0:00:00.000,0:00:03.000
Hôm nay tôi có mặt tại đây để giới thiệu những bức hình của người Lakota mà tôi đã chụp.

0:00:04.000,0:00:06.000
Trong số các bạn ở đây chắc cũng biết đến người Lakota

0:00:06.000,0:00:08.000
hoặc ít nhất thì cũng nghe đến nhóm dân tộc lớn hơn

0:00:08.000,0:00:10.000
tên Sioux

0:00:10.000,0:00:13.000
Người Lakota là một trong những dân tộc bị đuổi khỏi vùng đất của mình

0:00:13.000,0:00:15.000
đến các trại nhốt tù nhân chiến tranh

0:00:15.000,0:00:17.000
nay gọi là những khu bảo tồn.

0:00:17.000,0:00:19.000
Vùng đất người da đỏ Pine Ridge

0:00:19.000,0:00:21.000
-- chủ đề của buổi nói chuyện hôm nay,

0:00:21.000,0:00:23.000
nằm tại 75 dặm theo hướng tây nam

0:00:23.000,0:00:25.000
của Black Hills, Nam Dakota

0:00:25.000,0:00:27.000
Nơi đây đôi khi được biết đến

0:00:27.000,0:00:30.000
như Trại Tù nhân Chiến tranh số 334

0:00:30.000,0:00:33.000
và đó là nơi mà người Lakota hiện đang sinh sống.

0:00:33.000,0:00:35.000
Nếu trong số các bạn đây có nghe đến AIM,

0:00:35.000,0:00:37.000
Tổ Chức Bình Quyền Cho Nhóm Người Thổ Dân Da Đỏ

0:00:37.000,0:00:39.000
hoặc nghe đến Russell Means,

0:00:39.000,0:00:41.000
hoặc Leonard Peltier,

0:00:41.000,0:00:43.000
hoặc cuộc nổi dậy tại Oglala,

0:00:43.000,0:00:46.000
vậy nên chúng ta hiểu rằng Pine Ridge là nơi bắt đầu

0:00:46.000,0:00:49.000
về vấn đề người Thổ Dân tại Mỹ.

0:00:49.000,0:00:51.000
Tôi đã được yêu cầu để dành một chút thời gian hôm nay để kể

0:00:51.000,0:00:53.000
về mối quan hệ của tôi với người Lakota,

0:00:53.000,0:00:55.000
và đây là một việc rất khó cho tôi.

0:00:55.000,0:00:57.000
Vì, nếu bạn để ý đến màu da của tôi,

0:00:57.000,0:00:59.000
tôi là người da trắng,

0:00:59.000,0:01:02.000
và đây là một cách biệt rất lớn giữa người thổ dân và tôi.

0:01:04.000,0:01:06.000
Chúng ta có thể thấy được rất nhiều người trong các bức hình của tôi hôm nay,

0:01:06.000,0:01:09.000
rồi dần dần tôi gần gũi với họ hơn, và họ chào đón tôi như người trong nhà.

0:01:09.000,0:01:11.000
Họ gọi tôi là anh em và chú

0:01:11.000,0:01:13.000
và liên tục mời tôi đến đó trong hơn 5 năm qua.

0:01:13.000,0:01:15.000
Nhưng tại Pine Ridge,

0:01:15.000,0:01:18.000
tôi luôn bị gọi là wasichu,

0:01:18.000,0:01:21.000
và washichu là một từ của tiếng Lakota

0:01:21.000,0:01:23.000
có nghĩa là không phải gốc da đỏ

0:01:23.000,0:01:25.000
nhưng cũng có một nghĩa khác của từ này

0:01:25.000,0:01:29.000
là "người lấy phần thịt ngon nhất cho riêng mình".

0:01:29.000,0:01:31.000
Và đó là điều mà tôi muốn nhấn mạnh ở đây --

0:01:31.000,0:01:33.000
người dành lấy phần thịt ngon nhất cho mình.

0:01:33.000,0:01:35.000
Có nghĩa là tham lam.

0:01:36.000,0:01:38.000
Vậy chúng ta hãy nhìn quanh khán phòng hôm nay xem.

