< Return to Video

Daniel Tammet: De verschillende manieren van weten.

  • 0:00 - 0:02
    Ik ben een savant,
  • 0:02 - 0:04
    of eigenlijk beter,
  • 0:04 - 0:06
    een hoogfunctionerende
  • 0:06 - 0:08
    autistische savant.
  • 0:08 - 0:10
    Het is een zeldzame eigenschap.
  • 0:10 - 0:13
    Nog zeldzamer wanneer het gepaard gaat,
  • 0:13 - 0:15
    zoals in mijn geval,
  • 0:15 - 0:17
    met zelfbewustzijn
  • 0:17 - 0:20
    en een meesterschap van taal.
  • 0:20 - 0:23
    Heel vaak wanneer ik iemand ontmoet
  • 0:23 - 0:25
    en zij dit over mij te weten komen,
  • 0:25 - 0:28
    is er een soort van ongemak.
  • 0:28 - 0:31
    Ik kan dat aan hun ogen zien.
  • 0:31 - 0:34
    Ze willen mij iets vragen.
  • 0:34 - 0:36
    Uiteindelijk
  • 0:36 - 0:39
    is de behoefte vaak sterker dan henzelf
  • 0:39 - 0:41
    en gooien ze het eruit:
  • 0:41 - 0:43
    "Als ik je mijn geboortedatum geef,
  • 0:43 - 0:45
    kun je mij dan vertellen welke dag van de week ik geboren ben?
  • 0:45 - 0:48
    (Gelach)
  • 0:48 - 0:51
    Of ze noemen derdemachtswortels
  • 0:51 - 0:55
    of ze vragen mij een lang getal of lange tekst op te zeggen.
  • 0:55 - 0:57
    Ik hoop dat jullie mij vergeven
  • 0:57 - 1:00
    als ik dat vandaag niet doe,
  • 1:00 - 1:04
    zo'n one-man savant show.
  • 1:04 - 1:07
    Ik ga in plaats daarvan praten
  • 1:07 - 1:09
    over iets
  • 1:09 - 1:11
    veel interessanter
  • 1:11 - 1:14
    dan geboortedata en derdemachtswortels --
  • 1:14 - 1:16
    ietsje dieper
  • 1:16 - 1:19
    en volgens mij veel dichterbij dan werk.
  • 1:19 - 1:21
    Ik wil heel in het kort met jullie
  • 1:21 - 1:24
    over waarneming praten.
  • 1:24 - 1:27
    Toen hij toneelstukken en korte verhalen schreef
  • 1:27 - 1:29
    die hem beroemd zouden maken,
  • 1:29 - 1:32
    hield Anton Tsjechov een aantekeningenboek bij
  • 1:32 - 1:34
    waarin hij zijn
  • 1:34 - 1:36
    observaties schreef
  • 1:36 - 1:38
    over de wereld om hem heen --
  • 1:38 - 1:40
    kleine details
  • 1:40 - 1:43
    die andere mensen schenen te missen.
  • 1:43 - 1:46
    Elke keer wanneer ik Tsjechov lees
  • 1:46 - 1:50
    en zijn bijzondere visie over het menselijk leven,
  • 1:50 - 1:52
    herinnert het mij aan waarom ook ik
  • 1:52 - 1:54
    schrijver werd.
  • 1:54 - 1:56
    In mijn boeken,
  • 1:56 - 1:58
    onderzoek ik de aard van de waarneming
  • 1:58 - 2:01
    en hoe verschillende soorten waarneming
  • 2:01 - 2:03
    verschillende soorten van weten
  • 2:03 - 2:06
    en begrip creëren.
  • 2:08 - 2:10
    Hier zijn drie vragen
  • 2:10 - 2:12
    uit mijn werk.
  • 2:12 - 2:14
    In plaats van ze op te lossen,
  • 2:14 - 2:17
    ga ik jullie vragen even een moment
  • 2:17 - 2:19
    de intuïties
  • 2:19 - 2:21
    en het onderbuikgevoel te overwegen
  • 2:21 - 2:23
    die door jullie hoofd en hart gaan
  • 2:23 - 2:26
    wanneer jullie ernaar kijken.
  • 2:26 - 2:29
    Bijvoorbeeld, de berekening.
  • 2:29 - 2:31
    Kunnen jullie voelen waar op de getallenlijn
  • 2:31 - 2:34
    de oplossing waarschijnlijk ligt?
