દિલ સાથે વાત કરો । માર્લીન લૅશૅટ । TEDxTrondheim

આ વ્યક્ત્વય ટૅડ સમારંભના ઢાંચા મુજબ એક સ્થાનિક સમુદાયે સ્વતંત્રપણે ગોઠવ્યું હતું. વધુ જાણવા માટે http://ted.com/tedx
ભાષાની જૂદી જૂદી સુગંધો અને કે દેડકીનું ગીત અણીને સમયે તમારી વહારે આવી શકે છે એ વિષે.
માર્લીન ફીલૉસૉફીસ્ટ અને સંવાદનાં નિષ્ણાત છે. વાર્તાઓ કહેવાનું અને ભાષાઓ તેમનો ખાસ પ્રેમ છે.
તેમના ગંભીરપણે રમતિયાળ બ્લૉગ પર તેઓ બહુભાષાવાદ અને સંસ્કૃતિક ફરકને લગતી મજા અને ફાયદઓ વિષે લખતાં રહે છે.તેમનાં બ્ળોગ પરનાં લખાણો તેમનાં બહુભાષાવિદ તરીકેના અનુભવોને વણી લે છે અને તેમની ભાષાકીય અને સાંસ્કૃતિક સૂઝમાં ખૂંપેલ હોય છે.

આશરે 36.5 કરોડ લોકોની માતૃભાષા ઇંગ્લિશ છે.

200 કરોડથી વધુ લોકો ઈંગ્લીશ બીજી

કે ત્રીજીની ભાષા તરીકે શીખે છે, બોલે છે.

જો તમે ઇંગ્લિશ બોલો છો ,

તો તમે 250 કરોડ લોકોને સમજાવી શકો છો

શા માટે વિદેશી ભાષા તમારે શીખવી જોઈએ?

શું તે સમય નો વ્યય નથી ?

નેલ્સન મન્ડેલાની આફ્રિકાન બોલવા બદલ અશ્વેત

સાઉથ આફ્રિકન વડે ખુબ આકરી ટીકા થયેલી

તેમણે જવાબ આપેલો,

"તમે માણસ સમજે એવી ભાષામાં જયારે વાત કરો,

એ તેના મગજ સુધી પહોંચે છે.

તમે માણસ સાથે એમની પોતાની ભાષામાં
જયારે વાત કરો,

એ તેના હૃદય સુધી પહોંચે છે."

વાત એમ છે:

જો તમારે કોઈને જીતવા હોય,

તો તમારે એના હૃદય સાથે વાત કરવી પડશે.

પોપ્સ આ જાણે છે.

જ્હોન પૉલ બે 10 ભાષાઓ સરળતાથી બોલી શકતા,

અને બીજી ડઝન પ્રાથમિક સ્તરે જાણતા.

એ જ્યાં પણ જતા,
ત્યાં તેમની માતૃભાષાના આંશિક

વાક્યો વડે અભિવાદન જરૂર કરતા;

એ એમની લોકપ્રિયતાની મહત્વપૂર્ણ ચાવી હતી.

જેમની સાસુઓ વિદેશી હશે

અથવા બનવાના હશે એ પણ આ જાણે છે.

તે તેમની ગર્લ ફ્રેન્ડસ સાથે વાતો કરી લેશે,

પણ જયારે તેમને છોકરીની માતાને મનાવવી હશે,

ત્યારે પુરુષો સૌથી અઘરી ભાષાઓ
શીખવા તૈયાર થઇ જશે.

તેમાં ડચ નો પણ સમાવેશ છે.

(હાસ્ય)

અને મોટા ભાગે તે યુક્તિ કામ કરે છે.

કેમ?

અલબત્ત, માતૃ ભાષા એ

આપણા વ્યક્તિવ અને ઓળખાણ સાથે
વણાયેલી હોય છે.

આપણો આખો વ્યક્તિગત ભૂતકાળ
ખુબ ઊંડા મૂળ ધરાવે છે,

એ માતૃભાષા માં ડૂબેલો છે.

