nay xem.

Chúng ta đang ở tại một trường tư tại Phía Tây của Mỹ,

ngồi trên những ghế nệm đỏ

với tiền trong túi.

Và nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của chúng ta,

chúng ta thực đang lấy

phần thịt ngon nhất.

Hãy nhìn lại bộ hình

của một dân tộc chịu nhiều mất mát

để chúng ta có thể thấu hiểu,

và biết rằng khi chúng ta nhìn những khuôn mặt của những người này

đây không phải là hình ảnh của chỉ riêng người Lakota,

mà họ đại diện cho những nhóm người bản địa.

Trên mảnh giấy này,

là lịch sử mà tôi đã học

từ những người bạn và gia đình Lakota.

Tiếp theo là cột thời gian

của các hiệp ước được lập, các hiệp ước bị phá vỡ

và những cuộc tàn sát được ngụy trang như cuộc chiến.

Tôi sẽ bắt đầu từ năm 1824.

"Điều gì được biết đến như là Phòng các vấn đề người Da Đỏ

được thành lập trong Phòng Chiến Tranh,

là nơi đầu tiên lên tiếng giận dữ

về những vấn đề mà chúng ta giải quyết với người Da Đỏ.

1851:

Hiệp ước đầu tiên của Fort Laramie được lập,

đánh dấu rạch ròi ranh giới của nước Lakota.

Theo hiệp ước này,

những vùng đất này là một quốc gia tự trị.

Nếu ranh giới của hiệp ước này được giữ --

và có những điều luật rằng họ nên làm theo--

thì đây là hình dạng nước Mỹ ngày nay.

10 năm sau,

Luật Nhà Đất, tổng thống Lincoln ký,

đưa hàng loạt những người da trắng vào đất của người Da Đỏ.

1863:

Một cuộc nổi dậy của người Santee Sioux tại Minnesota

kết thúc cùng với 38 người đàn ông Simoux bị treo cổ,

một cuộc hành quyết lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

cuộc hành quyết do Tổng Thống Lincoln ra chỉ thị

chỉ sau hai ngày

ông ta ký vào Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ.

1866, năm đầu của đường sắt liên lục địa --

một kỷ nguyên mới.

Chúng ta khai thác đất thành đường ray và tàu lửa

để rút ngắn đoạn đường qua trung tâm của Quốc Gia Lakota.

Hiệp ước bị quẳng ra cửa sổ.

Để lên tiếng, ba bộ tộc dẫn đầu bởi tộc trưởng của Lakota Red Cloud

tấn công và đánh thắng quân đội Mỹ nhiều lần.

Tôi muốn nhắc lại điều này.

Người Lakota đánh bại quân đội Mỹ.

1868: Hiệp ước Fort Laramie thứ hai

đảm bảo việc tự trị của Nước Lớn Sioux

và chủ quyền của người Lakota tại Black Hills linh thiêng.

Chính phủ cũng hứa những quyền về đất và quyền săn bắn

trong các khu vực lân cận.

Chúng ta đã hứa rằng đất nước Power River

sẽ mãi mãi đóng cửa với tất cả những người da trắng.

Hiệp ước tưởng chừng như là một chiến thắng toàn vẹn

cho người Red Clound và Sioux.

Thực ra, đây là cuộc chiến duy nhất trong lịch sử Mỹ

tại nơi mà chính quyền thương lượng một nền hòa bình

bằng cách công nhận mọi đề mục được đề ra bởi kẻ thù.

1869:

Đường sắt xuyên lục địa hoàn thành.

Nó bắt đầu chở theo, giữa những thứ khác, là một lượng lớn người đi săn

những người bắt đầu giết bò hàng loạt,

chiếm hết nguồn thức ăn, vải vóc và cả nơi trú ngụ của người Sioux.

1871:

Luật Phân Bố Chủ Quyền Người Da Đỏ

khiến cho tất cả người da đỏ bị cầm giữ bởi nhà nước.

Thêm vào đó, quân đội ban lệnh

cấm những người da đỏ phía tây đi khỏi các vùng bảo tồn.