0:01:38.000,0:01:41.000
Chúng ta đang ở tại một trường tư tại Phía Tây của Mỹ,

0:01:41.000,0:01:44.000
ngồi trên những ghế nệm đỏ

0:01:44.000,0:01:46.000
với tiền trong túi.

0:01:46.000,0:01:48.000
Và nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của chúng ta,

0:01:48.000,0:01:50.000
chúng ta thực đang lấy

0:01:50.000,0:01:52.000
phần thịt ngon nhất.

0:01:52.000,0:01:55.000
Hãy nhìn lại bộ hình

0:01:55.000,0:01:57.000
của một dân tộc chịu nhiều mất mát

0:01:57.000,0:01:59.000
để chúng ta có thể thấu hiểu,

0:01:59.000,0:02:02.000
và biết rằng khi chúng ta nhìn những khuôn mặt của những người này

0:02:02.000,0:02:05.000
đây không phải là hình ảnh của chỉ riêng người Lakota,

0:02:05.000,0:02:08.000
mà họ đại diện cho những nhóm người bản địa.

0:02:10.000,0:02:12.000
Trên mảnh giấy này,

0:02:12.000,0:02:14.000
là lịch sử mà tôi đã học

0:02:14.000,0:02:17.000
từ những người bạn và gia đình Lakota.

0:02:17.000,0:02:19.000
Tiếp theo là cột thời gian

0:02:19.000,0:02:22.000
của các hiệp ước được lập, các hiệp ước bị phá vỡ

0:02:22.000,0:02:24.000
và những cuộc tàn sát được ngụy trang như cuộc chiến.

0:02:24.000,0:02:26.000
Tôi sẽ bắt đầu từ năm 1824.

0:02:26.000,0:02:28.000
"Điều gì được biết đến như là Phòng các vấn đề người Da Đỏ

0:02:28.000,0:02:30.000
được thành lập trong Phòng Chiến Tranh,

0:02:30.000,0:02:32.000
là nơi đầu tiên lên tiếng giận dữ

0:02:32.000,0:02:34.000
về những vấn đề mà chúng ta giải quyết với người Da Đỏ.

0:02:34.000,0:02:36.000
1851:

0:02:36.000,0:02:38.000
Hiệp ước đầu tiên của Fort Laramie được lập,

0:02:38.000,0:02:41.000
đánh dấu rạch ròi ranh giới của nước Lakota.

0:02:41.000,0:02:43.000
Theo hiệp ước này,

0:02:43.000,0:02:45.000
những vùng đất này là một quốc gia tự trị.

0:02:45.000,0:02:47.000
Nếu ranh giới của hiệp ước này được giữ --

0:02:47.000,0:02:50.000
và có những điều luật rằng họ nên làm theo--

0:02:50.000,0:02:53.000
thì đây là hình dạng nước Mỹ ngày nay.

0:02:55.000,0:02:57.000
10 năm sau,

0:02:57.000,0:03:00.000
Luật Nhà Đất, tổng thống Lincoln ký,

0:03:00.000,0:03:03.000
đưa hàng loạt những người da trắng vào đất của người Da Đỏ.

0:03:03.000,0:03:05.000
1863:

0:03:05.000,0:03:07.000
Một cuộc nổi dậy của người Santee Sioux tại Minnesota

0:03:07.000,0:03:10.000
kết thúc cùng với 38 người đàn ông Simoux bị treo cổ,

0:03:10.000,0:03:13.000
một cuộc hành quyết lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

0:03:14.000,0:03:16.000
cuộc hành quyết do Tổng Thống Lincoln ra chỉ thị

0:03:16.000,0:03:18.000
chỉ sau hai ngày

0:03:18.000,0:03:21.000
ông ta ký vào Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ.

0:03:22.000,0:03:25.000
1866, năm đầu của đường sắt liên lục địa --

0:03:25.000,0:03:27.000
một kỷ nguyên mới.

0:03:27.000,0:03:29.000
Chúng ta khai thác đất thành đường ray và tàu lửa

0:03:29.000,0:03:32.000
để rút ngắn đoạn đường qua trung tâm của Quốc Gia Lakota.