એવી કેટલી યાદો અને ભાવનાઓ એ શબ્દો, હાવભાવ,

અને વ્યાકરણ પણ એવી રીતે જોડાયેલ છે
કે જેની સાથે અપને મોટા થઈએ છીએ.

માટે, બીજા વ્યક્તિની ભાષા શીખો,

એ બતાવે છે કે તમે ખરેખર તેના

જીવન અને વ્યક્તિત્વમાં રસ ધરાવો છો.

કઈ સાસુ રાજી નહિ થાય?

તમે જયારે તમારી ભાષા સાંભળો છો,
ત્યારે એક જોડાણ અનુભવો છો.

પ્રવાસ દરમિયાન,

વિદેશી ભાષામાં દિવસો અને અઠવાડિયાઓ
સુધી વિદેશી ભાષામાં વાત કરતા,

જે ક્ષણે વિમાન માં દાખલ થતા

કેબીન કૃ તમને તમારી ભાષામાં આવકારે છે,

ત્યારે તમે જાણો છો કે તમે ઘરે જઈ રહ્યા છો.

જો માતૃ ભાષાની કોઈ સુગંધ હોત તો,

મને લાગે છે કે એ કૂકીઝ જેવી હોત ,

અને આરામદાયક ચિકન સૂપ જેવી,

અને દાદીના અત્તર જેવી -

અને કદાચ થોડીક મોથબોલ્સ જેવી હોત.

આ જ પ્રબળ કારણ હોય શકે સુઘડ ભાષા,

જેવી કે એસ્પેરાંતોનો ક્યારેય ધાર્યા મુજબનો
બહોળો વિસ્તાર થઇ નથી શક્યો.

ભલે ને કુશળતા થી ઘડેલી હોય,

સાદી, શીખવા માં સરળ હોય,

એક પણ દેશએ આવી કૃત્રિમ ભાષાને
પોતીકી કરી નથી.

કે એ વિદેશી ભાષા તરીકે બહોળા પ્રમાણમાં,

લાંબા ગાળા માટે વ્યવસ્થિત રીતે

શીખવવાનો પ્રયત્ન થયો નથી.

કુદરતી ભાષાઓ ની મુશ્કેલીઓ -

જેમ કે નિરાશાજનક અનિયમિતતા,

જોડણી અને ઉચ્ચાર વચ્ચે ના તફાવત,

ક્યારેક વાહિયાત રીતે જટિલ વ્યાકરણ -

હોવા છતાં,

આપણે લોકો સાથે સ્વયં ઉદ્ભવેલી ભાષાઓ
શીખવાને અગ્રતા આપીએ છીએ.

કૃત્રિમ ભાષાઓ માથા સાથે વાતો કરે છે.

કુદરતી ભાષાઓ માંથી કૂકીઝ ની સુગંધ આવે છે.

નેલ્સન મન્ડેલા માટે અફ્રિકાન શીખવી એ
“તમારા દુશ્મન ને જાણવા” નો વિષય હતો.

તેઓ કહેતા “જો તમારે તેને
હરાવવા હોય તો તમારે

તેમની ભાષા, તેમના જુસ્સા અને તેમની આશાઓ ,
અનેતેમના ડર વિષે જાણવું પડે”

તેમને કરી બતાવ્યું, તે નીવડ્યું

પણ તે હંમેશા દુશ્મન વિષે નથી હોતું, નહિ?

આ દરેક માનવ સંબંધોને લાગુ પડે છે.

અને હું સાસુઓને દુશ્મન વ્યાખ્યાયિત કરવામાં

સૌથી છેલ્લી વ્યક્તિ રહેવાનું પસંદ કરીશ

આશરે સાત કે આઠ વર્ષ પહેલા,

હું મારા કુટુંબ સાથે પોલેન્ડમાં
કાર ચલાવી રહી હતી,

દુકાનો બંધ થવામાં હતી,
અમારે ખાદ્ય સામગ્રી લેવાની હતી,.