Tất cả những người da đỏ phía tây tại thời điểm đó

trở thành những tù nhân chiến tranh.

Và cũng trong năm 1871,

chúng ta kết thúc thời gian hiệp ước.

Vấn đề về hiệp ước là họ để những người đồng bào tồn tại như những quốc gia tự trị,

mà chúng ta không thể có điều đó;

chúng ta có những kế hoạch khác.

1874:

Đại Tướng Goerge Custer tuyên bố về việc phát hiện ra vàng tại khu Lakota,

cụ thể là khu Black Hills.

Tin tức về vàng tạo ra một lượng lớn người da trắng đổ về

nước Lakota

Custer cũng kiến nghị Quốc hội tìm cách

chấm dứt hiệp ước với người Lakota

càng sớm càng tốt.

1875: Chiến tranh tại Lakota bắt đầu

bằng cuộc nổi loạn của hiệp ước Fort Laramie.

1876:

Và ngày 26 tháng 07

trên đường tấn công làng Lakota,

đội quân số 07 của Custer bị đánh tơi tã

tại trận Little Big Horn.

1877:

Đội quân anh dũng Lakota và thủ lĩnh tên Con Ngựa Điên

bị bao vây tại Fort Robinson.

Ông ấy sau đó bị giết trong trong thời gian tạm giữ.

1877 cũng là năm mà chúng ta tìm ra cách

giải quyết Hiệp Ước Fort Laramie.

Thỏa hiệp mới được đưa ra trước những người đứng đầu Sioux

dưới một chiến dịch được hiểu là "bán hoặc đói".

Ký vào giấy, hay không lương thực cho bộ lạc của họ.

Chỉ có 10 phần trăm dân số nam ở tuổi trường thành ký vào.

Hiệp ước Fort Laramie

yêu cầu ít nhất ba phần tư dân làng

phải bỏ đất của mình

Biên bản đó hoàn toàn bị lờ đi.

1887: Đạo Luật Dawes.

Sở hữu đất của vùng đất thổ dân chấm dứt.

Đất thổ sân bị chia cắt ra thành những miếng 160 mẫu

và giao cho mỗi thổ dân

với một phần đất lớn bị mất đi.

Các bộ tộc mất hàng triệu mẫu đất.

Giấc mơ Mỹ về chủ quyền đất độc lập

lại trở thành 1 cách rất thông minh

để chia đất thổ dân thành miếng đến hết.

Việc di chuyển tàn phá đất thổ dân,

làm chúng dễ dàng bị chia ra và bán

với mỗi thế hệ đi qua.

Hầu hết những miếng đất thừa

và nhiều miếng đất khác trong khu thổ dân

hiện đang nằm trong tay của những chủ nông trại người da trắng.

Một lần nữa, phần màu mỡ của miếng đất lọt vào tay wasichu.

1890, thời điểm mà tôi nghĩ rằng

là phần quan trọng nhất trong cuộc nói chuyện ngày hôm nay.

Đây là năm cuộc tàn sát Wounded Knee diễn ra.

Vào ngày 29 tháng 12,

quân đội Mỹ bao vây lán trại Sioux tại thung lũng Knee Wounded,

tàn sát Trưởng làng Bàn Chân To

và 300 tù nhân chiến tranh,

sử dụng loại vụ khí bắn hàng loạt mới

loại mà bắn ra đạn nổ

gọi là súng Hotchkiss

Đối với trận chiến này,

20 Quân Hàm Danh Dự cho sự anh dũng

được trao cho Đoàn quân thứ 7.

Đến ngày hôm nay,

đây là Quân Hàm Danh Dự tốt nhất

từng được trao cho một trận chiến.

Nhiều Quân Hàm Danh Dự khác được trao

cho cuộc tàn sát chống phân biệt phụ nữ và trẻ em

hơn trong bất kỳ trận Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất,

Chiến Tranh Thế Giới Thứ Hai,

Hàn Quốc, Việt Nam,

Iraq hay Afghanistan.

Trận tàn sát Wounded Knee

được coi như là kết cục của các cuộc chiến tranh người da đỏ.