0:03:32.000,0:03:34.000
Hiệp ước bị quẳng ra cửa sổ.

0:03:34.000,0:03:37.000
Để lên tiếng, ba bộ tộc dẫn đầu bởi tộc trưởng của Lakota Red Cloud

0:03:37.000,0:03:40.000
tấn công và đánh thắng quân đội Mỹ nhiều lần.

0:03:40.000,0:03:42.000
Tôi muốn nhắc lại điều này.

0:03:42.000,0:03:45.000
Người Lakota đánh bại quân đội Mỹ.

0:03:45.000,0:03:48.000
1868: Hiệp ước Fort Laramie thứ hai

0:03:48.000,0:03:51.000
đảm bảo việc tự trị của Nước Lớn Sioux

0:03:51.000,0:03:54.000
và chủ quyền của người Lakota tại Black Hills linh thiêng.

0:03:54.000,0:03:56.000
Chính phủ cũng hứa những quyền về đất và quyền săn bắn

0:03:56.000,0:03:58.000
trong các khu vực lân cận.

0:03:58.000,0:04:00.000
Chúng ta đã hứa rằng đất nước Power River

0:04:00.000,0:04:03.000
sẽ mãi mãi đóng cửa với tất cả những người da trắng.

0:04:03.000,0:04:05.000
Hiệp ước tưởng chừng như là một chiến thắng toàn vẹn

0:04:05.000,0:04:07.000
cho người Red Clound và Sioux.

0:04:07.000,0:04:10.000
Thực ra, đây là cuộc chiến duy nhất trong lịch sử Mỹ

0:04:10.000,0:04:13.000
tại nơi mà chính quyền thương lượng một nền hòa bình

0:04:13.000,0:04:16.000
bằng cách công nhận mọi đề mục được đề ra bởi kẻ thù.

0:04:18.000,0:04:20.000
1869:

0:04:20.000,0:04:22.000
Đường sắt xuyên lục địa hoàn thành.

0:04:22.000,0:04:25.000
Nó bắt đầu chở theo, giữa những thứ khác, là một lượng lớn người đi săn

0:04:25.000,0:04:28.000
những người bắt đầu giết bò hàng loạt,

0:04:28.000,0:04:31.000
chiếm hết nguồn thức ăn, vải vóc và cả nơi trú ngụ của người Sioux.

0:04:31.000,0:04:33.000
1871:

0:04:33.000,0:04:35.000
Luật Phân Bố Chủ Quyền Người Da Đỏ

0:04:35.000,0:04:38.000
khiến cho tất cả người da đỏ bị cầm giữ bởi nhà nước.

0:04:38.000,0:04:41.000
Thêm vào đó, quân đội ban lệnh

0:04:41.000,0:04:44.000
cấm những người da đỏ phía tây đi khỏi các vùng bảo tồn.

0:04:44.000,0:04:46.000
Tất cả những người da đỏ phía tây tại thời điểm đó

0:04:46.000,0:04:48.000
trở thành những tù nhân chiến tranh.

0:04:48.000,0:04:50.000
Và cũng trong năm 1871,

0:04:50.000,0:04:52.000
chúng ta kết thúc thời gian hiệp ước.

0:04:52.000,0:04:55.000
Vấn đề về hiệp ước là họ để những người đồng bào tồn tại như những quốc gia tự trị,

0:04:55.000,0:04:57.000
mà chúng ta không thể có điều đó;

0:04:57.000,0:04:59.000
chúng ta có những kế hoạch khác.

0:04:59.000,0:05:01.000
1874:

0:05:01.000,0:05:04.000
Đại Tướng Goerge Custer tuyên bố về việc phát hiện ra vàng tại khu Lakota,

0:05:04.000,0:05:06.000
cụ thể là khu Black Hills.

0:05:06.000,0:05:08.000
Tin tức về vàng tạo ra một lượng lớn người da trắng đổ về

0:05:08.000,0:05:10.000
nước Lakota

0:05:10.000,0:05:12.000
Custer cũng kiến nghị Quốc hội tìm cách

0:05:12.000,0:05:14.000
chấm dứt hiệp ước với người Lakota

0:05:14.000,0:05:16.000
càng sớm càng tốt.

