Daniel Tammet: Mënyra të ndryshme të njohurisë

Daniel Tammet ka sinestezi gjuhësore, numerike dhe vizuale -- që do të thotë se perceptimi i tij i fjalëve, numrave dhe ngjyrave janë të thurrura së bashku në një mënyrë të re të perceptimit dhe kuptimit të botës. Autori i "Born on a Blue Day," Tammet ndan artin e tij si dhe pasionin për gjuhët në këtë observim të shkurtër brenda mendjes së tij të mrekullueshme.

Unë jam një dijetar,

ose më saktësisht,

një dijetar me

autizëm të lartë funksionimi.

Është gjendje e rrallë.

E edhe më e rrallë kur,

si në rastin tim,

shoqërohet me vetëdije

dhe zotërim të gjuhës.

Shumë shpesh kur njihem mej dikë

dhe e kuptojnë këtë gjë për mua

ekziston një lloj pakëndshmërie.

E shoh në sytë e tyre.

Ata duan të më pyesin diçka.

Dhe në fund, mjaft shpesh,

dëshira është më e madhe se ata

dhe ata e nxjerrin atë jashtë:

"Unë t'a tregoj datën time të lindjes,

a mund të më thuash se në cilën ditë të javës kam lindur?"

(Të qeshura)

Ose përmendin rrënjët kubike

apo më pyesin ta recitoj një numër apo tekst të gjatë.

Shpresoj se do më falni

nëse nuk performoj

një shfaqje të dijës për ju sot.

Në vend të kësaj do të flas

për diçka

shumë më interesante

se datat e lindjes dhe rrënjët kubike --

diçka më të thellë

dhe më të afërt, me mendjen time, sesa puna.

Dua të flas shkurt

në lidhje me perceptimin.

Kur ai i shkruante shfaqjet dhe storiet e shkurta

që do ta bënin të famshëm,

Anton Chekhov mbante një bllok shënimesh

ku shënonte

observimet e tij

të botës që e rrethonte --

detaje të vogla

që të tjerëve siç duket ju iknin.

Sa herë që e lexoj Chekhov

dhe vizionin e tij unik mbi jetën njerëzore,

ma përkujton pse unë gjithashtu

u bëra shkrimtar.

Në librat e mi,

eksploroj natyrën e perceptimit

dhe si mënyra të ndryshme të përceptimit

krijojnë mënyra të ndryshme të dijes

dhe kuptimit.

Ja ku janë tri pyetje

të nxjerra nga puna ima.

Para se të mundoheni t'i zgjithni ato,

ju kisha lutur të konsideroni për një çast

intuitën

dhe instiktet tuaja

që ju sillen në kokë dhe në zemër

deri sa jeni duke i shikuar ato.

Për shembull, kalkulimi:

a mund ta ndjeni se në cilën linjë të numrave

do të gjendet zgjidhja?

Ose shikoni fjalën e huaj dhe tingujt:

a mund ta keni një ide të gamës së kuptimeve

nga e cila ju drejton kjo fjalë?

Dhe në aspektin e poezisë,

pse poeti e përdor fjalën "hare" (hace)

në vend të "rabbit" (lepur)?

Po ju lus ta bëni këtë

sepse besoj se perceptimet tona personale,

janë në zemër të asaj

se si ne fitojmë njohuri.

Gjykimet estetike,

në vend të arsyetimit abstrakt,

drejtojnë dhe i japin formë procesit

përmes të cilit arrijmë ta dijmë

atë që dijmë.

Unë jam shembull ekstrem i kësaj.

Botat e mia të fjalëve dhe numrave

të turbulluara me ngjyra, emocione

dhe personalitete.

Siç tha Juan,

është gjendja që shkencëtarët e njohin si sinestezi,

një ndër-bisedim i çuditshëm

në mes shqisave.

Ja ku janë numrat nga 1 deri 12

si unë i shoh --

secili numër me formën dhe karakterin e vet.

1 është blic i dritës së bardhë.

6 është një vrimë e vogël dhe shumë e dhimbshme.

Skicat janë në bardhë e zi këtu,

por në mendjen time ato kanë ngjyra.

3 është i gjelbër.

4 është i kaltër.

5 është i verdhë.

Unë gjithashtu vizatoj.

Dhe ja ku është një prej pikturave të mia.

Eshtë shumëzim i dy numrave të thjeshtë.

Format 3-dimensionale

dhe hapësira që ato krijojnë në mes

krijon një formë të re,

përgjigjen në shumën.

Cka për numrat më të mëdhenjë?

Nuk mund ta gjeni një më të madh se Pi,

konstanta matematikore.

Eshtë numër i pafund --

nuk përfundon kurrë.

Në këtë pikturë që unë e kam bërë

nga 20 decimalet e para të Pi,

unë kam marrë ngjyrat

emocionet dhe përbërjet

dhe i bëj të gjitha bashkë

në një peisazh rrotullues numerik.