અંતે, સામેની શેરી માં અમને
સુપર માર્કેટ દેખાઈ।

સમયસર પહોંચવા યુ -
ટર્ન લેવાનો એક જ રસ્તો હતો.

એટલે મેં આમ જ કર્યું.

કદાચ એ ખતરનાક હતું

અને ચોક્કસ રીતે ગેર કાયદેસર.

કાર પાર્કિંગમાં, એન્જીન બંધ કરું એ પહેલા -

મેં નોક - નોક ટકોરા સાંભળ્યા.

મેં ઝડપથી બારીનો કાચ ઉતાર્યો
તો જોઈ બે જોડી આંખો .

દરેક આંખોની જોડી પોલીસમેનની હતી

હવે, સૌથી સારો સમય જોઈએ
તો પણ મારી પાસે પોલિશ

ભાષામાં ખાસ વાક્પટુતાનું
વાસ્તવિક સ્તર નહોતું,

પણ મને સાદો વાર્તાલાપ આવડતો હતો.

જો કે એ પરિસ્થિતિમાં
મનમાં ગુન્હાહિત ભાવ સાથે,

બે પુરુષોની, કાયદાના રખેવાળ ,
ગણવેશધારી આંખોમાં આંખો મેળવતાં જ

મને અત્યાર સુધીમાં જે કંઈ આવડતા હતા
તેવા પૉલિશ શબ્દો મારામાંથી નીચોવાઈ ગયા.

તેમ છતાં, મને એક ક્ષણ માટે પણ

તેમની સાથે અંગ્રેજીમાં કામ
પાર પાડવાનું સૂઝ્યું નહીં.

અંગ્રેજીને કારણે મને કદાચ ભાષાનો ફાયદો થાત

પણ તેને કારણે પેલા પોલીસવાળાઓને અસુખ થાત.

એટલે મારૂં પૉલિશમાં બોલવું તો નક્કી હતું.

શી રીતે?

મારા મગજનો એ નાનક્ડો પૉલિશ ખૂણો તો
સાવ ખાલીખમ થઈ ગયો હતો,

એક વાત સિવાય.

એ એક વાત એ હતી જે મેં એટલી
બધી વાર દોહરાવી હતી

ઉંઘમાં પણ તે હું બોલી જાત.

ઉંઘમાં પણ તે હું બોલી જાત.

માંદી દેડકીની.

(હાસ્ય)

મારી પાસે એ જ હતું.

હું જાણતી હતી કે એમ કરવુંછે તો ઘણું
વિચિત્ર પણ મારા મોંમાથી બસ સરી પડ્યું

(પૉલિશ) દેડકીને નબળાઇ અનુભવાતી હતી

ગઈ તે તો દાક્તર પાસે અને કહ્યું
કે હું માંદી છું.

દાક્તરે ચડાવ્યાં પોતાનાં ચશ્માં
કેમકે તે હતા મોટા"

મેં પોલીસોની સામે નજર કરી.

એ લોકો મારી તાકીને જોતા હોય એમ લાગ્યું.

(હાસ્ય)

મને યાદ આવે છે કે બેમાંના એક
પોતાનું માથું ખંજવાળતો હતો.

પછી તેઓ હસ્યા.

એ લોકો હસ્યા,

અને તેથી, હું પણ થોડી હળવી થઈ,

હા, એટલી તો ખરી કે થોડા વધારે કામના શબ્દો

મારાં મગજમાં પાછા દદડવા લાગે,

તતપપ કરીને હું આવું અરધુંએક વાકય કહી શકી

"વેરી સોરી,ખાવાનું લેવાનું હતું,
હવે બીજી વાર નહીં કરૂં."

તેમણે મને જવા દીધી.

હું દુકાનમાં દોડતી જતી હતી ત્યારે
તેમણે બોલાવી, (પૉલિશ) “Szczęśliwej podróży!"

"સફર મજાની રહે!"