0:05:16.000,0:05:19.000
1875: Chiến tranh tại Lakota bắt đầu

0:05:19.000,0:05:22.000
bằng cuộc nổi loạn của hiệp ước Fort Laramie.

0:05:22.000,0:05:24.000
1876:

0:05:24.000,0:05:26.000
Và ngày 26 tháng 07

0:05:26.000,0:05:28.000
trên đường tấn công làng Lakota,

0:05:28.000,0:05:30.000
đội quân số 07 của Custer bị đánh tơi tã

0:05:30.000,0:05:32.000
tại trận Little Big Horn.

0:05:32.000,0:05:34.000
1877:

0:05:34.000,0:05:37.000
Đội quân anh dũng Lakota và thủ lĩnh tên Con Ngựa Điên

0:05:37.000,0:05:39.000
bị bao vây tại Fort Robinson.

0:05:39.000,0:05:42.000
Ông ấy sau đó bị giết trong trong thời gian tạm giữ.

0:05:45.000,0:05:48.000
1877 cũng là năm mà chúng ta tìm ra cách

0:05:48.000,0:05:50.000
giải quyết Hiệp Ước Fort Laramie.

0:05:50.000,0:05:53.000
Thỏa hiệp mới được đưa ra trước những người đứng đầu Sioux

0:05:53.000,0:05:56.000
dưới một chiến dịch được hiểu là "bán hoặc đói".

0:05:56.000,0:05:59.000
Ký vào giấy, hay không lương thực cho bộ lạc của họ.

0:05:59.000,0:06:02.000
Chỉ có 10 phần trăm dân số nam ở tuổi trường thành ký vào.

0:06:02.000,0:06:04.000
Hiệp ước Fort Laramie

0:06:04.000,0:06:06.000
yêu cầu ít nhất ba phần tư dân làng

0:06:06.000,0:06:08.000
phải bỏ đất của mình

0:06:08.000,0:06:10.000
Biên bản đó hoàn toàn bị lờ đi.

0:06:10.000,0:06:13.000
1887: Đạo Luật Dawes.

0:06:13.000,0:06:16.000
Sở hữu đất của vùng đất thổ dân chấm dứt.

0:06:16.000,0:06:19.000
Đất thổ sân bị chia cắt ra thành những miếng 160 mẫu

0:06:19.000,0:06:21.000
và giao cho mỗi thổ dân

0:06:21.000,0:06:23.000
với một phần đất lớn bị mất đi.

0:06:23.000,0:06:26.000
Các bộ tộc mất hàng triệu mẫu đất.

0:06:26.000,0:06:28.000
Giấc mơ Mỹ về chủ quyền đất độc lập

0:06:28.000,0:06:30.000
lại trở thành 1 cách rất thông minh

0:06:30.000,0:06:33.000
để chia đất thổ dân thành miếng đến hết.

0:06:33.000,0:06:35.000
Việc di chuyển tàn phá đất thổ dân,

0:06:35.000,0:06:38.000
làm chúng dễ dàng bị chia ra và bán

0:06:38.000,0:06:41.000
với mỗi thế hệ đi qua.

0:06:41.000,0:06:43.000
Hầu hết những miếng đất thừa

0:06:43.000,0:06:45.000
và nhiều miếng đất khác trong khu thổ dân

0:06:45.000,0:06:48.000
hiện đang nằm trong tay của những chủ nông trại người da trắng.

0:06:48.000,0:06:51.000
Một lần nữa, phần màu mỡ của miếng đất lọt vào tay wasichu.

0:06:52.000,0:06:54.000
1890, thời điểm mà tôi nghĩ rằng

0:06:54.000,0:06:57.000
là phần quan trọng nhất trong cuộc nói chuyện ngày hôm nay.

0:06:57.000,0:06:59.000
Đây là năm cuộc tàn sát Wounded Knee diễn ra.