Por nuk janë vetëm numrat që i shoh në ngjyra.

Fjalët gjithashtu, për mua,

kanë ngjyra dhe emocione

dhe përbërje.

Dhe kjo është një frazë hapëse

nga novela "Lolita."

Dhe Nabakov vet ishte sinestetik.

Dhe mund ta shihni këtu

se si perceptimi im i tingullit L

ndihmon aliteracionin

të shfaqet menjëherë.

Një tjetër shembull:

pak më shumë matematikor.

Dhe pyes veten se a do ta vëreni disa nga ju

konstruktimin e fjalisë

nga "The Great Gatsby."

Ka një procesion të rrokjeve --

grurë. një;

stepat, dy;

qytezat e humbura suedeze, tre --

një, dy, tre.

Dhe ky efekt është shumë i këndshëm në mendje,

dhe ndihmon që fjalia

të duket si duhet.

T'i kthehemi pyetjeve

që ua bëra pak më parë.

64 shumëzuar me 75

Nëse dikush nga ju luan shah,

e dini se 64

është numër katror,

dhe për këtë tabelat e shahut,

8 me 8,

kanë 64 katrorë.

Pra kjo na jep neve një formë

që mund ta paramendojmë, që mund ta perceptojmë.

Cka për numrin 75?

Nëse 100,

nëse e mendojmë numrin 100 si numër katror,

75 do të dukej kështu.

Pra çka ne duhet të bëjmë tash

është t'i vendosim këto dy piktura

së bashku në mendjen tonë --

kështu disi.

64 bëhet 6,400.

Dhe në këndin e djathtë,

nuk keni për të kalkuluar asgjë.

Katër përreth, katër lart dhe poshtë --

janë 16.

Pra çfarë shuma është duke kërkuar nga ju të bëni

është 16,

16, 16.

Kjo është shumë më e lehtë

se sa mënyra si shkolla u ka mësuar të llogarisni, jam i sigurtë.

Eshtë 16, 16, 16, 48.

4,800 --

4,800,

përgjigja në shumën.

Tani e lehtë kur e din se si.

(Të qeshura)

Pyetja e dytë ishte një fjalë islandeze.

Po supozoj se nuk ka shumë njerëz këtu

që flasin islandisht.

Prandaj po ua kufizoj zgjedhjen në dy.

Hnugginn:

a është fjalë e lumtur,

apo trishtuese?

Cka thoni ju?

Në rregull.

Disa njerëz thonë se është e lumtur.

Plot njerëz, shumica e njerëzve,

thonë trishtuese.

Dhe në fakt do të thotë trishtuese.

(Të qeshura)

Pse, statistikisht,

shumica e njerëzve

thonë se një fjalë është trishtuese, në këtë rast,

e rëndë në raste tjera?

Në teorinë time, gjuha zhvillohet në atë mënyrë

ku tingujt përshtaten,

korrespondojnë me, subjektivën,

me eksperiencen,

personale intuitive

të dëgjuesit.

Ta shikojmë pyetjen e tretë.

Eshtë një rresht nga poema e John Keats.

Fjalët, sikur numrat,

shprehin marrëdhënie thelbësore

në mes të objekteve

dhe ndodhive dhe forcave

që përbëjnë botën tonë.

Eshtë e logjikshme që ne, duke ekzistuar në këtë botë,

do duhej që gjatë jetës sonë

intuitivisht t'i absorbojmë këto marrëdhënie.

Dhe poetët, sikur artistët e tjerë,

luajnë me këto kuptime intuitive.

Në rastin e "hare" (hace),

është tingull i dykuptimtë në gjuhën angleze.

Mund ta ketë kuptimin edhe të fibrave që dalin nga koka.

Dhe nëse e mendojmë këtë --

le ta vendosi pikturën --

fibrat paraqesin ndjeshmëri.

Ato reagojnë ndaj lëvizjes më të vogël

mocionit, apo emocionit.

Pra çka keni është një atmosferë

e ndjeshmërisë dhe tensionit.

Lepuri vetvetiu, kafsha --

jo maca, jo qeni, lepuri --

pse lepuri?

Sepse mendoni për pikturën --

jo fjalën, pikturën.

Veshët e zgjatur,

këmbët e mëdha,

na ndihmojnë ta shohim, ta ndjejmë intuitivisht,

se çka do të thotë të çalosh,

dhe të dridhesh.

Prandaj në këto pak minuta,

shpresoj se kam mundur të ndaj

sado pak nga vizioni im për gjërat

dhe t'u tregoj

se fjalët mund të kenë ngjyra dhe emocione,

numra, forma dhe personalitete.

Bota është më e pasur,

më e gjerë

se sa duket se është.

Shpresoj se ua kam ngjallur dëshirën

të mësoni ta shihni botën me sy të rinjë.

Faleminderit.

(Duartrokitje)