  • 2:34 - 2:37
    Of kijk naar het buitenlandse woord en het geluid.
  • 2:37 - 2:39
    Kunnen jullie een voorgevoel van mogelijke betekenissen
  • 2:39 - 2:42
    waarnaar ze jullie verwijzen, te pakken krijgen?
  • 2:42 - 2:45
    Als we het hebben over de regels van de poëzie,
  • 2:45 - 2:47
    waarom gebruikt de poëet het woord haas
  • 2:47 - 2:50
    in plaats van konijn?
  • 2:51 - 2:53
    Ik vraag je om dit te doen
  • 2:53 - 2:57
    omdat ik geloof dat onze persoonlijke waarnemingen
  • 2:57 - 2:59
    het hart zijn
  • 2:59 - 3:01
    van hoe wij kennis vergaren.
  • 3:01 - 3:03
    Eerder esthetische beoordelingen
  • 3:03 - 3:06
    dan abstracte redenering
  • 3:06 - 3:08
    begeleiden en vormen het proces
  • 3:08 - 3:11
    waarbij we allemaal te weten komen
  • 3:11 - 3:13
    wat we weten.
  • 3:13 - 3:16
    Ik ben een extreem voorbeeld hiervan.
  • 3:16 - 3:19
    Mijn wereld van woorden en getallen
  • 3:19 - 3:21
    vermengen zich met kleuren, emoties
  • 3:21 - 3:23
    en persoonlijkheid.
  • 3:23 - 3:25
    Zoals Juan zei,
  • 3:25 - 3:28
    het is een aandoening die wetenschappers synesthesie noemen,
  • 3:28 - 3:30
    een ongewone verbinding
  • 3:30 - 3:33
    tussen de zintuigen.
  • 3:36 - 3:38
    Hier zijn de getallen een tot 12
  • 3:38 - 3:40
    zoals ik ze zie --
  • 3:40 - 3:44
    ieder getal met zijn eigen vorm en karakter.
  • 3:44 - 3:46
    Een is een wit flitslicht.
  • 3:46 - 3:51
    Zes is een klein en erg verdrietig zwart gat.
  • 3:51 - 3:54
    De tekeningen zijn hier in zwart en wit
  • 3:54 - 3:56
    maar in mijn gedachten hebben ze kleuren.
  • 3:56 - 3:58
    Drie is groen.
  • 3:58 - 4:00
    Vier is blauw.
  • 4:00 - 4:03
    Vijf is geel.
  • 4:05 - 4:07
    Ik schilder ook.
  • 4:07 - 4:10
    Hier is een van mijn schilderijen.
  • 4:10 - 4:14
    Het is een optelsom van twee priemgetallen.
  • 4:14 - 4:16
    Driedimensionale vormen
  • 4:16 - 4:19
    en de ruimte die zij in het midden maken
  • 4:19 - 4:21
    creëert een nieuwe vorm,
  • 4:21 - 4:24
    het antwoord op de som.
  • 4:24 - 4:26
    Hoe zit het met grotere getallen?
  • 4:26 - 4:30
    Je kunt het niet veel groter dan Pi krijgen,
  • 4:30 - 4:32
    de mathematische constante.
  • 4:32 - 4:34
    Het is een oneindig getal --
  • 4:34 - 4:36
    letterlijk tot in het oneindige.
  • 4:36 - 4:38
    Op dit schilderij dat ik maakte
  • 4:38 - 4:42
    van de eerste 20 decimalen van Pi,
  • 4:42 - 4:44
    neem ik de kleuren
  • 4:44 - 4:47
    en de emoties en de texturen
  • 4:47 - 4:49
    en breng ze allemaal bij elkaar
  • 4:49 - 4:54
    in een soort van rollend numeriek landschap.
  • 4:54 - 4:57
    Het zijn niet alleen de getallen die ik in kleuren zie.
  • 4:57 - 4:59
    Woorden hebben voor mij ook
  • 4:59 - 5:01
    kleuren en emoties
  • 5:01 - 5:03
    en texturen.
  • 5:03 - 5:05
    Dit is een openingszin
  • 5:05 - 5:07
    van de roman "Lolita."
  • 5:07 - 5:11
    Nabokov was zelf een synestheet.
  • 5:11 - 5:13
    Hier kunnen jullie zien
  • 5:13 - 5:16
    hoe mijn waarneming van het geluid L
  • 5:16 - 5:18
    de alliteratie helpt
  • 5:18 - 5:21
    om eruit te springen.