0:06:59.000,0:07:01.000
Vào ngày 29 tháng 12,

0:07:01.000,0:07:04.000
quân đội Mỹ bao vây lán trại Sioux tại thung lũng Knee Wounded,

0:07:04.000,0:07:06.000
tàn sát Trưởng làng Bàn Chân To

0:07:06.000,0:07:08.000
và 300 tù nhân chiến tranh,

0:07:08.000,0:07:10.000
sử dụng loại vụ khí bắn hàng loạt mới

0:07:10.000,0:07:12.000
loại mà bắn ra đạn nổ

0:07:12.000,0:07:14.000
gọi là súng Hotchkiss

0:07:14.000,0:07:16.000
Đối với trận chiến này,

0:07:16.000,0:07:19.000
20 Quân Hàm Danh Dự cho sự anh dũng

0:07:19.000,0:07:22.000
được trao cho Đoàn quân thứ 7.

0:07:22.000,0:07:24.000
Đến ngày hôm nay,

0:07:24.000,0:07:27.000
đây là Quân Hàm Danh Dự tốt nhất

0:07:27.000,0:07:30.000
từng được trao cho một trận chiến.

0:07:30.000,0:07:32.000
Nhiều Quân Hàm Danh Dự khác được trao

0:07:32.000,0:07:34.000
cho cuộc tàn sát chống phân biệt phụ nữ và trẻ em

0:07:34.000,0:07:36.000
hơn trong bất kỳ trận Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất,

0:07:36.000,0:07:38.000
Chiến Tranh Thế Giới Thứ Hai,

0:07:38.000,0:07:40.000
Hàn Quốc, Việt Nam,

0:07:40.000,0:07:43.000
Iraq hay Afghanistan.

0:07:44.000,0:07:46.000
Trận tàn sát Wounded Knee

0:07:46.000,0:07:49.000
được coi như là kết cục của các cuộc chiến tranh người da đỏ.

0:07:49.000,0:07:51.000
Bất kỳ lúc nào tôi đến thăm

0:07:51.000,0:07:53.000
nghĩa trang lớn tại Wounded Knee,

0:07:53.000,0:07:55.000
tôi vẫn thấy rằng đó không chỉ là một nghĩa trang

0:07:55.000,0:07:57.000
của người Lakota hay của người Sioux,

0:07:57.000,0:08:00.000
nhưng đó là nghĩa trang của những người thổ dân.

0:08:03.000,0:08:05.000
Thánh Black Elk từng nói,

0:08:05.000,0:08:07.000
"Lúc đó tôi không biết

0:08:07.000,0:08:09.000
có bao nhiêu người đã chết.

0:08:09.000,0:08:11.000
Khi tôi nhìn lại

0:08:11.000,0:08:13.000
từ ngọn đồi cao của tuổi tác mình

0:08:13.000,0:08:15.000
tôi có thể thấy phụ nữ và trẻ em bị tàn sát

0:08:15.000,0:08:17.000
nằm hỗn loạn, ngỗn ngang

0:08:17.000,0:08:20.000
dọc theo thung lũng cong vênh

0:08:23.000,0:08:25.000
rõ như tôi nhìn thấy họ

0:08:25.000,0:08:28.000
với những con mắt trong veo.

0:08:31.000,0:08:34.000
Và tôi có thể nhìn thấy được cái gì đó chết trong lớp bùn máu

0:08:35.000,0:08:38.000
và được chôn vùi trong cơn bão tuyết.

0:08:39.000,0:08:42.000
Một giấc mộng chết tại đó,

0:08:42.000,0:08:45.000
và đó là một giấc mơ đẹp."

0:08:46.000,0:08:48.000
Theo sự kiện này,

0:08:48.000,0:08:51.000
một kỷ nguyên mới trong lịch sử người Da Đỏ bắt đầu.

0:08:52.000,0:08:54.000
Mọi thứ đều có thể được đo lường

0:08:54.000,0:08:57.000
trước và sau Wounded Knee.

0:08:57.000,0:08:59.000
Vì nó xảy ra ngay tại thời điểm

0:08:59.000,0:09:02.000
những ngón tay in hằn trên còi súng Hotchkiss

0:09:02.000,0:09:06.000
tại chính quyền nước Mỹ tự tuyên bố vị trí của mình trong quyền người Thổ Dân.