હું તમને ભાષાઓ શીખવાડવા માટે
ચડાવવા નથી માગતી

જેથી તમે દુનિયાભરમાં ફરો,
કાયદાઓ તોડતાં રહો અને પછી છટકતાં રહો.

પરંતુ આ એક નાની ઘટના બતાવે છે કે
કેમ થોડા શબ્દો

ગમે તેવા સાદા કે મૂર્ખા,
બસ માત્ર થોડા શબ્દો

સીધા દિલમાં ઉતરી જાય છે અને ઓગળી જાય છે.

અને હા, તે દિવસે માંદી
દેડકીનો વિકલ્પ પણ હતો

અને પણ મને સારી રીતે આવડતું પણ હતું :

પીધેલાંનું ગીત.

(હાસ્ય)

તેને કારણે મને કદાચ સ્મિત ન મળ્યું હોત

કદાચ એક ધક્કો સ્થાનિક પોલીસ ચોકીનો થાત

લોહીની તપાસ માટે.

તમારે ઘણી ભાષા શીખવાની જરૂર નથી,

કે નથી જરૂર તમારે બહુ સારી રીતે શીખવાની,

થોડું પણ બહુ કામ આવી શકે.

દિલમાં ઉતરી જતા દસ શબ્દો ઘણી
વધારે અસર કરી શકે છે

દિમાગમાં ગયેલ હજાર શબ્દો કરતાં.

તમે હંમેશા અંગ્રેજી પસંદ કરીને
વચ્ચે મળવાનું પણ પસંદ કરી શકો.

પરંતુ મધ્ય રેખા પાર કરવાનું
નક્કી કરવાનું પણ પસંદ કરી શકો

અને તમારી નવી ઓળખાણ કે વિરોધી, કે કોઈ પણને

તેમનાં જ ક્ષેત્રમાં મળી શકો.

બીજાંની ભાષા બોલવાથી તમે
નબળાં નથી પડી જતા,

એનાથી તો તમે શક્તિશાળી બનો છો.

જે વ્યક્તિમાં હિંમત હોય અને
રેખા પાર કરવાનો પ્રયાસ કરે છે

તે જ અંતમાં જીતે છે.

ભૂલ થવાનો ડર ન રાખશો,
ભૂલો થકી તો આપણે માણસ બનીએ છીએ.

અને આ કિસ્સામાં તો પાછો ફાયદો છે :

ત્યાં તમે ભૂલ કરો તો,

બીજાંને તમને મદદ કરવાની,
આવીને તમને મળવાની તક આપો છો.

અને એ રીતે, તમે હમણાં જ
કરેલું જોડાણ વધારે મજબૂત બને છે.

તો, તમારે પોતાની જાતને સમજાવવી છે

કે તમારે જોડાણ કરવું છે?

આપણે બધાં અંગ્રેજી શીખવાનું અને
તેનો ઉપયોગ ચાલુ રાખીએ

જેથી મિશ્ર શ્રોતાગણ સાથે વાર્તાલાપ કરી શકીએ
જેમ અહીં TEDx કરીએ છીએ તે રીતે.

જ્ઞાનની વહેંચણી માટે અંગ્રેજી બહુ
શકિશાળી સાધન છે,

વૈશ્વિક સમસસ્યાઓ પરનાં આંતરરાષ્ટ્રીય
સંમેલનો માટે.

અને બધાંથી વધારે: અંગ્રેજી રાજમાર્ગ છે
૩૬.૫ કરોડ લોકોનાં દિલ સુધીનો

૩૬.૫ કરોડ લોકોને અંગ્રેજી ભાષામાં
કુકીઝની સુગંધ આવે છે.

પણ આટલે જ કેમ રોકાવું?

થોડો વધારે પ્રયાસ કેમ ન કરવો

કમસેકમ એક બીજી વિદેશી ભાષા શીખવાનો?

કુકીઝના બહુ બધા સ્વાદ હોય છે.

ચાલો, એક નવો સ્વાદ ચાખીએ.

આભાર

( તાળીઓ )