  • 5:21 - 5:23
    Een ander voorbeeld:
  • 5:23 - 5:25
    een klein beetje meer wiskundig.
  • 5:25 - 5:27
    Ik vraag mij af of sommige van jullie
  • 5:27 - 5:29
    de constructie van de zin
  • 5:29 - 5:32
    uit de "The Great Gatsby" opmerken.
  • 5:33 - 5:36
    Er is een opeenvolging van lettergrepen--
  • 5:36 - 5:38
    wheat [tarwe], een;
  • 5:38 - 5:40
    prairies; twee;
  • 5:40 - 5:43
    lost Swede towns [verloren Zweedse steden], drie --
  • 5:43 - 5:45
    een, twee, drie.
  • 5:45 - 5:49
    Dit effect is zeer aangenaam voor de geest,
  • 5:49 - 5:51
    en het helpt om de zin
  • 5:51 - 5:54
    te waarderen.
  • 5:54 - 5:56
    Laten we teruggaan naar de vragen
  • 5:56 - 5:59
    die ik jullie even tevoren stelde.
  • 5:59 - 6:02
    64 maal 75.
  • 6:02 - 6:05
    Als sommige van jullie schaak spelen,
  • 6:05 - 6:07
    zullen jullie weten dat 64
  • 6:07 - 6:10
    een kwadraatsgetal is,
  • 6:10 - 6:12
    en dat daarom schaakborden,
  • 6:12 - 6:14
    acht bij acht,
  • 6:14 - 6:17
    64 vierkanten hebben.
  • 6:17 - 6:19
    Dat geeft ons een vorm
  • 6:19 - 6:22
    die we ons kunnen voorstellen, die we kunnen begrijpen.
  • 6:22 - 6:25
    Maar wat doen we met 75?
  • 6:25 - 6:27
    Als 100,
  • 6:27 - 6:30
    als we denken aan 100 als een vierkant,
  • 6:30 - 6:33
    zou 75 er zo uitzien.
  • 6:33 - 6:35
    Wat we nu moeten doen
  • 6:35 - 6:37
    is deze twee plaatjes
  • 6:37 - 6:39
    samenbrengen in onze gedachten --
  • 6:39 - 6:42
    zoiets als dit.
  • 6:42 - 6:46
    64 wordt 6.400.
  • 6:46 - 6:50
    En in de rechterhoek,
  • 6:50 - 6:52
    hoef je helemaal niets te berekenen.
  • 6:52 - 6:54
    Vier kruislings, vier naar boven en naar beneden --
  • 6:54 - 6:57
    Het is 16.
  • 6:57 - 6:59
    Wat de som jullie eigenlijk vraagt om te doen
  • 6:59 - 7:01
    is 16,
  • 7:01 - 7:04
    16, 16.
  • 7:04 - 7:06
    Dat is een stuk eenvoudiger
  • 7:06 - 7:09
    dan hoe de school jullie wiskunde leerde, dat weet ik zeker.
  • 7:09 - 7:11
    Het is 16, 16, 16, 48,
  • 7:11 - 7:13
    4.800,--
  • 7:13 - 7:15
    4.800,
  • 7:15 - 7:18
    het antwoord op de som.
  • 7:18 - 7:20
    Eenvoudig als je maar weet hoe.
  • 7:20 - 7:23
    (gelach)
  • 7:23 - 7:26
    De tweede vraag was een IJslands woord.
  • 7:26 - 7:29
    Ik neem aan dat er weinig mensen hier zijn
  • 7:29 - 7:31
    die IJslands spreken.
  • 7:31 - 7:34
    Laat me de keuzes beperken tot twee.
  • 7:36 - 7:38
    Hnugginn:
  • 7:38 - 7:40
    is het een vrolijk woord,
  • 7:40 - 7:42
    of een droevig woord?
  • 7:42 - 7:44
    Wat zeggen jullie?
  • 7:45 - 7:47
    Okay.
  • 7:47 - 7:49
    Sommige mensen zeggen dat het vrolijk is.
  • 7:49 - 7:51
    De meeste mensen, de meerderheid van de mensen,
  • 7:51 - 7:53
    zeggen droevig.
  • 7:53 - 7:57
    En het betekent eigenlijk droevig.