0:09:06.000,0:09:08.000
Họ trở nên mệt mỏi với các hiệp ước.

0:09:08.000,0:09:10.000
Họ mệt mỏi với các đồi thánh.

0:09:10.000,0:09:13.000
Họ mệt mỏi với những điệu nhảy của các hồn ma.

0:09:13.000,0:09:16.000
Và họ chán ngấy cả những bất tiện của người Sioux.

0:09:16.000,0:09:19.000
Nên họ mang cả súng thần công tới.

0:09:20.000,0:09:23.000
"Vẫn muốn là người da đỏ chứ," họ nói như ra lệnh,

0:09:23.000,0:09:25.000
tay để trên còi súng.

0:09:30.000,0:09:32.000
1900:

0:09:32.000,0:09:35.000
dân số người Thổ Dân tại Mỹ xuống rất thấp --

0:09:36.000,0:09:38.000
ít hơn 250,000 người,

0:09:38.000,0:09:40.000
so với con số tám triệu dự tính trước đó

0:09:40.000,0:09:42.000
vào năm 1492.

0:09:44.000,0:09:46.000
Tua nhanh qua.

0:09:46.000,0:09:48.000
1980:

0:09:48.000,0:09:50.000
Một phiên tòa diễn ra lâu nhất trong lịch sử Mỹ,

0:09:50.000,0:09:53.000
Quốc Gia Sioux và Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỹ,

0:09:53.000,0:09:56.000
do Tòa Án Tối Cao Mỹ xét xử.

0:09:57.000,0:10:00.000
Tòa đã quyết định rằng, khi người Sioux chuyển về lại khu vực của mình

0:10:00.000,0:10:03.000
và bảy triệu mẫu đất

0:10:03.000,0:10:06.000
được khai phá cho những thợ mỏ và những người dân lên sống tại khu vực

0:10:06.000,0:10:08.000
những điều trong hiệp ước Fort Laramie thứ hai

0:10:08.000,0:10:10.000
đã bị vi phạm.

0:10:10.000,0:10:12.000
Tòa tuyên án

0:10:12.000,0:10:14.000
rằng Black Hills bị lấy đi một cách bất hợp pháp

0:10:14.000,0:10:16.000
và giá đưa ra từ đầu cộng với tiền lãi

0:10:16.000,0:10:18.000
nên được trả cho Nước Sioux.

0:10:18.000,0:10:20.000
Để trả cho Black Hills,

0:10:20.000,0:10:23.000
tòa án chỉ chi 106 triệu đôla

0:10:23.000,0:10:25.000
cho nước Sioux.

0:10:25.000,0:10:28.000
Người Sioux từ chối số tiền với khẩu hiệu,

0:10:28.000,0:10:31.000
"Black Hill không phải để bán".

0:10:31.000,0:10:33.000
2010:

0:10:33.000,0:10:36.000
Thống kê về dân số người Da Đỏ hôm nay,

0:10:36.000,0:10:39.000
hơn một thế kỷ sau cuộc tàn sát tại Wounded Knee,

0:10:39.000,0:10:41.000
cho thấy những gì còn sót lại từ chế độ thực dân,

0:10:41.000,0:10:43.000
nhập cư cưỡng ép

0:10:43.000,0:10:45.000
và vi phạm hiệp ước.

0:10:45.000,0:10:48.000
Tình trạng thất nghiệp tại khu vực Người Da Đỏ Pine Ridge

0:10:48.000,0:10:51.000
xê dịch từ 85 đến 90 phần trăm.

0:10:51.000,0:10:54.000
Tòa nhà văn phòng thì không thể xây mới được,

0:10:54.000,0:10:56.000
mà kết cấu hiện tại thì đang hư hỏng dần.

0:10:56.000,0:10:58.000
Nhiều người không nhà ở,

0:10:58.000,0:11:00.000
những người có nhà thì nhúc nhích trong những tòa nhà hư hỏng

0:11:00.000,0:11:02.000
có nhà chứa đến năm gia đình.

