Si lajmet e rreme bëjnë dëme reale

Në 14 prill 2014, terroristët e organizatës Boko Haram rrëmbyen mbi 200 vajza shkolle nga qyteti Chibok, në Nigeri. Nëpër botë, krimi u epitetizua nga slogani #BringBackOurGirls-- por në Nigeri, zyrtarët qeveritarë e quajtën krimin një rreng, duke çoroditur dhe vonuar çdo përpjekje për të shpëtuar vajzat. Në këtë fjalim të fuqishëm, gazetarja Stephanie Busari tregon tragjedinë e Chibok për të shpjeguar rrezikun vdekjeprurës të lajmeve të rreme dhe asaj çka ne mund të bëjmë për ta ndaluar.

Dua t'ju tregoj historinë e një vajze.

Por s'mund t'ju them
emrin e saj të vërtetë.

Kështu që, le ta quajmë Hadiza.

Hadiza është 20 vjeç.

Është e turpshme,

por ka një buzëqeshje të bukur
që ndriçon i fytyrën.

Por ajo ka dhimbje të vazhdueshme.

Dhe ka të ngjarë që të jetë me ilaçe
për gjithë pjesën tjetër të jetës.

Doni ta dini pse?

Hadiza është një vajzë nga Chibok,

dhe në 14 Prill 2014 u rrëmbye

nga terroristët Boko Haram.

Sidoqoftë ajo arriti të arratiset,

duke kërcyer nga kamioni
që mbante vajzat.

Por kur ra në tokë, theu të dyja këmbët,

dhe ju desh të zvarritej me bark
për t'u fshehur në shkurre.

Ajo më tha se ish e tmerruar se mos
Boko Haram do të kthehej për të.

Ajo ishte një nga 57 vajzat që u arratisën
duke u hedhur nga kamioni atë ditë.

Kjo histori, me të drejtë, shkaktoi zhurmë

nëpër botë.

Njerëz si Michelle Obama,
Malala dhe të tjerë

bashkuan zërat në shenjë proteste,

dhe pothuaj në të njëjtën kohë--
jetoja në Londër në atë periudhë--

u dërgova nga Londra në Abuja
për të ndjekur Forumin Ekonomik Botëror

që organizohej nga Nigeria
për herë të parë.

Por kur arritëm, ishte e qartë
se kish vetëm një ngjarje në qytet.

Ne e vendosëm qeverinë nën presion.

Drejtuam pyetje të vështira
rreth asaj që po bënin

për t'i kthyer këto vajza.

Kuptohet,

ata nuk ishin shumë të kënaqur
me linjën e pyetjeve tona,

dhe le të themi se kemi marrë atë që
na takonte me "fakte alternative".

(Te qeshura)

Nigerianët me influencë
na thanë në atë kohë

se ishim naivë,

dhe se nuk e kuptonim
situatën politike në Nigeri.

Por ata gjithashtu na thanë

se historia e vajzave Chibok

ishte një rreng.

Mjerisht, kjo narrativë e mashtrimit
vazhdoi,

dhe ka ende njerëz sot në Nigeri

që besojnë se vajzat e Chibok
nuk janë rrëmbyen kurrë.

Sidoqoftë flisja me njerëz të tillë si --

prindërit e shkatërruar,

që na tregonin se, ditën që Boko Haram
rrëmbyen vajzat e tyre

ata vrapuan në pyllin Sambisa
pas kamionëve që u mbanin të bijat.

Ishin të armatosur me hanxharë,
por u detyruan të ktheheshin mbrapa

sepse Boko Haram kishte armë.

Për dy vjet, në mënyrë të pashmangshme,
axhenda e lajmeve u zhvendos,

dhe këto dy vite,

nuk u dëgjua shumë
rreth vajzave nga Chibok.

Gjithkush mendonte se kishin vdekur.

Por në prill të vitit të kaluar,

Pata mundësinë të zotëroj këtë video.

Kjo është nje sekuencë nga video

që Boko Haram filmoi si provë
se ato janë gjallë,

dhe përmes një burimi,
kam marrë këtë video.

Por, para se të mund ta publikoja,

Mu desh të udhëtoja
në verilindje të Nigerisë

për të folur me prindërit,
që ta verifikonin.

Nuk mu desh të pritsja
shumë e gjatë për konfirmimin.

Një nga nënat, kur pa videon, më tha

se nëse ajo do të mund të hynte në laptop

dhe të nxirrte fëmijën e saj prej aty,

ajo do ta kishte bërë.

Për ata prej jush në audiencë,
që si dhe unë, jeni prindër,

vetëm mund të imagjinoni ankthin

që ndjente ajo nënë.

Kjo video do të nxiste fillimin
e negociatave me Boko Haramin.

Dhe një senator nigerian më tha
se për shkak të kësaj video

ata hynë në bisedime,

sepse ata kishin menduar se vajzat nga
Chibok kishin vdekur para shumë kohësh.

Njëzet e një vajza u liruan
tetorin e vitit të kaluar.

Fatkeqsisht, gati 200 prej tyre
mbeten ende të zhdukura.

Duhet ta pohoj se nuk kam qenë
një vëzhguese e paanëshme duke

mbuluar këtë histori.

Tërbohem kur mendoj
për mundësitë e humbura

për shpëtimin e vajzave.

Tërbohem kur mendoj atë që
më kanë thënë prindërit e tyre,

se nëse ato do të ishin vajzat
e të pasurve dhe të fuqishmëve,

do të ishin gjetur shumë më herët.

Tërbohem

se narrativa e mashtrimit,

besoj fuqimisht,

shkaktoi një vonesë;

ishte pjesë e arsyes
së vonesës në kthimin e tyre.

Kjo më ilustroi rrezikun vdekjeprurës
të lajmit të rremë.

Por, çfarë mund të bëjmë për këtë?

Ka disa njerëz shumë të zgjuar,

inxhinierë të zgjuar pranë
Google dhe Facebook,

të cilët përpiqen të përdorin teknologjinë
të ndalojnë përhapjen e lajmeve të rreme.

Por përtej kësaj, unë mendoj
të gjithë këtu - ti dhe unë -

kemi një rol në këtë çeshtje.

Ne jemi ata që ndajnë përmbajtjen.

Ne jemi ata që ndajnë tregimet online.

Në këtë ditë dhe moshë,
të gjithë jemi publikues,

dhe kemi përgjegjësi.

Gjatë punës sime si gazetare,

kontrolloj, verifikoj.

I besoj parandjenjës,
por bëj pyetjet të vështira.

Pse ky person po më tregon këtë histori?

Çfarë duhet të fitojnë
duke ndarë këtë informacion?

A kanë një axhendë të fshehtë?

Besoj me të vërtetë se të gjithë duhet
të fillojmë të bëjmë pyetje më të ashpra

se informacioni që zbulojmë në internet.

Studimet tregojnë se disa prej nesh
as nuk lexojnë përtej titujve

para se të shpërndajmë historitë.

Kush e ka bërë këtë?

E di që unë e kam bërë.

Por, po sikur

të ndalojmë marrjen e informacionit
që zbulojmë me vlerë nominale?

Po sikur të ndalim e të mendojmë
rreth pasojave

të informacionit që përcjellim

dhe potencialit të tij për të nxitur
dhunë apo urrejtje?

Po sikur të ndalim e të mendojmë
rreth pasojave në jetën reale

të informacionit që ne ndajmë?

Ju falemnderit shumë që dëgjuat.

(Duartrokitje)