  • 7:57 - 8:00
    (gelach)
  • 8:00 - 8:03
    Waarom zeggen, statistisch gezien,
  • 8:03 - 8:05
    de meerderheid van de mensen
  • 8:05 - 8:07
    dat een woord droevig is, in dit geval,
  • 8:07 - 8:10
    of zwaar in andere gevallen?
  • 8:10 - 8:13
    In mijn theorie, ontwikkelen talen zich op zo'n manier
  • 8:13 - 8:15
    dat de klank matcht,
  • 8:15 - 8:18
    correspondeert met de subjectieve,
  • 8:18 - 8:20
    met de persoonlijke
  • 8:20 - 8:22
    intuïtieve ervaring
  • 8:22 - 8:24
    van de luisteraar.
  • 8:25 - 8:28
    Laten we naar de derde vraag kijken.
  • 8:29 - 8:32
    Het is een zin van het gedicht door John Keats.
  • 8:32 - 8:35
    Woorden, zoals getallen,
  • 8:35 - 8:38
    drukken fundamentele relaties uit
  • 8:38 - 8:40
    tussen objecten
  • 8:40 - 8:42
    en gebeurtenissen en krachten
  • 8:42 - 8:44
    die onze wereld vormen.
  • 8:44 - 8:47
    Het is plausibel dat we, omdat we in deze wereld leven,
  • 8:47 - 8:49
    in de loop van ons leven
  • 8:49 - 8:52
    intuïtief deze relaties absorberen.
  • 8:52 - 8:55
    Poëten, zoals andere artiesten,
  • 8:55 - 8:58
    spelen met deze intuïtieve begrippen.
  • 8:58 - 9:01
    In het geval van de haas,
  • 9:01 - 9:03
    het is een tweeslachtig woord in het Engels.
  • 9:03 - 9:06
    Het kan ook de vezels die op ons hoofd groeien, betekenen.
  • 9:06 - 9:08
    Als we denken dat --
  • 9:08 - 9:10
    ik toon de tekening even --
  • 9:10 - 9:13
    De vezels staan voor kwetsbaarheid,
  • 9:14 - 9:17
    zij geven toe aan de lichtste beweging
  • 9:17 - 9:20
    of aan emotie.
  • 9:20 - 9:24
    Er ontstaat een atmosfeer
  • 9:24 - 9:26
    van kwetsbaarheid en spanning.
  • 9:26 - 9:28
    De haas zelf, het dier --
  • 9:28 - 9:31
    niet een kat, geen hond, een haas --
  • 9:31 - 9:33
    waarom een haas?
  • 9:33 - 9:35
    Omdat, denk aan de tekening,
  • 9:35 - 9:37
    niet het woord, de tekening.
  • 9:37 - 9:39
    De lange oren,
  • 9:39 - 9:41
    de oversized voeten
  • 9:41 - 9:44
    helpen ons te zien, intuïtief te voelen
  • 9:44 - 9:47
    wat het betekent om te hopsen
  • 9:47 - 9:50
    en te trillen.
  • 9:50 - 9:52
    In deze paar minuten,
  • 9:52 - 9:54
    hoop ik dat ik in staat ben geweest om
  • 9:54 - 9:57
    een klein beetje van mijn visie over dingen te delen,
  • 9:57 - 10:00
    en jullie te laten zien
  • 10:00 - 10:03
    dat woorden, kleuren en emoties kunnen hebben,
  • 10:03 - 10:06
    getallen, vormen en persoonlijkheden.
  • 10:06 - 10:08
    De wereld is rijker,
  • 10:08 - 10:10
    groter
  • 10:10 - 10:13
    dan ze maar al te vaak lijkt.
  • 10:13 - 10:16
    Ik hoop dat ik jullie het verlangen heb gegeven
  • 10:16 - 10:19
    de wereld met nieuwe ogen te leren zien.
  • 10:19 - 10:21
    Dank jullie wel.
  • 10:21 - 10:32
    (applaus)
Title:
Daniel Tammet: De verschillende manieren van weten.
Speaker:
Daniel Tammet
Description:

Daniel Tammet heeft taalkundige, numerieke en visuele synesthesie -- wat betekent dat zijn kijk op woorden, getallen en kleuren met elkaar verweven zijn in een nieuwe manier van waarnemen en begrijpen van de wereld. De schrijver van "Geboren op een Blauwe Dag," Tammet deelt zijn kunst en zijn passie voor talen in dit kijkje op zijn prachtige brein.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:33
Hèlen Grives added a translation

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.