0:11:02.000,0:11:04.000
39 phần trăm nhà ở tại Pine Ridge

0:11:04.000,0:11:06.000
không có điện dùng.

0:11:06.000,0:11:09.000
Ít nhất 60 phần trăm nhà ở trên khu đất

0:11:09.000,0:11:11.000
đang bị mối đen ăn.

0:11:11.000,0:11:13.000
Hơn 90 phần trăm dân số

0:11:13.000,0:11:16.000
sống trong cảnh nghèo đói.

0:11:16.000,0:11:19.000
Tỷ lệ lao phổi tại Pine Ridge

0:11:19.000,0:11:22.000
cao khoảng tám lần so với tỷ lệ mắc bệnh trung bình tại Mỹ.

0:11:22.000,0:11:24.000
Tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong

0:11:24.000,0:11:26.000
là cao nhất tại địa lục này

0:11:26.000,0:11:29.000
và cao gấp ba lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

0:11:29.000,0:11:31.000
Ung thư cổ tử cung cao gấp năm lần

0:11:31.000,0:11:33.000
so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

0:11:33.000,0:11:36.000
Tỷ lệ học sinh bỏ học lên đến 70 phần trăm.

0:11:36.000,0:11:38.000
Tỷ lệ giáo viên bỏ dạy

0:11:38.000,0:11:41.000
cao gấp tám lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

0:11:41.000,0:11:44.000
Nên thành ra ông bà phải nuôi dưỡng cháu

0:11:44.000,0:11:47.000
vì bố mẹ chúng, do bệnh tật từ chứng nghiện rượu,

0:11:47.000,0:11:49.000
nội chiến và tính cách thờ ơ,

0:11:49.000,0:11:51.000
nên không thể dưỡng dục trẻ nhỏ.

0:11:52.000,0:11:55.000
50 phần trăm dân số ở độ tuổi trên 40

0:11:55.000,0:11:57.000
mắc bệnh tiểu đường.

0:11:57.000,0:11:59.000
Tuổi thọ nam giới

0:11:59.000,0:12:01.000
là từ 46

0:12:01.000,0:12:04.000
đến 48 tuổi

0:12:04.000,0:12:06.000
bằng

0:12:06.000,0:12:09.000
với người Afghanistan và Somalia.

0:12:10.000,0:12:13.000
Mục cuối cùng trong bất kỳ cuộc tàn sát thành công nào

0:12:13.000,0:12:15.000
đều là mục mà trong đó người mở đầu cuộc tàn sát

0:12:15.000,0:12:18.000
có thể phủi tay và thốt lên,

0:12:18.000,0:12:21.000
"Ôi Chúa tôi, mấy người này đang làm gì với bản thân họ vậy?

0:12:21.000,0:12:23.000
Họ đang giết lẫn nhau.

0:12:23.000,0:12:25.000
Họ giết nhau

0:12:25.000,0:12:28.000
trong lúc chúng ta nhìn họ chết."

0:12:28.000,0:12:31.000
Đó là cách mà chúng ta đã tới và có được Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.

0:12:31.000,0:12:33.000
Đây là tài sản

0:12:33.000,0:12:35.000
của một đích đến rất rõ.

0:12:35.000,0:12:37.000
Những người tù vẫn được sinh

0:12:37.000,0:12:39.000
ngay tại trong các trại tù chiến tranh

0:12:39.000,0:12:42.000
rất lâu sau khi các lính gác bị chuyển đi.

0:12:44.000,0:12:46.000
Đây là những mảnh xương còn lại

0:12:46.000,0:12:49.000
sau khi phần thịt ngon nhất bị cướp đi.

0:12:51.000,0:12:53.000
Một thời gian lâu trước,

0:12:53.000,0:12:55.000
hàng loạt các sự kiện bắt đầu xẩy ra

0:12:55.000,0:12:58.000
bởi một người nhìn giống như tôi, một wasichu,

0:12:58.000,0:13:00.000
háo hức lấy đất và nước

0:13:00.000,0:13:03.000
và vàng trên các khu đồi.

0:13:03.000,0:13:05.000
Những việc này gây ra hiệu ứng domino

0:13:05.000,0:13:07.000
mà đến nay hậu quả của nó vẫn còn.