Bất kỳ lúc nào tôi đến thăm

nghĩa trang lớn tại Wounded Knee,

tôi vẫn thấy rằng đó không chỉ là một nghĩa trang

của người Lakota hay của người Sioux,

nhưng đó là nghĩa trang của những người thổ dân.

Thánh Black Elk từng nói,

"Lúc đó tôi không biết

có bao nhiêu người đã chết.

Khi tôi nhìn lại

từ ngọn đồi cao của tuổi tác mình

tôi có thể thấy phụ nữ và trẻ em bị tàn sát

nằm hỗn loạn, ngỗn ngang

dọc theo thung lũng cong vênh

rõ như tôi nhìn thấy họ

với những con mắt trong veo.

Và tôi có thể nhìn thấy được cái gì đó chết trong lớp bùn máu

và được chôn vùi trong cơn bão tuyết.

Một giấc mộng chết tại đó,

và đó là một giấc mơ đẹp."

Theo sự kiện này,

một kỷ nguyên mới trong lịch sử người Da Đỏ bắt đầu.

Mọi thứ đều có thể được đo lường

trước và sau Wounded Knee.

Vì nó xảy ra ngay tại thời điểm

những ngón tay in hằn trên còi súng Hotchkiss

tại chính quyền nước Mỹ tự tuyên bố vị trí của mình trong quyền người Thổ Dân.

Họ trở nên mệt mỏi với các hiệp ước.

Họ mệt mỏi với các đồi thánh.

Họ mệt mỏi với những điệu nhảy của các hồn ma.

Và họ chán ngấy cả những bất tiện của người Sioux.

Nên họ mang cả súng thần công tới.

"Vẫn muốn là người da đỏ chứ," họ nói như ra lệnh,

tay để trên còi súng.

1900:

dân số người Thổ Dân tại Mỹ xuống rất thấp --

ít hơn 250,000 người,

so với con số tám triệu dự tính trước đó

vào năm 1492.

Tua nhanh qua.

1980:

Một phiên tòa diễn ra lâu nhất trong lịch sử Mỹ,

Quốc Gia Sioux và Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỹ,

do Tòa Án Tối Cao Mỹ xét xử.

Tòa đã quyết định rằng, khi người Sioux chuyển về lại khu vực của mình

và bảy triệu mẫu đất

được khai phá cho những thợ mỏ và những người dân lên sống tại khu vực

những điều trong hiệp ước Fort Laramie thứ hai

đã bị vi phạm.

Tòa tuyên án

rằng Black Hills bị lấy đi một cách bất hợp pháp

và giá đưa ra từ đầu cộng với tiền lãi

nên được trả cho Nước Sioux.

Để trả cho Black Hills,

tòa án chỉ chi 106 triệu đôla

cho nước Sioux.

Người Sioux từ chối số tiền với khẩu hiệu,

"Black Hill không phải để bán".

2010:

Thống kê về dân số người Da Đỏ hôm nay,

hơn một thế kỷ sau cuộc tàn sát tại Wounded Knee,

cho thấy những gì còn sót lại từ chế độ thực dân,

nhập cư cưỡng ép

và vi phạm hiệp ước.

Tình trạng thất nghiệp tại khu vực Người Da Đỏ Pine Ridge

xê dịch từ 85 đến 90 phần trăm.

Tòa nhà văn phòng thì không thể xây mới được,

mà kết cấu hiện tại thì đang hư hỏng dần.

Nhiều người không nhà ở,

những người có nhà thì nhúc nhích trong những tòa nhà hư hỏng

có nhà chứa đến năm gia đình.

39 phần trăm nhà ở tại Pine Ridge

không có điện dùng.

Ít nhất 60 phần trăm nhà ở trên khu đất

đang bị mối đen ăn.

Hơn 90 phần trăm dân số

sống trong cảnh nghèo đói.

Tỷ lệ lao phổi tại Pine Ridge

cao khoảng tám lần so với tỷ lệ mắc bệnh trung bình tại Mỹ.

Tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong

là cao nhất tại địa lục này

và cao gấp ba lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

Ung thư cổ tử cung cao gấp năm lần

so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

Tỷ lệ học sinh bỏ học lên đến 70 phần trăm.

Tỷ lệ giáo viên bỏ dạy

cao gấp tám lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

Nên thành ra ông bà phải nuôi dưỡng cháu

vì bố mẹ chúng, do bệnh tật từ chứng nghiện rượu,

nội chiến và tính cách thờ ơ,

nên không thể dưỡng dục trẻ nhỏ.

50 phần trăm dân số ở độ tuổi trên 40

mắc bệnh tiểu đường.

Tuổi thọ nam giới

là từ 46

đến 48 tuổi

bằng

với người Afghanistan và Somalia.

Mục cuối cùng trong bất kỳ cuộc tàn sát thành công nào

đều là mục mà trong đó người mở đầu cuộc tàn sát

có thể phủi tay và thốt lên,

"Ôi Chúa tôi, mấy người này đang làm gì với bản thân họ vậy?

Họ đang giết lẫn nhau.

Họ giết nhau

trong lúc chúng ta nhìn họ chết."

Đó là cách mà chúng ta đã tới và có được Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.

Đây là tài sản

của một đích đến rất rõ.

Những người tù vẫn được sinh

ngay tại trong các trại tù chiến tranh

rất lâu sau khi các lính gác bị chuyển đi.

Đây là những mảnh xương còn lại

sau khi phần thịt ngon nhất bị cướp đi.

Một thời gian lâu trước,

hàng loạt các sự kiện bắt đầu xẩy ra

bởi một người nhìn giống như tôi, một wasichu,

háo hức lấy đất và nước

và vàng trên các khu đồi.

Những việc này gây ra hiệu ứng domino

mà đến nay hậu quả của nó vẫn còn.

Xã hội thượng đẳng chúng ta có thể thấy nhẹ nhõm

từ cuộc tàn sát trong năm 1890,

hoặc hàng loạt sự kiện các hiệp ước bị vi phạm 150 năm trước,

tôi vẫn còn một câu hỏi muốn hỏi,

các anh chị cảm thấy như thế nào về những thống kê của ngày hôm nay?

Có liên quan như thế nào giữa

những hình ảnh kham khổ này

và lịch sử mà tôi mới vừa kể cho các anh chị?

Và lịch sử này

chúng ta mắc nợ bao nhiêu?

Có cái nào là trách nhiệm của chúng ta ngày hôm nay?

Tôi từng nghe nói là chúng ta cần phải làm gì đó.

Phải có những kêu gọi hành động.

Vì đã từ rất lâu tôi chỉ đứng ở ngoài

đóng vai là một nhân chứng,

chỉ chụp hình.

Vì giải quyết vấn đề dường như quá xa trong quá khứ,

Tôi rất cần một cỗ máy thời gian

để xâm nhập.

Những đau khổ mà thổ dân đang chịu đựng

không phải là một vấn đề đơn giản, dễ sửa.

Đó không phải là một vấn đề mà mọi người có thể giúp

như cách mọi người giúp đỡ nạn nhân ở Haiti,

tìm cách chữa AIDS, hoặc chống lại nạn thiếu lương thực.

Cứu trợ, là từ được dùng,

có thể khó khăn rất nhiều cho xã hội này

hơn là một tờ 50 đô

hoặc một buổi đến nhà thờ

để sơn lại những ngôi nhà bị vẽ bậy,

hoặc một gia đình ngoại ô

quyên góp một thùng áp quần mà họ không muốn mặc nữa.

Vậy điều đó rời bỏ chúng ta ở đâu?

Nhún vai trong bóng tối?

Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ

vẫn hàng ngày

vi phạm những điều luật

của những năm 1851 và 1868

hiệp ước Fort Laramie đối với người Lakota.

Một lời kêu gọi hành động mà tôi muốn đưa ra hôm nay --

ước muốn TED của tôi -- là:

Tôn trọng hiệp ước.

Trả lại Black Hills.

Họ làm gì với họ không phải là chuyện của chúng ta.

(Vỗ tay)