0:13:07.000,0:13:11.000
Xã hội thượng đẳng chúng ta có thể thấy nhẹ nhõm

0:13:12.000,0:13:15.000
từ cuộc tàn sát trong năm 1890,

0:13:15.000,0:13:18.000
hoặc hàng loạt sự kiện các hiệp ước bị vi phạm 150 năm trước,

0:13:19.000,0:13:21.000
tôi vẫn còn một câu hỏi muốn hỏi,

0:13:21.000,0:13:24.000
các anh chị cảm thấy như thế nào về những thống kê của ngày hôm nay?

0:13:25.000,0:13:27.000
Có liên quan như thế nào giữa

0:13:27.000,0:13:29.000
những hình ảnh kham khổ này

0:13:29.000,0:13:31.000
và lịch sử mà tôi mới vừa kể cho các anh chị?

0:13:31.000,0:13:33.000
Và lịch sử này

0:13:33.000,0:13:35.000
chúng ta mắc nợ bao nhiêu?

0:13:35.000,0:13:38.000
Có cái nào là trách nhiệm của chúng ta ngày hôm nay?

0:13:39.000,0:13:42.000
Tôi từng nghe nói là chúng ta cần phải làm gì đó.

0:13:42.000,0:13:45.000
Phải có những kêu gọi hành động.

0:13:45.000,0:13:48.000
Vì đã từ rất lâu tôi chỉ đứng ở ngoài

0:13:48.000,0:13:50.000
đóng vai là một nhân chứng,

0:13:50.000,0:13:53.000
chỉ chụp hình.

0:13:53.000,0:13:56.000
Vì giải quyết vấn đề dường như quá xa trong quá khứ,

0:13:56.000,0:13:58.000
Tôi rất cần một cỗ máy thời gian

0:13:58.000,0:14:00.000
để xâm nhập.

0:14:00.000,0:14:02.000
Những đau khổ mà thổ dân đang chịu đựng

0:14:02.000,0:14:05.000
không phải là một vấn đề đơn giản, dễ sửa.

0:14:06.000,0:14:08.000
Đó không phải là một vấn đề mà mọi người có thể giúp

0:14:08.000,0:14:10.000
như cách mọi người giúp đỡ nạn nhân ở Haiti,

0:14:10.000,0:14:13.000
tìm cách chữa AIDS, hoặc chống lại nạn thiếu lương thực.

0:14:13.000,0:14:15.000
Cứu trợ, là từ được dùng,

0:14:15.000,0:14:18.000
có thể khó khăn rất nhiều cho xã hội này

0:14:18.000,0:14:20.000
hơn là một tờ 50 đô

0:14:20.000,0:14:22.000
hoặc một buổi đến nhà thờ

0:14:22.000,0:14:24.000
để sơn lại những ngôi nhà bị vẽ bậy,

0:14:24.000,0:14:26.000
hoặc một gia đình ngoại ô

0:14:26.000,0:14:29.000
quyên góp một thùng áp quần mà họ không muốn mặc nữa.

0:14:29.000,0:14:31.000
Vậy điều đó rời bỏ chúng ta ở đâu?

0:14:31.000,0:14:34.000
Nhún vai trong bóng tối?

0:14:34.000,0:14:36.000
Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ

0:14:36.000,0:14:38.000
vẫn hàng ngày

0:14:38.000,0:14:40.000
vi phạm những điều luật

0:14:40.000,0:14:42.000
của những năm 1851 và 1868

0:14:42.000,0:14:45.000
hiệp ước Fort Laramie đối với người Lakota.

0:14:45.000,0:14:47.000
Một lời kêu gọi hành động mà tôi muốn đưa ra hôm nay --

0:14:47.000,0:14:50.000
ước muốn TED của tôi -- là:

0:14:51.000,0:14:53.000
Tôn trọng hiệp ước.

0:14:53.000,0:14:55.000
Trả lại Black Hills.

0:14:55.000,0:14:58.000
Họ làm gì với họ không phải là chuyện của chúng ta.

0:15:00.000,0:15:06.000
(Vỗ tay)